4087490287

Rozdział I

BEZPIECZEŃSTWO

zagrożenia”⁸. Bezpieczeństwo jako kategorię wieloznaczną można ujmować zarówno w wąskim, jak i w szerokim kontekście. W węższym znaczeniu oznacza zdolność do przeciwstawienia się zagrożeniom, w szerszym kontekście oznacza zdolność podmiotu bezpieczeństwa do przetrwania i jego rozwoju. Stąd w jego kategoryzacji występuje zasadnicza trudność spowodowana różnorodnymi kryteriami klasyfikacji. Bezpieczeństwo towarzyszy ludzkości od zarania dziejów i jest elementarną, pierwotną potrzebą jednostek, grup społecznych i narodów oraz powołanych przez nich instytucji⁹.

W ogólnym ujęciu bezpieczeństwo i porządek publiczny to stan zapewniający ochronę życia, zdrowia, mienia i innych wartości przed bezprawnymi działaniami oraz ochronę zasad współżycia społecznego i stosunków regulowanych normami prawnymi i zwyczajowymi¹⁰. W literaturze przedmiotu bezpieczeństwo jest postrzegane jako:

•    gwarancja nienaruszalnego przetrwania podmiotu bezpieczeństwa oraz swobodnego jego rozwoju^{1 2};

•    stan pewności, spokoju, braku zagrożenia oraz ochrony przed nim¹²;

•    integralność terytorialna, suwerenność, swobodny wybór drogi politycznego rozwoju, osiągnięcie dobrobytu i rozwoju społecznego¹³;

•    stan uzyskany w rezultacie odpowiednio zorganizowanej obrony i ochrony przed wszelkimi zagrożeniami militarnymi i pozamilitarnymi przy użyciu sił i środków pochodzących z różnych dziedzin działalności państwa¹⁴.

Takie podejście wskazuje, że bezpieczeństwo postrzega się głównie w kategorii bezpieczeństwa państwa. Tak też interpretowano potrzebę bezpieczeństwa państwa, marginalizując jego pierwotny personalny wymiar. Pojęcie bezpieczeństwa przedstawia się jako proces lub stan zapewniający funkcjonowanie państwa w podstawowych dziedzinach umożliwiających jego przetrwanie, rozwój, swobodę realizacji interesów narodowych w określonym środowisku bezpieczeństwa, poprzez podejmowanie wyzwań, wykorzystywanie szans, redukowanie ryzyka oraz przeciwdziałanie zagrożeniu dla jego interesów¹⁵. Bezpieczeństwo to nie tylko stan: zagrożenia, spokoju, pewności lub poczucia wolności od zagrożeń, strachu lub ataku, ale również proces, który podlega zmianom adekwatnym do naturalnych zmian w jego uwarunkowaniach. Uwarunkowania bezpieczeństwa wynikają z jego szans, wyzwali i zagrożeń. Pojęcie bezpieczeństwa ewoluuje i pomimo braku stałego charakteru powinno być nadrzędną wartością zabezpieczoną w sposób trwały, bez względu na obecną i przyszłą sytuację jego podmiotu.

Bezpieczeństwo jest kategorią wieloznaczną, która odnosi się do sfery świadomości jego podmiotu i oznacza pewien stan psychiki na podstawie zjawisk ocenianych jako niebezpieczne lub niekorzystne. Odczuwanie zagrożeń przez dany podmiot jest odzwierciedleniem w jego świadomości potencjalnego lub realnego niebezpieczeństwa, które może oka-

16

1

⁸    R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, „Spraw)’ Międzynarodowe”, 1989, nr 10, s. 50.

⁹    Por. K. A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska (red. nauk.), Bezpieczeństwo państwa..., dz. cyt, s. 17.

¹⁰    Por. R. Jakubczak (red.), Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP, wyd. Bellona, Warszawa, 2003, s. 351.

2

   Por. J. Stańczyk (red. nauk.). Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, ISP PAN, Warszawa, 1996, s. 17-20.

¹²    Zob. R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, wyd. Scholar, Warszawa, 2007, s. 27.

’ J. Czaputowicz, Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowej) - aspekty teoretycznie, w: Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowej) państwa, S. Dębski, B. Górska-Win ter (red.), PISM, Warszawa, 2003, s. 13.

¹⁴    Por. T. Szubrycht, Współczesne aspekty bezpieczeństwa państwa, „ZN AMW” 4(2006), s. 89.

¹⁵    Zob. Słownik terminów ~ zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa, 2009, s. 13-16.