3826200150

Marnotrawstwo jest zużyciem nadmiernym w stosunku do rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej. Powstawać może na skutek przewyższania obowiązujących wzorców oraz utrat} wartości przez wcześniej zgromadzone zasoby. Te ostatnie w literaturze nazywa się kosztami utraconymi (sunk cosff³. Są to wydatki poniesione na zakup określonych zasobów (np. materiałów do produkcji), które nie mogą być zużyte ani przy bieżącej ani przyszłej produkcji. Nie można ich również odsprzedać z uwagi na brak popytu. Przykładem takich kosztów może być zapas części zamiennych do samochodów dawno wycofanych z produkcji i eksploatacji lub też nie zamortyzowana w pełni maszyna, która musi zostać złomowana, itp.

Wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa zależą nie tylko od oszczędnego zużycia zasobów (zgodnego z normami i wzorcami), lecz również od tego na jaki rodzaj działalności gospodarczej te zasoby zostały wykorzystane (jak została skomponowana oferta rynkowa i związana z nią produkcja, jak ukształtowano strukturę źródeł finansowania przedsiębiorstwa). Nie ulega bowiem wątpliwości, że przy tych samych zasobach można osiągnąć różną efektywność w zależności struktury produkcji i sprzedaży, od sposobów finansowania działalności przedsiębiorstwa. Dlatego w zarządzaniu przedsiębiorstwem istotnego znaczenia nabierają niezrealizowane korzyści na skutek nieoptymalnego wykorzystania posiadanych zasobów. Chodzi tu o różnicę między korzyściami możliwymi do osiągnięcia przy najkorzystniejszym z możliwych wariantów zastosowania zasobów, a korzyściami rzeczywiście osiągniętymi. Niezrealizowanych korzyści nie należy mylić z kosztami utraconych możliwości lub kosztami utraconych korzyści (opportunity cost). Koszty utraconych możliwości są pojęciem szerszym od niezrealizowanych korzyści. Obejmują bowiem całość korzyści związanych z odrzuconym wariantem zastosowania zasobów, a nie tylko nie zrealizowaną różnicę. Nazywane są kosztami alternatywnymi. Nie zrealizowane korzyści często związane są z lekceważeniem różnego rodzaju okazji i szans, których umiejętne wykorzystanie mogłoby przysporzyć przedsiębiorstwu dodatkowych dochodów. Nie znajdują one odzwierciedlania w księgach rachunkowych, mają jednak istotne znaczenie w rachunku decyzyjnym i ocenie efektywności działalności przedsiębiorczej oraz możliwości jej wzrostu.

Marnotrawstwo i niezrealizowane korzyści razem można nazwać kosztami niegospodarności, które według M. Walczaka powstają na skutek wadliwej organizacji przedsięwzięcia lub przedsiębiorstwa oraz nadmiernego lub niewłaściwego użycia zasobów. Niewłaściwe użycie zasobów według Autora może przejawiać się w „postaci nie przemyślanych i w konsekwencji nieefektywnych inwestycji, nadmiernego gromadzenia zapasów, nadmiernej rozbudowy parku maszyn i urządzeń, angażowania się w niekorzystne transakcje zagraniczne i krajowe”¹⁴. Kosztami w sensie ekonomicznym można zatem określić koszty zarejestrowane w księgach rachunkowych skorygowane o koszty niegospodarności. Stanowią one sumę wartości zużycia

¹³    S. Sojak, Rachunkowość zarządcza, wyd. Dom Organizatora, Toruń 2003, ss. 56 - 57.

¹⁴    M. Walczak, Możliwości wykrywania niegospodarności w podmiotach zorientow anych na zysk, w: Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, Warszawa 1997, Z.42, s.117