2588001436

1.2. Jakie są rodzaje diagnoz?

W praktyce bardzo rozpowszechniona jest tzw. diagnoza nozologiczna, nazywana także różnicową, klasyfikacyjną lub typologiczną. Najprościej mówiąc, jest to rozpoznanie danego zjawiska u badanej osoby, poprzez zaklasyfikowanie do odpowiedniej kategorii, zazwyczaj powiązane z nadaniem mu nazwy, np. ADHD. Ważny jest tu element różnicowania z innymi jednostkami/zjawiskami, co polega na tym, że taka diagnoza oddziela niejako dane zjawisko od innych podobnych np. niepełnosprawność intelektualną i ADHD, czy dysleksję i dyskalkulię. Mówiąc inaczej polega ona na rozpoznaniu badanego zjawiska (stanu pacjenta) przez zaliczenie go do określonego typu lub klasy (klasyfikacja). Czasami może też polegać na określeniu fazy badanego zjawiska oraz przewidywaniu jego rozwoju (np. w diagnozie rozwoju językowego dziecka). Diagnoza nozologiczna (różnicowa, klasyfikacyjna) koncentruje się na symptomach, czyli obserwowalnych fizycznych i/lub psychicznych przejawach choroby, dysfunkcji czy trudności, rozpoznawanych na podstawie charakterystycznej ich konfiguracji i specyficznej przyczyny (Stemplewska-Żakowicz, 2011; Paluchowski, 2007).

Istotą diagnozy różnicowej/klasyfikacyjnej jest przyporządkowanie zebranych informacji o funkcjonowaniu pacjenta do określonego typu czy klasy zjawisk - na przykład na podstawie wyboru zaledwie kilku trafnych metod diagnostycznych formułuje się opinię o deficycie uwagi u dziecka, co pozwala na wykorzystanie wszelkich innych znanych informacji związanych empirycznie z tym zjawiskiem, czyli deficytem uwagi. Inaczej mówiąc na podstawie próbki zachowania dziecka przyjmuje się, że będzie ono w wielu innych sferach, które bezpośrednio nie były badane, charakteryzowało się określonymi cechami. Podstawą jest tu tzw. założenie typologicznej reprezentatywności, odnoszące się do jednorodności obiektów wewnątrz typu, np. podobieństwo osób cierpiących z powodu nerwicy lękowej, podobieństwo osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym czy dzieci przedszkolnych z ADHD.

Praktyczną podstawę dla takiej diagnozy stanowią międzynarodowe klasyfikacje chorób, jak DSM V (2013) czy ICD 10. Prezentują one klasyfikacje zaburzeń, w tym rozwojowych, a także - co najważniejsze, proponują także dość dokładne kryteria diagnostyczne i procedury dla poszczególnych kategorii. Na przykład w DSM V wyróżniono dużą klasę zwaną: Zaburzenia neurorozwojowe (neuro-developmental disroders), w skład której wchodzą następujące kategorie:

■    zaburzenia rozwoju intelektualnego

■    zaburzenia komunikacji

■    zaburzenie ze spektrum autyzmu

■    ADHD

■    specyficzne zaburzenie uczenia

■    zaburzenia motoryczne

■    inne zaburzenia neurorozwojowe.

W charakterystyce każdej z tych kategorii znajdziemy ich przejawy oraz kryteria diagnostyczne, na przykład Specyficzne zaburzenie uczenia (spec/fic learning disorder, kategoria 81), dzieli się na podkategorie:

■    F 81 .Ozzaburzeniem czytania

■    F 81.1 z zaburzeniem ekspresji pisemnej

■    F 81.2 z zaburzeniami w matematyce (DSM V, 2013).

Postawienie diagnozy jest możliwe, gdy spełnione są wszystkie cztery poniższe kryteria diagnostyczne: KRYTERIUM A

Występują trudności w uczeniu się i wykorzystywaniu sprawności „akademickich", na co wskazuje obecność co najmniej jednego z następujących symptomów, trwająca minimum 6 miesięcy, niezależnie od wprowadzenia działań interwencyjnych:

■    nieprawidłowe lub powolne i obciążone dużym wysiłkiem czytanie wyrazów

■    trudności w zrozumieniu znaczenia tego co czyta

■    trudności z poprawnym pisaniem