2165574371

32 Geneza miast białostockich

w 1758 r. spustoszył należące do jej dóbr Siemiatycze, kieruje ona odbudową (w 1775 r. było około 300 nowych domów murowanych), buduje dwupiętrowy ratusz, w którym mieści się około 100 sklepów, odnawia pałac, będący jej główną rezydencją (zimę spędzała Jabłonowska tu, a lato w Kocku). Miasto uzyskuje wówczas przywilej na 4 jarmarki rocznie, a miarą przedsiębiorczości księżnej pani mogą być ogłoszenia w gazecie warszawskiej, zawiadamiające o tych jarmarkach³¹. Popieranie dającego jej dochód handlu stanowi tylko fragment ożywionej działalności reformatorskiej, obejmującej całokształt gospodarki jej dóbr. Również i tutaj niedostatecznie przemyślane eksperymenty kończą się ruiną, jednakże dla miasta był to okres pomyślny. Jak twierdzi Holsche, miejscowi kupcy żydowscy uprawiali handel w całej Polsce, docierali nawet na rynki niemieckie. Podnoszone podatki i trudności w handlu spowodowały potem ruinę wielu kupców, ale jeszcze w końcu XVIII w. Siemiatycze należały do największych miast Białostocczyzny, a miejscowy handel był nadal dość ożywiony.

Poczynając od połowy XVII do końca XVIII w. nowe miasta powstają przede wszystkim w północnej części dzisiejszego województwa, na terenach, gdzie najdłużej przetrwały pierwotne puszcze, trzebione najpierw od zachodu, potem od zachodu i wschodu, a wreszcie od południa ku północy. Resztki dawnych lasów zachowały się na południu i północy. Śladem dawnej granicy osadniczej, jaką tworzyły potężne zespoły leśne, biegnące w kierunku południkowym, jest obecnie nikłe pasmo zaznaczone na mapie 3. Linia ta jest równocześnie granicą etniczną między ludnością mazurską a białoruską.

Konfrontując wnioski płynące z analizy lokacji miast białostockich z wnioskami S. Pazyry dotyczącymi miast Mazowsza widać, że zasadniczo proces przebiegał tu podobnie, to znaczy uzyskiwały prawa miejskie przede wszystkim ośrodki posiadające poprzednio cechy miejskie, natomiast w późniejszym okresie wzrastał udział wsi przekształconych w miasta. Minimalna jest liczba lokacji miast na surowym korzeniu, pomimo iż teren Białostocczyzny tył typowym obszarem kolonizacyjnym.

Dwór, Sokółka i Suchowola w ekonomii grodzieńskiej; Jeleniewo, Krasnopol, Szczerba w ekonomii olickiej; Milejczyce w ekonomii brzesko-kobryńskiej.

³¹    .. Donosi się publico iako podług dawnych przywilejów w Dobrach Dzie

dzicznych Xiężny Jey Mości z Xiążąt Sapiehów Jabłonowsikiey, w Woiewództwie Podlaskim Ziemi Drohiokiey będących Siemiatyczach dwa Jarmarki teracz są odnowione, ieden na św. Maciej (24.11) w lutym, drugi na św. Kajetan (7.VIII) w sierpniu przypadają, na które wszystkich kupców kraiowych i zagranicznych zaprasza-ią y onym wszelkie bezpieczeństwo od agrawacyi i wolność handlu na wszelkie gatunki towarów z wygodnemi składami, stayniami etc. etc. upewniają.. „Gazeta Warszawska”, 1776 (cyt. wg J. Bergerówny).