zoologia kregowcow krew9

Ryc. 127. Sclicrnnl rozwoju wlńkuo nerwowego mielinowego: / - włókno osiowe, 2 - aksolemn, 3 -miejsce styku aksolemy r hlouą komórkowi] Icmocytu, 4 - hlonu komórkowa Icmocytu, .5 - cytopla-zma Icmocytu. 0 - mezakson. Według Robertsona

zwane węzłami (notli) włókna nerwowego. Po zadziałaniu roztworem soli srebra (AgNO.d w miejscacli tych można wykazać twór mający kształt krzyża (ryc. 125).

Osłonka mielinowa nic jest ciągła, lecz składa się z odcinków (segmentów), oddzielonych od siebie dwoma sąsiednimi węzłami włókna nerwowego, które są również granicami między poszczególnymi lcmocytami. W ten sposób na jeden odcinek osłonki mielinowej przypada jedno jądro Icmocytu, w którego pobliżu grupują się mitochondria. Węzły włókna nerwowego, stanowiące przerwy w osłonce otaczającej włókno osiowe, odgrywają rolę w jego przemianie materii i odżywianiu oraz w przewodzeniu impulsów.

W skład osłonki mielinowej wchodzą białka, lipidy i steroidy (cerebrozydy, fosfatydy, lecytyna, cholesterol), dlatego też przy użyciu cztcrotlenku ostnu (OsOj) barwi się ona intensywnie na kolor ciemnobrunatny. Obecność lipidów w osłonce mielinowej nadaje jej kolor biały, dlatego włókna nerwowe, otoczone osłonką mielinową, otrzymały nazwę włókien nerwowych białych. W świeżymi, nic utrwalonym włóknie nerwowym osłonka mielinowa jest warstwą silnie załamującą światło, o podwójnym konturze. Dlatego włókna mielinowe noszą nazwę włókien nerwowych o podwójnym zarysie. Po rozpuszczeniu lipidów' (eterem. alkoholem, chloroformem) można wykazać w osłonce mielinowej obecność zrębu neurokeratynow'cgo (ryc. 125), który we włóknach nerwowych utrwalonych staje się widoczny w wyniku zmieszania się ciał tłuszczowych i białkowych.

Na przekroju podłużnym włókna nerwowego można zauważyć, że w obrębie segmentów osłonki mielinowej występują skośne szczeliny, tzw. wcięcia mie-liny, które przestrzennie mają postać lejków (ryc. 125). Obecność wcięć umożliwia prawdopodobnie pewną rozciągliwość włókna nawowego. Osłonce micli-nowej przypisuje się rolę izolatora, przy czym bierze ona również udział w przewodzeniu bodźców nerwowych i wytwarzaniu acetylocholiny i aneuryny (witaminy R,).

Osłonka mielinowa jest wytworem lemoeytów. Podobnie jak we włóknie nerwowym beznticlinowym, włókno osiowe zagłębia się w cytoplazmę Icmocytu, po-

Ryt. 12S. Sclifinat budowy włókna nawowego inielimmego w mikroskopie elektronowym: 1 - włókno osiowe, 2 - mezakson. 3 - wcięcie mieliny. 4 - węzeł włókna nerwowego, 5 - cytoplazmn Icmocytu. 6 -jadro łemocytu. 7-błona komórkowa lemoeytu. S - osłonka łącznotknnkowa. IFetllug Robertsona

zostając w łączności z jej błoną komórkową za pomocą mezoaksonu. Z kolei w toku dalszego rozwoju włókna nerwowego lemocyt powoli obraca się wokół włókna osiowego. W związku z tym mczoakson stopniowo skręca się w kształcie spirali otaczającej włókno osiowe i stanowiącej osłonkę mielinowa (ryc. 127). Przez to osłonka mielinowa składa się ze spiralnie ułożonych i ściśle przylegających do siebie blaszek, o grubości 8-12 nm, utworzonych z połączenia obu blaszek mezoaksonu. Blaszki osłonki mielinowej są zbudowane z układających się na przemian warstw cząsteczek tłuszczowych i białkowych.

Powstająca osłonka mielinowa spycha na obwód włókna nerwowego cytopla-zmę wraz z jądrem, która tworzy neuroiemę. Poza tym cienka warstwa cytopla-zmy zachowuje się w bezpośrednim otoczeniu włókna osiowego, gdzie przylega do aksolemy (ryc. 128). Nieco większa ilość cytoplazmy występuje również w obrębie wcięć mieliny, wskutek czego w tych miejscach blaszki mielinowe leżą w pewnej odległości od siebie, a nawet uwidacznia się przestrzeń między nimi (ryc. 128). W związku z tym wcięcia mieliny stają się widoczne dzięki bardziej luźnemu ułożeniu blaszek mieiinowyeh i nic należy ich uważać za przerwy w osłonce mielinowej.

W pobliżu węzła włókna nerwowego blaszki mielinowe (mezoaksonu) zaginają się i kolejno wchodzą w kontakt z włóknem osiowym. .Test przy tym rzeczą charakterystyczną, że blaszki leżące najgłębiej (najbliżej włókna osiowego), czyli najstarsze, kończą się w największej odległości od przewężenia, natomiast bardziej powierzchniowe (zewnętrzne), a więc młodsze, dochodzą w jego pobliże (ryc. 128, 129). Przypuszcza się, że w związku z funkcją przewodzenia bodźców przez włókno nerwowe, blaszki wewnętrzne ulegają zniszczeniu, a ich miejsce zajmują nowe, powstałe na powierzchni lemocytów. W obrębie węzła włókna nerwowego osłonka mielinowa nie występuje, natomiast lemocyty wytwarzają palczaste wypustki, o różnej długości i średnicy około 50 nm, które zazębiając się ze sobą otaczają włókno osiowe (ryc. 129). Poza tym w pobliżu przewężenia w ey-toplazmie lemocytów gromadzą się mitochondria; ich obecność świadczy' o wzmożonej aktywności tej części komórki.

Włókna nerwowe mielinowe obwodowe, wchodzące w skład nerwów obwodowych (pni nerwowych), są otaczane pochewką z tkanki łącznej wiotkiej, w któ-

199