2165574250

12    Wstęp

również te litewskie tereny. Z drugiej znów strony w skład guberni łomżyńskiej wchodziły również powiaty ostrowski, ostrołęcki i makowski. Po powstaniu państwa polskiego utworzono województwo białostockie, które sięgało dalej na zachód i wschód aniżeli dzisiejsze. W skład jego (nie licząc oczywiście powiatów wschodn i o pirusk ich) wchodziły powiaty grodzieński i wołkowyski, obecnie znajdujące się poza granicami kraju, oraz ostrołęcki i ostrowski, obecnie należące do województwa warszawskiego.

Konieczne było sięgnięcie do czterech zespołów materiałów i opracowań dotyczących:

1.    województwa białostockiego w granicach międzywojennych oraz całej Polski,

2.    wschodnich guberni Królestwa Polskiego, wcześniej Księstwa Warszawskiego¹, oraz całego Królestwa czy Księstwa.

3.    guberni grodzieńskiej, wcześniejszego obwodu białostockiego, oraz całego Cesarstwa Rosyjskiego,

4.    Prus Wschodnich, a także Rzeszy Niemieckiej.

Wykaz źródeł do geografii zaludnienia i osadnictwa woj. białostockiego, wraz z ich bardziej szczegółową charakterystyką, opublikowany będzie osobno, tu ograniczymy się do charakterystyki pozycji najważniejszych. Brak jest ogólnych opracowań o charakterze monografii regionalnej. Opracowania takie istnieją jedynie dla wcześniejszego okresu, obejmując oczywiście nieco inne obszary. Wymienić tu należy studium A. C. Holschego [4], którego I tom wydany w 1800 r. dotyczy Departamentu Neuostpreussen, w skład którego wchodziła Białostocczyzna. Obszar całych Prus obejmowała prasa L. B a c z k i [1] wydana w 1803 r., a obszar guberni grodzieńskiej, o pół wieku później wydana obszerna monografia opracowana pod redakcję P. Bobrowskiego [2], Z nowszych publikacji wymienić należy popularne studium A. Szyszkowskiej [18] oraz zespół artykułów opublikowanych w specjalnym zeszycie „Przeglądu Geograficznego” [13], w którym artykuł J. Kostrowickiego zawiera dość szczegółową charakterystykę źródeł do geografii woj. białostockiego.

Jedyną pracą poświęconą sieci miast woj. białostockiego jest artykuł W. Ormickiego, w którym scharakteryzowano układ przestrzenny sieci miast i dynamikę rozwojową ich ludności na tle warunków mieszkaniowych [11]. Ormicki wyróżnia szereg układów geometrycznych miast rozpatrując kolejno 2 północne i 2 południowe łańcuchy, trzy

1

Księstwo Warszawskie było ipodzielone na departamenty, Królestwo Polskie do 1837 r. na województwa i obwody, potem na gubernie, przy czym w 1866 r. przeprowadzona została reforma 'podziału administracyjnego, polegającego przede wszystkim na zwiększeniu liczby guberni.