3784503489

jedynym pojęciem używanym do opisania sposobów zapewniania ochrony prawnej. Pojęciami pokrewnymi dla pojęcia formy prawnej są pojęcia środka prawnego, metody, instrumentu prawnego oraz instytucji prawnej.

Pod pojęciem środka rozumie się zwykle pewne możliwości oddziaływania na dane postępowanie, osoby lub rzeczy⁵. Pojęcie metody jest wieloznaczne, używane jest w różnych znaczeniach przez poszczególne nauki. Metodą jest zespół podejmowanych czynności i stosowanych środków ściśle określony sposób dla osiągnięcia założonego celu. Pojęcia instytucji, instrumentu, środka i metody posiadają określone znaczenia w naukach prawnych. Wiele z pojęć prawnych zostało przeniesionych z prawa rzymskiego, inne zostały wypracowane, szczególnie w prawie administracyjnym, w ciągu ostatnich kilkuset lat. W czasie ich stosowania znaczenia ich zmieniały się, zmieniał się też zakres ich stosowania⁶. Terminem stosowanym w teorii wielu działów prawa jest pojęcie instytucji prawnej, przez którą rozumieć należy zespół norm prawnych regulujących określony i dający się wyodrębnić rodzaj stosunków społecznych, takich jak władztwo administracyjne czy wywłaszczenie. J. S. Langrod instytucję prawną w prawie administracyjnym wiąże z teoretyczną umiejętnością wyrażania prawa. Daje ona zarys systemu teoretycznego, zbierający porównawcze rozwiązania pozytywnoprawne w instytucje podstawowe dla prawa administracyjnego⁷. Instytucja środka prawnego jest zwykle rozumiana jako prawna możliwość zaskarżania aktów administracyjnych, a zarazem stanowi formalny instrument umożliwiający skorzystanie z prawa jednostki do uruchomienia toku instancji⁸.

Pojęcie instrumentu rozumiane jest jako środek bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania na dany układ, którego struktury są zdeterminowane przez cel, jaki ma być osiągnięty⁹. Instrument można również zdefiniować jako instytucjonalne formy realizacji celów i zadań stawianych przed administracją publiczną o ile mają one charakter admi n istracyj noprawny¹⁰.

Jako metoda działania administracji rozumiana jest polityka stosowania pewnych środków będących w dyspozycji organów administracji. Przez metodę działania administracji rozumiany jest powiązany ze sobą ciąg występowania określonych prawnych form w rozwiązywaniu przez administrację postawionych przez nią zadań. Do metod pracy administracji zaliczyć należy określenie rozwiązywania pewnych zjawisk społecznych poprzez przekonywanie lub przymus, podejmowanie prewencyjnej działalności na określonym odcinku czy też reagowanie na zaistniałe efekty, podejmowanie rozwiązania zagadnienia lub rozwiązywanie go przez szereg kolejnych czynności^{1 2}.

Jednak stosunek interesu jednostki do interesu społecznego nie jest w literaturze rozstrzygnięty i opisany jednoznacznie. W historii prawa i doktryn politycznoprawnych można wyróżnić wiele różnych koncepcji dotyczących pojęć interesu społecznego i interesu jednostki. Z jednej strony występują doktryny uniwersalistyczne, podkreślające wartość interesu społecznego i nie doceniające interesu jednostki, z drugiej spotkamy się z wieloma koncepcjami indywidualistycznymi, koncentrującymi swą uwagę na jednostce. W praktyce

8

1

⁵    P. Dobosz: Administracyjnoprawne instrumenty kształtowania ochrony zabytków, Kraków 1997, str. 28.

⁶    Ibidem, str. 29.

⁷    Ibidem, str. 39.

⁸    Ibidem, str. 40.

⁹    Ibidem, str. 35.

¹⁰    Ibidem, str. 45.

2

J. Starościak: Prawne formy i metody działania administracji, [w:] System prawa administracyjnego, Wrocław -Warszawa - Kraków - Gdańsk 1978, T. III, str. 40-41.