93174

Skały osadowe w zależności od sposobu powstania oraz czynników które uczestniczą w ich tworzeniu dzielimy na: okruchowe, pochodzenia organicznego i poch. chemicznego. Okruchowe powstają w wyniku nagromadzenia składników mineralnych pochodzących ze zniszczenia skał poprzednio istniejących. Gromadzą się głównie w środowisku wodnym. Występują w postaci luźnej lub spojone tzw. lepiszczem które łączy ziarna. Lepiszcze może być żelaziste, krzemionkowe, ilaste, wapienne.

Skały pochodzenia organicznego powstają z organizmów zwierzęcych i roślinnych które po obumarciu ulęgają różnym przemianom. Do najbardziej rozpowszechnionych należą wapienie, świat organiczny zamieszkujący wody morskie posiada wapienne szkielety, które po śmierci zwierząt opadają na dno tworząc osady (kreda, wapienie koralowe, muszlowe, numulitowe). Skały osad.org. pochodzenia roślinnego powstają przeważnie na lądzie i stanowią produkt uwęglania substancji roślinnych bez dostępu tlenu. Najbardziej powszechny węgiel (torf, węgiel brunatny, węgiel kamienny, antracyt, ropa naftowa, gaz ziemny)

Skały osadowe pochodzenia chemicznego tworzą się z rozpuszczonych minerałów które zostały wypłukane przez wody powierzchniowe i podziemne, a następnie znoszone do mórz czy jezior wytracają się z roztworów i osadzają na dnie. Do najważniejszych należą: sól potasowa i kamienna, gips, anhydryt. Proces osadzania tych skał nie jest jednolity. W pierwszej kolejności osądzają się trudno rozpuszczalne gipsy i anhydryt, a następnie te które łatwo rozpuszczają się w wodzie - sól potasowa i kamienna.

Diageneza jest końcowym etapem powstawania skal osadowych. Jest to ogół procesów prowadzących do przeobrażenia się luźnego, miękkiego osadu z zwięzłą skałę. Do najważniejszych procesów należą:

twardnienie koloidów, kompakcja, rekrystalizacja i cementacja.

W procesach tych można wyróżnić 3 stadia: odwodnienie, odsolenie i zlepienie osadu.

Twardnienie koloidu polega na oddaniu wody, której skoagulowany koloid zawiera b. dużo. Miękki osad złożony z koloidalnego mułu krzemionkowego lub substancji iłowych, zawierający początkowo do 80% wody przechodzi po oddaniu wody w utwór twardy w wyniku wyciskania jej pod wpływem ciśnienia utworów nadkładu lub ulegając przekrystalizowaniu na skutek starzenia się koloidów.

Kompakcja polega na zbliżaniu się do siebie ziaren mineralnych pod wpływem ciężaru gromadzących się osadów, dzięki czemu objętość osadów maleje. Zmienia się porowatość, gęstość pozorna i inne właściwości. Przy kompakcji zachodzi zmiana ułożenia ziaren w osadzie. Ziarna w o pokroju tabliczkowym i blaszkowym, właściwym m.in. dla min. iłowych, pod naciskiem układają się do siebie równolegle. W ten sposób iły, muły, margle ulegają złupkowaniu.

Rekrystalizacja zachodzi najczęściej w osadach wapiennych i krzemionkowych. Strącanie się rozpuszczonych związków węglanu wapnia lub krzemionki powoduje zlepianie ziaren ze sobą.

Procesy te prowadza do wzrostu ziarnistości skały.

Cementacja jest efektem twardnienia koloidów kompakcji i rekrystalizacji. Spoiwem jest węglan wapnia (kalcyt), dolomit, krzemionka, gips, związki żelaza, fosforan wapnia i substancje ilaste. Wymienione typy spoiw występują często we wzajemnych ze sobą kombinacjach jako spoiwo mieszane (np. krzemionkowo wapienne)