zoologia kregowcow krew5

ltyc. 11S. Kuii/^jc neuronów: I - komórka jednobitgu-nowa. 2 - neuron dwubiegunowy, 3 - neuron wielctbic-gunowy, 4 - neuron rr.ekoinojednobiegunowy

Neurony mogą mieć różną liczbę wypustek. W związku z tym komórki nerwowe dzieli się na: 1) jednobiegunowe - unipolarne, 2) dwubiegunowe - bipolarne i 3) wielobiegunowe - multipolarne (ryc. 118).

Neurony jednobiegunowe

Mają one tylko jedną wypustkę, która jest aksonem. Komórki te występują w życiu zarodkowym, są mało zróżnicowane i dopiero później uzyskują dalsze wypustki. W organizmie dojrzałym neurony jednobiegunowe występują w bardzo malej ilości (»p. w niektórych jądrach podwzgórza).

Komórki dwubiegunowe (ryc. 118)

Mają one dwie wypustki, odchodzące z dwóch przeciwległych biegunów komórki. Jedna z nich jest dendrylem, druga zaś aksonem. Neurony dw-ubiegunowe spotyka się np. w siatkówce oka. W pewnych przypadkach, w okresie zarodkowym w czasie różnicowania sic komórki, wypustki bezpośrednio po wyjściu z niej zbliżają się do siebie, a następnie łączą się ze sobą na pewnej przestrzeni i dopiero polem rozdzielają się na kształt litery T, przy czym jedna gałązka, krótsza (akson), prowadzi do ośrodkowego układu nerwowego, druga zaś, znacznie dłuższa (dendryt), do narządu obwodowego. W związku z tym niektórzy autorzy nazywają tę wypustkę aksonem dendrytycz.nym. Komórki takie noszą nazwę neuronów rzekomojednobiegunowych lub pseudounipolarnych (ryc. 11S), które występują w zwojach rdzeniowych.

Neurony wielobiegunowe (ryc. 118)

Mają one dużą liczbę wypustek, z których jedna jest aksonem, pozostałe zaś dendrytami. Komórki te tworzą główną masę komórek nerwowych ośrodkowego układu nerwowego, a poza tym występują w zwojach nerwowych w-spólczul-nych.

Neurony wielobiegunowe mają różny kształt (rye. 119). Do najczęściej spotykanych należą komórki w kształcie gwiaździstym, których wypustki odchodzą promieniście we wszystkich kierunkach. Występują one np. w rdzeniu kręgowym jako komórki ruchowe. Innym rodzajem są komórki piramidalne, znajdujące się w korze mózgowej. Mają one kształt piramidy lub stożka. Od ciała komórkowego odchodzą rozgałęziające się dendryty, z części podstawnej zaś - akson. Bardzo charakterystyczne są również komórki gruszkowatc, leżące w korze móżdż-

190 ku, których dendryty rozgałęziają się drzewkowato w jednej płaszczyźnie.

Ryc. 119. Neurony wielobiegunowe: A - komórka gwiaździsta; B - komórka piramidalna; C- komórka gruszko-wara; / - ciało neuronu, 2 - Uemlryly, 3 - akson, 4 - kolaierale. 5 - telodemlrony

Ryc. 120. Neurony wielobiegunowe: A neuron z długim aksonem; 1! - neuron z krótkim aksonem; / - neuron, 2 - dendryty. 3 - akson. 4 - neuroplnzma

Zależnie od długości i zachowania się aksonu komórki nerwowe dzieli się na: 1) neurony wielobiegunowe z długim aksonem, 2) z krótkim aksonem i 3) neurony amakrynowc, nicposiadające aksonu.

Pierwsze z.nich mają długi akson (ryc. 120). kończący się w dużej odległości od komórki, i stanowią większość komórek nerwowych, drugie zaś mają akson krótki i rozgałęziony, który kończy się w pobliżu komórki, a sumę wszystkich rozgałęzień określa się mianem ncuropodium. Komórki z krótkim aksonem występują tylko w pewnych miejscach mózgowia i rdzenia kręgowego, komórki amakrynowe zaś w siatkówce oka.

Spełniające jednakową funkcję komórki nerwowe tworzą skupienia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i noszą nazwę jąder nerwowych. Skupienia komórek nerwowych spotyka się również poza ośrodkowym układem nerwowym, a mianowicie w zwojach nerwowych.

Neurony mają różną wielkość, która waha się w granicach od 4 (małe komórki ziarniste kory móżdżkowej) do 150 urn (komórki piramidalne duże kory mózgowej). Do dużych należą komórki ruchowe w rdzeniu kręgowym, których akson u człowieka dochodzi do długości około lm.

W życiu pozapłodowym nie zachodzi proces tworzenia się nowych komórek nerwowych, które tracą zdolność mnożenia się i tym samym nie mogą regenerować. Wręcz odwrotnie, z wiekiem zmniejsza się liczba komórek nerwowych wskutek zwyrodnienia (np. u psa 17-letniego do 1/3 ilości początkowej) przy równoczesnym zwiększeniu liczby komórek glejowych, która wzrasta naw'et sześciokrotnie.

Komórka nerwowa jest otoczona błoną bialkowo-lipidową i składa się z jądra oraz cytopłazmy, zwanej neuroplazmą. Część neuroplazmy otaczającą jądro komórkowe nazwano perykarionem.

Jądro komórki nerwowej jest stosunkowo duże, ma kształt pęcherzyka i leży zwykle w środkowej części komórki. Otoczka jądrowa składa się z dwóch warstwy widocznych w mikroskopie elektronowym, między którymi jest przestrzeń szero-

191