3784500665

Wprowadzenie

Perspektywa politologiczna, która jest częścią trylogii komunikacyjnej, formułuje ogólny pogląd, podpowiada, jak odczytywać niniejszą książkę. Będę często odwoływał się do wspomnianej pracy; forma trylogii wymusza pokazanie ciągłości, odniesień. Perspektywa politologiczna zwalnia mnie z opisu wydarzeń, studiów przypadku. Pozostawiam je studentom i doktorantom.

Książkę otwiera rozdział poświęcony genezie publicystyki i reklamy politycznej, w którym poszukuję genezy wspomnianych form komunikowania. Jak doszło do ich narodzin i dlaczego? Analizę rozpocznę od powstania alfabetu greckiego (komunikowanie) i epoki archaicznej w Helladzie (polityka). Omówię zarówno poezję, jak i teatr antyczny, dostrzegając w ówczesnej literaturze początki komunikowania. Odkrycie retoryki w V wieku p.n.e. wyraźnie skoreluję z powstaniem systemu demokratycznego. W rozdziale pierwszym prezentowana jest także klasyczna teoria wymowy, która jest szczytem rozwoju antycznego komunikowania politycznego, największym osiągnięciem demokracji attyckiej i republiki rzymskiej.

W rozdziale drugim przeanalizuję zagadnienie pojawienia się kampanii wyborczej w republice rzymskiej. Postaram się wyjaśnić, dlaczego dopiero teraz, 500 lat po pojawieniu się komunikowania perswazyjnego, 300 lat po sporze sofistów z Platonem kampania wyborcza pojawia się w Rzymie, a nie w Attyce. Opiszę także, jak kampania polityczna przebiegała (aspekt funkcjonalny) oraz założenia teoretyczno-polityczne kampanii (aspekt normatywny).

Kolejny, trzeci rozdział podejmuje zagadnienie pojawienia się publicystyki w republice rzymskiej i cesarstwie. Przeanalizuję różne jej formy, charakterystyczne cechy, ideał mówcy polityka Cycerona, podsumowujący republikańską tradycję - szczególnie ostatnich dwóch wieków republiki. Wiele uwagi poświęcę ideałowi mówcy „obdartego" z polityki Kwintyliana, który ukształtował myślenie antycznej, nowożytnej i współczesnej rzeczywistości. Przeanalizuję także trzeci ideał, jaki się wówczas wytworzył - ideał kaznodziei formułowany przez świętych Ambrożego i Augustyna. Sporo miejsca zajmie omówienie kaznodziejstwa wczesnochrześcijańskiego, które w osobach ojców kapadoc-kich (św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Grzegorz z Nyssy i św. Bazyli zw. Wielkim) i ojców Kościoła zachodniego (św. Ambroży, św. Augustyn, św. Grzegorz Wielki) doprowadziło do szczytu rozwoju komunikowanie publiczne⁴³. Rozdział trzeci poświęcony jest kaznodziejstwu cesarstwa rzymskiego, przejściu od hellenistycznego cesarstwa pogańskiego do hellenistycznej monarchii chrześcijańskiej. Upadek zachodniego Rzymu antycznego (476 r. n.e.) poskutkował powstaniem lokalnych monarchii chrześcijańskich, które przejęły dziedzictwo patrystycznego kaznodziejstwa. Przechowały część spuścizny rzymskiej, niestety tylko tę związaną z chrześcijaństwem.

W rozdziale czwartym omawiam powstanie prasy drukowanej. Powstanie druku przyczyniło się do upadku monarchii europejskich i wyzwolenia człowieka z uścisku ⁴³ J. Czuj, Patrologia, Poznań 1954; G. Rauschen, Zarys patrologii. Pisma Ojców Kościoła i nauka w nich zawarta, Poznań-Warszawa-Wilno, Lublin 1929.