1352738229

Posunięcia językowe

Teoria aktów mowy została wprowadzona do koncepcji gier językowych. Według Marty

Wołos⁵² akty mowy przedstawiają modelowy typ tego, co w grze językowej można zakwalifikować do poziomu tzw. posunięć językowych. Posunięciem rozumie się w teorii gier językowych pewne w czasie skończone zdarzenie językowe, które jest przejawem aktywności jednego z graczy.⁵³

Kategoria posunięć pojawiała się jak w matematycznej teorii gier Johna von Neumanna i

Oscara Morgersterna (dzieło Theory of Games nad Economic Behaviour z roku 1963)

9

tak

w

koncepcji Ludwiga Wittgensteina. W pojęciu Wittgensteina posunięcia nie zawierają tylko ruchy pionkami (słowami), ale również zjawiska pozajęzykowe jak zachowania graczy, gesty, miny, pozy, dotyki a również różnego rodzaju działalność, jak na przykład przynoszenie czegoś, wykonywanie obliczeń, podbieganie, używanie narzędzi i tak dalej. Wittgenstein opisał to następująco: „Tak samo

ale

ruch szachowy nie polega jedynie na tym, że się tak a tak przesunie figurę na szachownicy

także nie

na

rysiach i przeżyciach

które

ruchowi

t_eyyVU

towarzyszą,

lecz

na

okolicznościach

które nazywamy „rozgrywaniem partii szachów", „rozwiązywaniem problem

szachowego “ itp

54

Q

Wittgenstein

nie

wyznaczył

pewnych

granic między poszególnymi posunięciami

Rozważając różnicę między stwierdzeniem ,pięćpłyt“ i rozkazem „pięć płyt!^u, Wittgenstein uważa, że wypowiedzi te różni się tonem oraz miną. Przypuszcza jednak, że możliwa jest sytuacja, gdy ton tych wypowiedzi będzie taki sam i w tym razie podstawowym czynnikiem rozróżniającym te dwie wypowiedzi będzie rola, jaką pełni one w grze językowej. Innymi słowy nie postać formalna poszególnych posunięć jest głównym kryteriem ich odzcytywalności, lecz ich funkcja. Podobnie

sam

może zdanie o formalnej postaci pytania mieć funkcję rozkazu („Zrobił byś to? “) albo ten

uśmiech może być oznaką sympatii, lub kłamstwem.

Według Wittgensteina istnieje nieskończona liczba gier językowych. Pisze mianowicie: „Ile

istnieje rodzajów zdań? Chyba stwierdzenie, rozkaz i pytanie? - Istnieje mnóstwo tych rodzajów nieskończona ilość rodzajów użyć tego, co nazywano „znakami", „słowami", „zdaniami"...Zwróć

uwagą na przykład na to, iłu różnych rzeczy uznawano jest za „opis": opis pozycji ciała, opis wyrazu twarzy, opis nastroju. “⁵⁵ Ta rozmaitość nie jest czymś pewnym i stałym. Niektóre gry

znikaj ą

a pojawiają się nowe. Żeby pokazać rozmaitość gier, Wittgenstein wymienia liczne

52    Wołos M.: Koncepcja „gryjęzykowej“ Wittgensteina w świetle badań współczesnego językoznawstwa Universitas

Kraków 2002, str. 51.

53    Tamteż

54    Tamteż

55    Wittgenstein L.: Filosoficka zkoumani. Filosoficky ustav AV ĆR, Praha 1993, str. 23.

22