7928718112

Andrzej Urbanek

ROZDZIAŁ 1.

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE - PODSTAWOWE KATEGORIE TERMINOLOGICZNE I ICH SYSTEMATYZACJA

1.1. Ewolucja i współczesne rozumienie terminu „bezpieczeństwo”

Dynamiczny rozwój nauk o bezpieczeństwie w okresie pozimnowojen-nym spowodował, że bezpieczeństwo doczekało się szeregu różnych definicji¹, nie mniej jednak nie wszystkie z nich nawiązują do obecnie uznawanego paradygmatu i niestety nie doczekaliśmy się jeszcze powszechnie uznanej i jednoznacznej interpretacji powyższego terminu, co z uwagi na transdyscyplinamość samego bezpieczeństwa jest zabiegiem stosunkowo trudnym.

Z etymologicznego punktu widzenia termin bezpieczeństwo jest wyrazem pochodzącym od łacińskiego rzeczownika securitas, będącego z kolei połączeniem dwóch łacińskich wyrazów - sine oraz cura i w takiej też formie przetrwało w kilku europejskich językach, na przykład w angielskim - security czy francuskim - securite. Sine oznacza w języku polskim „bez”, z kolei cura -„zmartwienie”, „strach”, „obawę”. Zatem w dosłownym tłumaczeniu bezpieczeństwo to nic innego jak brak zmartwień, poczucia strachu czy obaw².

To proste tłumaczenie stało się podstawą do formułowania definicji słownikowych i encyklopedycznych, w których wskazuje się jego podmiotowy charakter i tłumaczy jako stan czy też sytuację, którą charakteryzuje brak zagrożeń oraz poczucie pewności (brak lęku) danego podmiotu co do jego przetrwania i zachowania przez niego podstawowych wartości egzystencjalnych, takich jak całość, tożsamość czy niezależność³. Takie podejście do bezpieczeństwa czyni zeń najbardziej fundamentalną z potrzeb poszczególnych podmiotów bezpieczeństwa (jednostek, zbiorowości ludzkich, państw), a dążenie do osiągnięcia

11

1

   Przegląd definicji bezpieczeństwa można znaleźć między innymi w: J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa 1996, J. F. Korzeniowski, Securitologia. Nauka o bezpieczeństwie człowieka i organizacji społecznych, Kraków 2008, J. Czaputowicz, System czy nieład? Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku, Warszawa 1998.

2

   Takie tłumaczenie można najczęściej znaleźć w naszej rodzimej literaturze. Por.: K. Zalucki, Rodzaje bezpieczeństwa. Unia Europejska a bezpieczeństwo energetyczne, [w:] E. Treli-Mazur (red.), Problemy bezpieczeństwa współczesnego świata, Opole 2009.

3

   Por.: R. Zięba, Kategoria bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych, [w:] D. B. Bobrow. E. Haliżak, R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku. Warszawa 1997, A. D. Rotfeld, Europejski system bezpieczeństwa in statu nuscendi. Warszawa 1990, J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, wyd. cyt.