zoologia kregowcow krew3

Rozwój (k;inki nerwowej

Tkanka nerwowa rozwija się z cktodermy, a głównie z cewy nerwowej, która jest zawiązkiem ośrodkowego układu nerwowego. Początkowo cewa nerwowa jest utworzona z jednej warstwy komórek, które zaczynają się mnożyć, tak że po pewnym czasie ściana cewy nerwowej uzyskuje budowę wielowarstwową. Równocześnie z mnożeniem się komórek zanikają między nimi granice i powstaje zespolenie komórkowe (neitrosyiiątium). Wewnętrzna warstwa zespolenia nosi nazwę ependymy. która wytwarza wyściólkę środkowego kanału rdzenia kręgowego i komór mózgu. Pozostała część syneytium różnicuje się w dwóch kierunkach, w związku z czym powstają dwa rodzaje komórek: ncuroblasty i spongiobłasty (glioblasty) (ryc. 131).

Ncuroblasty są to pierwotne komórki nerwowe, spongiobłasty zaś są komórkami macierzystymi tkanki glejowej. Neuroblasty mają początkowo kształt kulisty lub wydłużony. Z biegiem czasu w ich cytoplazmie pojawiają się neurofibry-le, a komórki uzyskują wypustki. W ten sposób neuroblasty przekształcają się w ncurocyty. Ze spongioblastów tworzą się astrocyly makrogleju oraz oligoden-droeyty. Natomiast mikroglej powstaje wówczas, gdy do ośrodkowego układu nerwowego wnikają naczynia krwionośne.

Wypustki komórek nerwowych, które są zawiązkiem włókien nerwowych, są początkowo nagie. tzn. nie mają osłonek. Najpierw pojawia się osłonka glejowa, osłonka mielinowa zaś powstaje przy końcu życia zarodkowego, przy czym mie-linizacja włókien nerwowych odbywa się jeszcze przez pewien czas w życiu zarodkowym.

3. Zakończenia nerwów

Zakończenia nerwów są aparatami układu nerwowego, powstającymi w miejscach, w których włókna nerwowe kończą się w tkankach i narządach. W zakończeniach nerwów można rozróżnić dwa składniki: tclodendrony, tj. końcowe odcinki włókna nerwowego, które traci osłonkę miełinową, i staje się włóknem bez-miclinowym, oraz elementy należące do tkanki, w której kończy się włókno nerwowe. Składniki te są połączone ze sobą w postaci styku synaptycznego.

W zależności od roli, jaką spełniają, zakończenia nerwów dzieli się na: 1) czuciowe (receptory). 2) ruchowe (efektory) i 3) gruczołowe.

Zakończenia czuciowe

Są to aparaty układu nerwowego, w których powstają impulsy nerwowe, przewodzące przez włókna nerwowe czuciowe do komórek neuronów czuciowych. Zakończenia czuciowe ze względu na budowę dzieli się na wolne i otorbione (otoczone torebką). W zależności od umiejscowienia rozróżnia się zakończenia czuciowe w tkance nabłonkowej, w tkance łącznej i w tkance mięśniowej.

Zakończenia czuciowe w tkance nabłonkowej. Występują one jako zakończenia wolne, czyli proste, lub pod postacią ciałek dotykowych.

Zakończenia wolne (ryc. 135) spotyka się najczęściej w nabłonku wielowarstwowym płaskim. Włókno mislinow-e, zbliżając się do nabłonka, traci osłon-206 kę miełinową i jako włókno bezmielinowe przebija błonę podstawną i wnika do

Ryc. 135. 7.n kończenie nerwów w tkance nabłonkowej: A - wolne w nabłonku wielowarstwowym płaskim; B - ciatku dotykowe: / - włókna nerwowe. 2 - komórki nabłonka, 3 - ciałka dotykowe

nabłonka, gdzie rozgałęzia się między komórkami na liczne, coraz cieńsze gałązki, kończące się zgrubieniami w postaci ziarenek na powierzchni lub w cytopia-zmic komórek. Badania przeprowadzone za pomocą mikroskopu elektronowego wykazały, że w tym przypadku włókno nerwowe jedynie wpukla się do komórki nabłonkowej. W len sposób neuropłazma włókna nerwowego nie tworzy bezpośredniego połączenia z cytoplazmą komórki nabłonkowej, lecz błona otaczająca włókno osiowe spotyka się jedynie z błoną komórkową komórki nabłonkowej. W związku z tym oba składniki tego zakończenia nerwowego są oddzielone kontaktującymi się ze sobą błonami. Zakończenia te występują w nabłonku wielowarstwowym płaskim błon śluzowych, rogówki, w naskórku i pochewkach korzeni włosów. Zakończenia wolne w naskórku odbierają wrażenia bólu.

Ciałka dotykowe (ryc. 135) występują w naskórku oraz w zewnętrznej pochewce włosa. Są zbudowane z komórek owalnych, o długości 6-12 pm, mających spłaszczone jądro i jasną cyloplazmę, zawierającą osmofilne ziarnistości o średnicy 65—ISO nm. Na powierzchni tych komórek znajduje się tzw. płytka dotykowa, utworzona z rozgałęzionych końcowych gałązek dendrytów neuronów rzekomojednobiegunowych, które tworzą podobne do synapsy połączenia w postaci styku z poszczególnymi komórkami dotykowymi ciałka. Jeden dendryt może zaopatrywać kilka ciałek dotykowych, wskutek czego mogą powstawać opisane u zwierząt małe narządy dotykowe.

Pewną odmianą ciałek dotykowych są ciałka Grandry’cgo, występujące u ptaków w obrębie dzioba, języka i podniebienia. Ciałka te składają się z 2-4 komórek dotykowych, większych niż u ssaków i otoczonych torebką lącznotkanko-wą. Ciałka Grandry’ego nie leżą w nabłonku, lecz w obrębie tkanki łącznej. Istnieje jednak przypuszczenie, że są to typowe ciałka dotykowe, które wywędrowa-ly z nabłonka do leżącej pod nim tkanki łącznej. Włókna nerwowe wchodzące do ciałka tracą osłonkę miełinową i tworzą płaską płytkę dotykową między dwiema komórkami.

Zakończenia czuciowe w tkance łącznej. Do najprostszych należą zakończenia wolne. Poza tym spotyka się zakończenia otorbione, do których należą ciałka dotykowe, kolbki końcowe, ciałka blaszkowatc, Herbsta, bulawkowa-te, genitalne i ciałka Ruffiniego. Mechanizm działania zakończeń otorbionych polega na tym, że ucisk na torebkę łącznotlcankową zwiększa ciśnienie wewnątrz

207