zoologia kregowcow krew1

2. Tkanka glejowa - neuroglej (neuroglia)

Ncuroglcj jest częścią składową tkanki nerwowej, która nie odznacza się wrażliwością na bodźce nerwowe oraz nie ma zdolności ich przewodzenia. W układzie nerwowym odgrywa ona rolę tkanki łącznej, tworząc rusztowanie dla neuronów, poza tym spełnia inne funkcje, a mianowicie odżywczą, obronną i izolującą, bierze udział w wytwarzaniu micliny oraz uzupełnia ubytki w tkance nerwowej.

Neuroglej jest zbudowany z komórek, zwanych astrocytami (astroeyti), które mają liczne, cienkie i rozgałęzione wypustki, splatające się ze sobą, wytwarzając sieć o charakterze pilśni, w której tkwią neurony. Jest przy tym rzeczą charakterystyczną, że ciała komórkowe oraz wypustki komórek nerwowych i glejowych przylegają bardzo ściśle do siebie, tak że przestrzenie zawarte między nimi mają z reguły średnicę około 20 nm. W wypustkach niektórych komórek glejowych znajdują się wlókienka, zw'ane iilameniami glejowymi, które mogą również występować samodzielnie, tzn. bez osłonki plazmatycznej.

Na powierzchni ośrodkowego układu nerwowego oraz przy' ścianach naczyń krwionośnych neuroglej tworzy sieć z komórek i filamentów glejowych, która ma postać błony. Błony te tworzą szczelną warstwę powstałą z rozszerzonych na kształt płaskodennych kolbek zakończeń wypustek aslrocytów. Błona ta izoluje elementy nerwowe od otoczenia. W zależności od położenia nosi nazwę błony glejowej granicznej - membrana gtiae liniitans lub granicznej okoionaczyniowej -membrana liniitansgliae pemasatlaris. Cytoplazma komórek glejowych barwi się bardzo trudno, dlatego też komórki glejowa można uwidocznić za pomocą srebrzenia lub złocenia.

Najbardziej prymitywnymi komórkami glejowymi są komórki wyściółki -epcndymocyty (ryc. 131), które wyścielają kanał środkowy rdzenia kręgowego oraz wodociąg i komory mózgu. W życiu zarodkowym wyściólka ta jest warstwą komórek glejowych, podobną do nabłonka sześciennego lub walcowatego. Na powierzchni komórek znajdują się mikrokosmki (u konia występują dwa rodzaje komórek: jedne są pokryte rąbkiem szczoteczkowym, drugie zaś mają długie wypustki), które poruszając się wprawiają w ruch płyn mózgowo-rdzeniowy. Mikrokosmki le zachowują się u osobników dojrzałych w niektórych miejscach ośrodkowego układy nerwowego, jak np. w wodociągu śródmózgowia.

Od podstawy komórek odchodzą długie, rozgałęzione i cienkie wypustki (włókna wyściólkowe), które wnikając w głąb tkanki nerwowej ośrodkowego układu nerwowego, dochodzą do zewnętrznej powierzchni zawiązków mózgowia i rdzenia kręgowego, gdzie wytwarzają błonę odgraniczającą jc od otoczenia. Z wiekiem włókna wyściólkowe tracą łączność z powierzchnią narządów ośrodkowego układu nerwowego. Wyjątek stanowią włókna przegrody grzbietowej rdzenia kręgowego, gdzie komórki wyściółki ciągną się od światła kanału środkowego do powierzchni rdzenia. Cyloplazma komórek wyściółki zawiera erga-stoplazmę, aparat Gołgicgo, duże mitochondria oraz różne wtręty, jak krople tłuszczu, ziarenka barwnika i in.

W pewnych miejscach komórki wyściółki mają zdolność wydzielania różnych substancji do płynu mózgowo-rdzeniowego łub do krwi. Badania przepro-wadzone za pomocą znakowanych aminokwasów wykazały, że synteza białek w' komórkach wyściółki odbywa się intensywniej niż w komórkach nerwowych.

Rye. Ul. Przekrój poprzeczny przez ściany cowy ner->vu«ej: 1 - światło cewy nerwowej. 2 - komórki wyściól-ki.- spongioblasty, •/ ~ netirohlasty. Według Kwkie-wicta

W okolicy tylnego spoidła mózgu wy ściółka wytwarza tzw. narząd podspoidlo-wy, który produkuje wydzielinę, biorącą udział w regulacji przemiany wodnej ustroju.

W zależności od struktury, funkcji i pochodzenia neuroglej można podzielić na: 1) makroglej (wielkoglej), 2) ołigodendroglcj (glej skąpowypustkowy), 3) mi-kroglcj (clrobiioglej. mezoglej).

Makroglej (ryc. 132)

Rozwija się on z eklodermy i jest zbudowany z komórek gwiaździstych, o kulistym jądrze, zwanych astrocytami, które mają małe ciało komórkowa oraz liczne wypustki, niejednokrotnie rozgałęzione, rozchodzące się promieniście. Zależnie od długości wypustek rozróżnia się astrocyty krótkowypustkowc i długowypust-kow'e. W cytoplazmie astrocytów znajdują się słabo widoczne kanaliki siateczki śródplazmatycznej oraz stosunkowo nieliczne mitochondria, zwane tu gliosoma-mi. Astrocyty oplatają wypustkami neurony i ich wypustki, z drugiej zaś strony wysyłają wypustki, które przytwierdzają się do ścian naczyń krwionośnych, pośrednicząc w transporcie substancji odżywczych. Na tym polega funkcja odżywcza astrocytów. Poza tym biorą one udział w wytwarzaniu wymienionych poprzednio błon granicznych.

Rozróżnia się dwa rodzaje astrocytów: 1) protoplazmatyczne i 2) wlóknisto--protoplazmatyczne.

Astrocyty protoplazmatyczne (ryc. 132) występują przeważnie w substancji szarej ośrodkowego układu nerwowego, tworząc rusztowanie dla neuronów' (funkcja podporowa). Nie wytwarzają one włókien glęjowych.-

Astrocyty włóknisto-protopłazniatyczne (ryc. 132) zawierają w obrębie ciała komórkowego oraz wypustek włókna glejowe, które mogą również przebiegać pozakomórkow'o. Badania przeprowadzone za pomocą mikroskopu elektronowego wykazały, żc włókna glejowe składają się z delikatnych wiókienek - mikrofibiyłi, zwanych filamenlami glejowymi, ułożonych równolegle cło 203 siebie, które można porównać do tonofilamenlów, występujących w komórkach