3784494355

4 ROZPRAWY NAUKOWE

P AWF WE WROCŁAWIU 2014, 46

W. FEDYK, J. CIEPLIK, T. SMOLARSKI, I. GRUSZKA Atrakcyjność turystyczna i komercjalizacja obiektów turystycznych

biektywnym, „gdyż ich obecność na rynku i w świadomości potencjalnego turysty wymaga odpowiednich zabiegów organizacyjnych i promocji”, co wydaje się szczególnie istotne wobec grup turystycznych czy klientów o specjalistycznym przygotowaniu zawodowym, mających potencjalnie bardziej krytyczne nastawienie do odwiedzanych miejsc czy obiektów atrakcji turystycznych³.

Atrakcyjność turystyczna, jak podkreśla wielu autorów, jest pojęciem złożonym i trudnym do jednoznacznej i w pełni zestandary-zowanej oceny⁴, bowiem prócz istniejących obiektywnie warunków środowiska przyrodniczego, kulturowego czy społecznego istotną rolę w wartościowaniu obiektu odgrywa czynnik psychologiczny (por. Warszyń-ska 1970, Warszyńska i Jackowski 1978).

W klasycznym ujęciu do podstawowych elementów decydujących o atrakcyjności turystycznej zalicza się walory turystyczne - przyrodnicze i kulturowe - oraz zagospodarowanie turystyczne (w tym dostępność komunikacyjną obszaru) (por. Rogalewski 1974). Zdaniem Gołembskiego (2002) na atrakcyjność turystyczną składają się walory turystyczne, stan środowiska naturalnego, efekty jego ochrony oraz dostępność komunikacyjna obszaru.

Potocka (2009a), przywołując poglądy Pega i Seweryna, wskazuje na trzy znaczenia atrakcyjności turystycznej⁵, w tym jako po-

³    Zdaniem Potockiej (2009b) często pojęcie atrakcji turystycznych (tourism attractions) jest utożsamiane z pojęciem walorów turystycznych. Szczególnie wyraźnie artykułuje się to w literaturze anglojęzycznej, w której nie występuje pojęcie waloru turystycznego.

⁴    Szeroki przegląd metod oceny atrakcyjności turystycznej prezentuje Kruczek (2005), wskazując m.in. na metody odbioru atrakcji przez turystów/klientów, w tym: test zróżnicowania semantycznego, badania nad satysfakcjami, analizę ASEB/SWOT, szkocki formularz oceny atrakcji, kwestionariusz SERVQUAL, oceny wrażeń z odbioru atrakcji Nowackiego.

⁵    Pozostałe znaczenia „atrakcyjności turystycznej” wg Potockiej (2009b) są określane: jako wynik różnych klasyfikacji, kategoryzacji (np. zabytek klasy „0”, hotel pięciogwiazdkowy itp.); jako efekt zastosowania określonej techniki badawczej (np. atrakcyjność obszaru określona metodą bonitacji punktowej). Ocena atrakcyjności w tym wypadku nazywana jest waloryzacją.

jęcia subiektywnego, w którym obiekt jest oceniany przez pryzmat własnych doświadczeń, przekonań i wartości - tu specjalistycznej grupy konsumentów. Podobny pogląd prezentuje Nowacki (2003, 2012), zaznaczając, że ocena atrakcyjności turystycznej obiektu z perspektywy doznań (wrażeń)¹ turystów może stanowić alternatywę dla współczesnych metod, w których subiektywnie wyznaczane kryteria nie mają często związku z preferencjami odwiedzających². Także zdaniem Zdon-Korzeniowskiej (2009, s. 17), przywołującej poglądy Dawidsona i Maitlanda, „zasoby socjokulturowe, czyli nienamacalne, nieuchwytne elementy doświadczeń (wrażeń, przeżyć) turystów wpływają na atrakcyjność miejsca, ale i na jego wizerunek”.

Jak zauważa Balińska (2009), w gospodarce rynkowej, w której dominuje rynek nabywcy, postrzeganie jakiegoś produktu jako atrakcyjnego decyduje o jego przewadze konkurencyjnej. Jednocześnie brak atrakcyjności lub mała atrakcyjność turystyczna obiektu wpływa na konkurencyjność³ miej-sca/obszaru recepcji turystycznej⁴ i może

1

   Nowacki (2003) wskazuje m.in. na 12 grup wrażeń doznawanych podczas zwiedzania atrakcji turystycznych: (1) edukacyjne, (2) estetyczne, (3) romantyczne i emocjonalne, (4) retrospektywne, (5) relaksacyjne, (6) dotyczące interakcji społecznych, (7) dotyczące zabawy, (8) dotyczące aktywnej rekreacji, (9) dotyczące introspekcji i kontemplacji, (10) dotyczące ucieczki, (11) dotyczące zakupów, zbierania pamiątek, (12) dotyczące penetracji terenu.

2

   Żemła (2014, s. 393) zwraca uwagę na zjawisko „autentyczności konstruktywistycznej” obiektów atrakcji turystycznych, która „jest tworem relatywnym, społecznie konstruowanym przez turystów w efekcie porównań pomiędzy ich oczekiwaniami a percepcją i zależy od wielu czynników, kontekstów i intersubiektywnych warunków”.

3

   W opracowaniu przyjęto szersze rozumienie pojęcia konkurencyjności, zaproponowane przez Stankiewicza (2002), który uważa, że konkurencyjność należy rozpatrywać jako system tworzony przez cztery elementy: potencjał konkurencyjności, przewagę konkurencyjną, instrumenty konkurowania i pozycję konkurencyjną.

4

   W literaturze przedmiotu stosowane są różne określenia definiujące daną przestrzeń turystyczną. Szczególnie często spotyka się trzy z nich: obszar turystyczny, obszar recepcji turystycznej,