1352738227

1.3.2 Makromodel „gry językowej⁴⁴

Teoria aktów mowy i koncepcja gier językowych

Fundament pod teorię aktów mowy położyli filozofowie języka należający do tzw

o

ksfordzkiej szkoły analitycznej. Był to przede wszystkim John Austin (1911-1960), który swoją

teorię przedstawił w książce How to do Things with Words, opublikowanej pośmiertnie w roce

1962.

Koncepcja Austina (mianowicie

jej

pierwsza wersja zwana

teorią

wypowiedzi

45

performatywnych - wykonawczych) zakłada się na objaśnieniu tego, co robiono, gdyż mówiono

Austin rozróżnia dwa rodzaje wypowiedzi - performatywy i konstatacje. Konstatacje to takie wypowiedzi, które oznajmują lub opisują wydarzenia wokół nas. Jako takie mogą być przyjmowane za prawdziwe lub błędne. Performatywy natomiast nie podlegają ocenie prawdziwościowej, nie można ich zakwalifikować jako prawdziwe lub fałszywe. Owe wypowiedzi odgrywają ważną rolę

w działaniach językowych, stwarzają określoną rzeczywistość pozajęzykową - stanowią akty

46

powstałe za pomocą mowy. Za ich pomocą to, co robimy nie opisujemy, wręcz robimy.

Pojęcie aktu performatywnego jest w teorii Austina bardzo szerokie.⁴⁷ Obejmuje ono nie

tylko akty o charakterze prawno-insytucjonalnym, ale również takie działania mowne, jak obietnice prośby, podziękowania, gratulacje itd.⁴⁸ Przykładem aktu performatywnego jest zdanie „Obiecują,

że wrócę do domu szybko “, ponieważ jego wypowiedzenie konstytuuje jakąś akcję — mianowicie akcję obietnicy. Natomiast przykładem konstatacji jest zdanie „Obiecała zrobić zadanie domowe

ponieważ jest to opis tego, co zdarzyło się w przeszłości. Austin również określił zasady, których realizacja czyni wypowiedź udaną lub nieudaną, właściwą lub niewłaściwą.

Teoria Austina została później przeformułowana. Powodem

tej

tran s form acj i

była

nieprecyzyjność pierwotnego rozróżnienia. Austin bowiem doszedł do wniosku, że wypowiedzi o formalnej postaci konstatacji mogą w pewnych warunkach pełnić rolę performatywów.

Austin dlatego wyróżnił w każdym akcie mowy trzy aspekty: lokucyjny, illokucyjny

perlokucyjny

Aspekt lokucyjny będący aktem powiedzenia, czyli wytworzenia wypowiedzi znaczącej

45    Machova S., Śvehlova ML: Semantika apragmatika jako lingvisticke disciplmy. Pedagogicka fakulta Univerzity Karlovy v Praze, Praha 1996,

46    Tamteż

47    Zdankiewicz D z Akty mowy w: Współczesny język polski Wiedza o kulturze, Wrocław 1993, str. 259—27 L

48    Tamteż

20

i