2165574318

16 Geneza miast białostockich

czym jeszcze na przełomie XIII i XIV w. Grodno łączyły liczne związki z rejonem Dniepru, natomiast więzy z Polską były stosunkowo słabe¹.

Osadnictwo krzyżackie nie sięgało w XIII w. terenów dzisiejszej Białostocczyzny, a w puszczach między wielkimi jeziorami mazurskimi a Łęgiem mieszkały zapewne resztki Galindów.

Wyprawy iksiążąt halickich i polskich w latach 1248—1264 osłabiły Jaćwingów, którzy ostateczną klęskę ponieśli w latach 1278—1282 w wyniku wypraw krzyżackich i polskich².

W czasie upadku Jaćwieży państwo halickie było bardzo silne, jego władcy zakładali grody, ściągali rzemieślników (Niemców i Polaków), Bugiem szły transporty sukna, wełny i futer. Daniel Romanowicz Halicki koronuje się w zdobytym na Zakonie Braci Dobrzyńskich Drohiczynie (1253). W owym czasie Bielsk Podlaski, (który jako gród istniał jeszcze przed najazdem tatarskim w 1238 r.), chronił drogę nadbużańską przed Jaćwingami, będąc równocześnie ośrodkiem z dawna zasiedlonego obszaru rolniczego (Herbst [22]).

W końcu XIII w. wyrasta jednak nowa potęga; już w 1280 r. Litwini opanowują Drohiczyn, a w latach 1323—1324 całe Podlasie. W 1340 r. ziemia drohicka przechodzi w ręce książąt mazowieckich, a niedługo potem, bo w 1358 r., ustalona zostaje granica polsko-litewska w północnej części dzisiejszego województwa białostockiego. Granica, która uległa później zmianom, biegła wówczas Nettą, Biebrzą, Narwią i Supraślą. W tym też mniej więcej czasie (1343) następuje ustalenie granicy polsko-krzyżackiej, która przetrwała do 1945 r. Książęta mazowieccy zrezygnowali ostatecznie ze swych roszczeń do Galindii, Krzyżacy natomiast wyrzekli się swych pretensji do terenów na północ od Biebrzy. Tereny pojaćwieskie i poruskie przechodzą jeszcze kilkakrotnie z rąk polskich w ręce litewskie i odwrotnie, aż dopiero w 1568 r. zostaje utworzone województwo podlaskie, które w wyniku unii lubelskiej przyłączono w 156y r. do Korony; ten stan przetrwał do rozbiorów.

Granica litewsko-krzyżacka ustalona została w 1422 r.

Pomimo tych przemian na terenie Podlasia przez cały czas osiedlali się koloniści mazowieccy, zwłaszcza na północ od Narwi i Biebrzy oraz między Bugiem a Narwią od ujścia Nurca do ujścia Biebrzy, przy czym

1

   N. N. W o r o n i n, Driewnieje Grodno. Materiały i issledowanija po archeologii SSSR. Moskwa 1954. s. 236. Zdaniem recenzenta S. Alexandrowicza „Kwart. Hist. Kult. Mat.”, IV, 1, 1956) w XI—XIII w. Drohiczyn miał daleko większe znaczenie aniżeli Grodno.

2

   W 1282 r. wielką klęskę zadały Jaćwingom wojska polskie pod wodzą Leszka Czarnego w okolicach dzisiejszego Wasilkowa.