O�wiecenie jako epoka polemiki z sarmantyzmem. Kategoria: Polski Zakres: O�wiecenie Tytu�: O�wiecenie jako epoka polemiki z sarmantyzmem. Dodano: 1999.08.18 Geneza o�wiecenia w Polsce zwi�zana jest z kryzysem sarmatyzmu oraz jego politycznymi i kulturalnymi skutkami. Nale�y do nich zaliczy� szlachecki republikanizm i parlamentaryzm za wszystkimi naros�ymi przez wieki deformacjami. Krytykowano tak�e literatur� bezkrytyczn� i pe�n� ozdobnego pustos�owia. Bezprzyk�adna anarchia, pozorny charakter szlacheckiej demokracji i r�wno�ci, upadek gospodarczy i utrata mo�liwo�ci stanowienia o losach w�asnego pa�stwa zadecydowa�y o odmienno�ci polskiego o�wiecenia. Nadrz�dn� spraw� dla tw�rc�w o�wieceniowych w Polsce sta�a si� walka o napraw� Rzeczypospolitej. Tw�rcy krytykowali szlacht� za odej�cie od idea��w sarmackich. Rzeczywisto�� znacznie odbiega�a od tego wzorca i to by�o przyczyn� anarchii w pa�stwie (I. Krasicki; J. U. Niemcewicz - "Powr�t pos�a"). Tak�e publicy�ci epoki o�wiecenia wypowiadali si� krytycznie na temat szlachty polskiej. Adam Naruszewicz - autor o�miu satyr ukazuj�cych �ycie i obyczaje szlachectwa. Najwa�niejsze z nich to: "Chudy literat" - z niepokojem i �alem m�wi o braku zainteresowania szlachty powa�n� i warto�ciow� ksi��k�;; wystarcza jej tylko kalendarz, w kt�rym wiadomo�ci nie wykraczaj� poza przeci�tny poziom umys�owy czytelnika; "Historia narodu polskiego" - opracowa� dzieje narodu od czas�w W�adys�awa Jagie��y. Jako patriot� najbardziej boli go to, �e Polacy sami doprowadzili do upadku politycznego ojczyzny, �e anarchia szlachecka u�atwi�a zaborcom grabie� naszych ziem. Franciszek Salezy Jezierski - zwraca� uwag� na postawy obywatelskie, ostro krytykowa� szlacht� za pogard� dla innych stan�w, broni� ludu, kt�ry uwa�a� za podstaw� narodu. Przypisywanie zbyt wielkiego znaczenia arystokracji w kraju uwa�a za nies�uszne. Pragnie zr�wnania politycznego mieszczan i szlachty, aby umocni� w�adz� pa�stwow�, ��da opieki prawnej dla ch�opa ("Katechizm o tajemnicach rz�du polskiego"). Autor: Nieznany