plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Marek Machnik Wykonywanie podstawowych robót murarskich 713[08].Z1.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2006  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Darecka Halina mgr in|. Gsiorowska Danuta Opracowanie redakcyjne: in|. Frankiewicz Danuta Konsultacja: in|. Frankiewicz Danuta mgr in|. Sagan Teresa Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 713[08].Z1.03 Wykonywanie podstawowych robót murarskich zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2006  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 7 4.1.3. wiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postpów 9 4.2. Zasady bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas wykonywania robót murarskich 10 4.2.1. MateriaB nauczania 10 4.2.2. Pytania sprawdzajce 12 4.2.3. wiczenia 12 4.2.4. Sprawdzian postpów 14 4.3. MateriaBy do wykonywania robót murarskich 15 4.3.1. MateriaB nauczania 15 4.3.2. Pytania sprawdzajce 26 4.3.3. wiczenia 26 4.3.4. Sprawdzian postpów 29 4.4. Podstawowe narzdzia i sprzt do robót murarskich 30 4.4.1. MateriaB nauczania 30 4.4.2. Pytania sprawdzajce 33 4.4.3. wiczenia 33 4.4.4. Sprawdzian postpów 35 4.5 Zasady ukBadania i wizania elementów w murze 36 4.5.1. MateriaB nauczania 36 4.5.2. Pytania sprawdzajce 39 4.5.3. wiczenia 39 4.5.4. Sprawdzian postpów 41 4.6. Podstawowe roboty murarskie  wznoszenie murów jednorodnych 42 4.6.1. MateriaB nauczania 42 4.6.2. Pytania sprawdzajce 45 4.6.3. wiczenia 46 4.6.4. Sprawdzian postpów 48 4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich 49 4.7.1. MateriaB nauczania 49 4.7.2. Pytania sprawdzajce 50 4.7.3. wiczenia 51 4.7.4. Sprawdzian postpów 52 5. Sprawdzian osigni 53 6. Literatura 58  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Zdobywajc kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych bdziesz przyswaja wiedz i ksztaBtowa umiejtno[ci zawodowe, korzystajc z nowoczesnego moduBowego programu nauczania. Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera: - wymagania wstpne  wykaz umiejtno[ci, jakimi powiniene[ dysponowa przed przystpieniem do nauki w tej jednostce moduBowej, - cele ksztaBcenia (wykaz umiejtno[ci) jakie uksztaBtujesz podczas pracy z tym poradnikiem, czyli czego nowego si nauczysz, - materiaB nauczania, czyli co powiniene[ wiedzie, aby samodzielnie wykona wicznia, - pytania sprawdzajce - zestawy pytaD, które pomog Ci sprawdzi, czy opanowaBe[ podane tre[ci i mo|esz ju| rozpocz realizacj wiczeD, - wiczenia, które maj na celu uksztaBtowanie Twoich umiejtno[ci praktycznych, - sprawdzian postpów  zestaw pytaD, na podstawie którego sam mo|esz sprawdzi, czy potrafisz samodzielnie poradzi sobie z problemami, jakie rozwizywaBe[ wcze[niej, - wykaz literatury, z jakiej mo|esz korzysta podczas nauki. W rozdziale Pytania sprawdzajce zapoznasz si z wymaganiami wynikajcymi z potrzeb zawodu montera izolacji budowlanych. Odpowiadajc na te pytania, po przyswojeniu tre[ci z MateriaBu nauczania, sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji wiczeD, których celem jest uzupeBnienie i utrwalenie wiedzy oraz uksztaBtowanie umiejtno[ci intelektualnych i praktycznych. Po przeczytaniu ka|dego pytania ze Sprawdzianu postpów zaznacz w odpowiednim miejscu TAK albo NIE  wBa[ciw, Twoim zdaniem, odpowiedz. Odpowiedzi NIE wskazuj na luki w Twojej wiedzy i nie w peBni opanowane umiejtno[ci. W takich przypadkach jeszcze raz powró do elementów MateriaBu nauczania lub ponownie wykonaj wiczenie (wzgldnie jego elementy). Zastanów si, co spowodowaBo, |e nie wszystkie odpowiedzi brzmiaBy TAK. Po opanowaniu programu jednostki moduBowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich umiejtno[ci i wiadomo[ci. Otrzymasz do samodzielnego rozwizania test pisemny oraz zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie okre[lonych kryteriów podejmie decyzj o tym, czy zaliczyBe[ program jednostki moduBowej. W ka|dej chwili, z wyjtkiem testów koDcowych, mo|esz zwróci si o pomoc do nauczyciela, który pomo|e Ci zrozumie tematy wiczeD i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz dan czynno[. BezpieczeDstwo i higiena pracy Podczas realizacji programu jednostki moduBowej musisz przestrzega zasad ujtych w regulaminach, instrukcjach przeciwpo|arowych, przepisach bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony [rodowiska wynikajcych z charakteru wykonywanych prac. Z zasadami i przepisami zapoznasz si w czasie nauki.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 713[08].Z1 Technologia robót pomocniczych 713 [08].Z1.01 Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich 713 [08].Z1.02 713 [08].Z1.03 Wykonywanie podstawowych Wykonywanie robót podstawowych zbrojarskich i betoniarskich robót murarskich 713 [08].Z1.04 713 [08].Z1.05 Wykonywanie Wykonywanie podstawowych podstawowych robót malarskich robót tynkarskich 713 [08].Z1.06 Wykonywanie podstawowych robót [lusarskich Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  korzysta z ró|nych zródeB informacji,  stosowa terminologi budowlan,  odró|nia technologie wykonania budynku i budowli,  rozpoznawa i charakteryzowa podstawowe materiaBy budowlane,  odczytywa i interpretowa rysunki budowlane,  posBugiwa si dokumentacj budowlan,  wykonywa przedmiary i obmiary robót,  wykonywa pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,  organizowa stanowiska skBadowania i magazynowania,  transportowa materiaBy budowlane,  stosowa procedury udzielania pomocy przedmedycznej osobom poszkodowanym,  przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, przewidywa i zapobiega zagro|eniom.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  zorganizowa, u|ytkowa i zlikwidowa stanowisko pracy do wykonywania robót murarskich zgodnie z wymaganiami technologicznymi, zasadami bezpieczeDstwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo|arowej,  odczyta dokumentacj w zakresie niezbdnym do wykonania robót murarskich,  posBu|y si sprztem pomiarowym,  okre[li szacunkowo ilo[ materiaBu niezbdnego do wykonania robót murarskich oraz sporzdzi zapotrzebowanie materiaBowe,  przetransportowa i dokona skBadowania materiaBów murarskich na stanowisku pracy,  dobra i oceni zastosowanie materiaBów do wykonania zadania,  dobra narzdzia i sprzt do robót murarskich,  wykona zapraw murarsk o okre[lonych proporcjach skBadników, konsystencji i marce,  okre[li konsystencj zaprawy murarskiej,  podzieli cegB w okre[lonych proporcjach wymiarowych,  uBo|y cegBy w murze wedBug zasad wizania pospolitego,  rozpozna rodzaje spoin i okre[li ich grubo[,  uBo|y zapraw na murze w taki sposób, aby uzyska spoin zgodn w wymagan grubo[ci,  wykona murowanie na wycisk i na docisk z kielni,  wykona mur  na spoin peBn i  na spoin pust ,  wykona mury proste o grubo[ci zgodnej z projektem,  wykona mur w naro|niku prostoktnym,  wykona prosty filar okienny,  wykona zakoDczenia murów,  wykona strzpia zazbione i uciekajce,  zmontowa, eksploatowa i zdemontowa rusztowanie do robót murarskich,  przeprowadzi bie|c kontrol poprawno[ci wykonanej pracy,  oceni jako[ wykonanej pracy i usun usterki,  sporzdzi rozliczenie materiaBowe,  obliczy wynagrodzenie za prac,  wykona prac z zachowaniem przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji 4.1.1. MateriaB nauczania Na pewno zadajesz sobie pytanie, dlaczego, bdc monterem izolacji budowlanych, musisz uksztaBtowa pewne umiejtno[ci zwizane z zawodem murarza. W dalszej cz[ci tego rozdziaBu dowiesz si, w jakich przypadkach bdzie to konieczne i wymagane ze wzgldu na technologi robót. Mur jest to konstrukcja wykonana z elementów drobnowymiarowych naturalnych (kamieni naturalnych) lub sztucznych (cegieB, pustaków lub bloczków). Elementy takie mog by poBczone zapraw lub uBo|one bez jej u|ycia. Pomidzy elementami tworzcymi mur powstaj spoiny. Proces wznoszenia muru nazywa si murowaniem. Do zadaD murarza nale|y nie tylko wykonywanie z kamieni, cegieB, pustaków i bloczków elementów konstrukcyjnych i wykoDczeniowych budynków ale tak|e murowanie kanaBów [ciekowych, przepustów, tuneli i studni rewizyjnych oraz wykonywanie, naprawianie oraz konserwowanie pieców grzewczych i przemysBowych, kotBów i kominów przemysBowych. Niektóre z tych umiejtno[ci oka| si przydatne do wykonania Twoich gBównych zadaD zawodowych. Najcz[ciej izolacje wykonuje si na podBo|u stanowicym konstrukcj no[n, która mo|e by murem. Przed uBo|eniem izolacji nale|y sprawdzi jego stan techniczny i usun ewentualne usterki. By mo|e bdziesz musiaB wyku zniszczone elementy drobnowymiarowe, na ich miejsce domurowa elementy bez uszkodzeD, a nawet wznie[ nowy fragment muru. Z murowaniem zetkniesz si równie| w trakcie wykonywania izolacji termicznej w [cianie trójwarstwowej. W przypadku izolacji nara|onych na zniszczenie pod wpBywem czynników zewntrznych bdziesz musiaB wykona warstwy ochronne, bdce w pewnych przypadkach murem. Podczas ukBadania lub naprawy izolacji termicznej pieców, bdziesz miaB do czynienia z procesem wykonania lub uzupeBnienia obudowy kanaBów paleniskowych i komór ogniowych wymurowanych z cegBy piecowej i szamotowej. Niezale|nie od prac zwizanych z wykonywaniem izolacji, posiadanie dodatkowych umiejtno[ci zawodowych podnosi Twoj warto[ pracownika budowlanego i jest bardzo cenione przez pracodawców. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak konstrukcj nazywamy murem? 2. Jakie prace wykonuje murarz na terenie budowy? 3. Dlaczego warto posiada wiele umiejtno[ci zawodowych?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Na podstawie ni|ej wymienionych czynno[ci wykonywanych na stanowiskach roboczych na budowie wybierz te, w których mo|esz wzi udziaB pracujc w swoim zawodzie. W  Poradniku majstra budowlanego odszukaj informacje dotyczce jednego z wybranych procesów, zapoznaj si z nimi, a nastpnie wykonaj szkic elementu, o którym czytaBe[. Na szkicu zaznacz izolacj i ten fragment elementu, który bdziesz mógB wykona posiadajc podstawowe umiejtno[ci murarza. Czynno[ci wykonywane na terenie budowy:  zamontowanie stolarki okiennej,  wymurowanie [ciany trójwarstwowej z warstw izolacji cieplnej,  uBo|enie posadzki z deszczuBek parkietowych,  zamontowanie umywalki na [cianie pomieszczenia,  wykonanie z cegBy warstwy ochronnej izolacji przeciwwilgociowej na [cianie piwnicy,  wykonanie wykopu pod fundament budynku,  zamurowanie zbdnego otworu okiennego w [cianie z izolacja ciepln,  wykonanie stropu w postaci pByty |elbetowej,  wykonanie tynku ozdobnego na [cianie budynku. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) wybra z tematu wiczenia i zapisa te procesy, w których mo|esz wzi udziaB pracujc w swoim zawodzie, 5) odszuka w Poradniku majstra budowlanego informacje na temat jednego wybranego procesu i zapozna si z nimi, 6) wykona szkic elementu, który powstanie w wyniku wybranego procesu, 7) zaznaczy i podpisa wyraznie na szkicu izolacj i efekt pracy powstaBy dziki umiejtno[ciom murowania, 8) przekaza szkic nauczycielowi, 9) uporzdkowa miejsce pracy, 10) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 11) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 12) zaprezentowa efekty swojej pracy, 13) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - arkusze papieru formatu A4, - przybory do rysowania, - Poradnik majstra budowlanego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li jak konstrukcj nazywamy murem? 2) okre[li, jakie prace murarskie mo|esz wykona pracujc w zawodzie monter izolacji budowlanych?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 4.2. Zasady bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas wykonywania robót murarskich 4.2.1. MateriaB nauczania W trakcie pracy na terenie budowy wystpuj ró|norodne zagro|enia dla zdrowia i |ycia pracowników. Zagro|enia takie i sposoby przeciwdziaBania im zostaBy omówione w programie jednostki moduBowej B1.02 Przestrzeganie przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska, wspólnej dla wszystkich zawodów budowlanych. W tym rozdziale znajdziesz wiadomo[ci uzupeBniajce, wBa[ciwe dla robót murarskich. Do typowych zagro|eD wystpujcych podczas robót murarskich zaliczamy uszkodzenia rk stosowanymi narzdziami, uderzenia lub otarcia materiaBami drobnowymiarowymi, zaprószenie oczu pyBem lub zapraw, upadek z wysoko[ci, uderzenia przedmiotami spadajcymi z wy|szych kondygnacji, zasypanie ziemi podczas wykonywania prac w wykopach. Stosowanie odzie|y roboczej i [rodków ochrony indywidualnej Odzie| robocza i [rodki ochrony indywidualnej polepszaj warunki higieny osobistej i bezpieczeDstwo pracy. Odzie| ochronna stosowana w robotach murarskich to czapka drelichowa lub beret, ubranie drelichowe, trzewiki skórzano  gumowe. Zrodki ochrony indywidualnej to rkawice drelichowe lub brezentowe, okulary ochronne, maska przeciwpyBowa, fartuch przedni brezentowy, heBm przeciwuderzeniowy. Nie wolno wykonywa pracy bez [rodków ochrony indywidualnej, przewidzianej dla danego stanowiska pracy. Pracownicy nara|eni na rozprysk materiaBów powinni u|ywa okularów ochronnych i rkawic. Podczas pracy z materiaBami sypkimi nale|y u|ywa masek przeciwpyBowych. Rkawic ochronnych nale|y u|ywa w czasie prac mogcych spowodowa uszkodzenie skóry rk, przede wszystkim do ochrony przed |rcym dziaBaniem wapna i niektórych domieszek chemicznych, stosowanych do zapraw. Praca poni|ej poziomu terenu i w wykopach Wykopy o [cianach pionowych bez zabezpieczeD mog by wykonywane do gBboko[ci 1 m w gruntach zwartych, pod warunkiem, |e teren przy wykopie nie jest obci|ony w pasie o szeroko[ci równej gBboko[ci wykopu. Dla wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu musz by wykonane spadki terenu w pasie o szeroko[ci równej trzykrotnej gBboko[ci wykopu, umo|liwiajce odpByw wód opadowych w kierunku od wykopu. Konieczne jest równie| sprawdzanie stanu skarpy po deszczu, mrozie lub dBu|szej przerwie w pracy. Wykopy powinny by zabezpieczone balustradami, posiadajcymi porcze na wysoko[ci 1,1 m nad terenem. Balustrady ustawia si w odlegBo[ci nie mniejszej ni| 1 m od krawdzi wykopu. W pobli|u wykonywanych prac nale|y umie[ci tablice ostrzegawcze. SkBadowanie urobku, materiaBów i wyrobów nie mo|e by wykonane w odlegBo[ci mniejszej ni| 0,6 m od krawdzi wykopu, je|eli [ciany wykopu s obudowane lub w strefie klina naturalnego odBamu gruntu, je|eli [ciany wykopu nie s obudowane. Je|eli stanowisko pracy znajduje si midzy skarp wykopu lub jej zabezpieczeniem, a wznoszon [cian fundamentow, to szeroko[ stanowiska powinna wynosi przynajmniej 70 cm. Zabronione jest podkopywanie [cian wykopu oraz wrzucanie do niego materiaBów i narzdzi podczas prowadzenia prac. Wchodzenie i schodzenie do wykopu powinno si odbywa wyBcznie po schodach lub drabinach, odlegBych od siebie o co najwy|ej 20 m.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Prowadzenie robót powy|ej poziomu terenu (na wysoko[ci) Prac na wysoko[ci jest prac wykonywan na powierzchni znajdujcej si na wysoko[ci co najmniej 1 m nad poziomem podBogi lub ziemi. Dopuszcza si zatrudnienie mBodocianych w wieku powy|ej 17 lat na wysoko[ci do 10 m, w wymiarze do dwóch godzin na dob, pod warunkiem peBnego zabezpieczenia przed upadkiem i wyBczenia innych zagro|eD. Przy wykonywaniu prac na wysoko[ci nale|y zapewni bezpo[redni nadzór nad tymi pracami, odpowiednie [rodki zabezpieczajce oraz przeprowadzi instrukta| pracowników. Na powierzchniach wzniesionych powy|ej 1 m nad poziomem podBogi lub gruntu powinny by zainstalowane balustrady skBadajce si z porczy ochronnych, umieszczonych na wysoko[ci co najmniej 1,1 m i kraw|ników o wysoko[ci co najmniej 15 cm. Pomidzy porcz a kraw|nikiem powinna by umieszczona w poBowie wysoko[ci poprzeczka lub inne wypeBnienie, uniemo|liwiajce wypadnicie osób. Zcian nie wolno murowa stojc na nich ani wykorzystujc drabin. Zabronione jest równie| chodzenie po [wie|o wymurowanych [cianach i stropach. Nie wolno urzdza stanowisk roboczych na ró|nych poziomach, jedno nad drugim, bez dodatkowego zabezpieczenia. Zabronione jest opieranie si o bariery zabezpieczajce oraz wychylanie si poza konstrukcje. Otwory w [cianach zewntrznych, których dolna krawdz znajduje si poni|ej 0,8 m od poziomu stropu lub pomostu, nale|y zabezpieczy porczami ochronnymi, umieszczonymi na wysoko[ci 1,1 m oraz deskami kraw|nikowymi o wysoko[ci 15 cm. Zabezpieczy nale|y tak|e otwory w stropach. Praca na rusztowaniach Ma ona równie| charakter pracy na wysoko[ci. Murarz ustawia najcz[ciej rusztowania na stropie kolejnej kondygnacji, w zwizku z czym rzadko pracuje na wysoko[ci wikszej ni| 2,5 m, obowizuje go jednak przestrzeganie wszystkich podanych wcze[niej przepisów i zasad. W robotach murarskich stosuje si najcz[ciej rusztowania na kozBach (tradycyjnych i inwentaryzowanych) oraz rusztowania ramowe typu  Warszawa . Spotyka si równie| rusztowania stolikowe i teleskopowe. Monta| i demonta| rusztowaD systemowych mo|e by przeprowadzony tylko przez pracowników posiadajcych odpowiednie kwalifikacje. Nie wolno prowadzi monta|u i demonta|u w czasie intensywnej mgBy, ulewy, goBoledzi, silnego wiatru i o zmroku. W takich warunkach nie wolno równie| prowadzi prac na rusztowaniu. PodBo|e, na którym ustawia si rusztowanie powinno by równe, zapewnia stabilno[ rusztowania, by odwodnione i zapewnia odpByw wód opadowych. Nie wolno ustawia rusztowaD na niestabilnych podkBadach, takich jak cegBy, pustaki, belki. Konstrukcja rusztowania powinna by dostosowana do przenoszenia wystpujcych obci|eD. Powinny by wywieszone tablice z podanym dopuszczalnym obci|eniem pomostu. Pomosty powinny posiada powierzchni robocz umo|liwiajc wykonanie pracy oraz skBadowanie na jej czas równomiernie rozBo|onych narzdzi, sprztu i niezbdnej ilo[ci materiaBów. Pomost rusztowania powinien znajdowa si przynajmniej 0,3 m poni|ej poziomu wznoszonego muru. Pomosty powinny by wykonane zgodnie z zasadami omówionymi w punkcie 4.3 poradnika. Do wykonania rusztowaD drewnianych powinno si u|ywa wyBcznie drewna zdrowego, o maBej liczbie sków i drobnych sBojach, zaimpregnowanego [rodkiem grzybobójczym. Gwozdzie do rusztowaD powinny by 2 - 3 razy dBu|sze ni| grubo[ przybijanego elementu, przy czym ich dBugo[ nie mo|e by mniejsza ni| 75 mm. Deski pomostu w rusztowaniach kozBowych mo|na Bczy wyBcznie nad kozBami, na zakBad nie mniejszy ni| 20 cm w obie strony, liczc od osi oparcia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Wchodzenie i schodzenie z rusztowania powinno si odbywa wyBcznie po drabinach i schodniach przeznaczonych do tego celu. Nie wolno biega po pomostach rusztowaD ani skBadowa na nich materiaBów i narzdzi po zakoDczeniu pracy. Rusztowania powinny by konserwowane i utrzymywane w czysto[ci. Stosowanie narzdzi i sprztu Narzdzia i sprzt powinny odpowiada okre[lonym wymaganiom, aby pozwalaBy na bezpieczn prac. Powinny by zdatne do u|ytku i u|ywane zgodnie z przeznaczeniem oraz codziennie czyszczone i konserwowane przez pracownika. Poziomnice i linie wa|ne powinny by gBadkie i nieuszkodzone. MBotki i Bopaty powinny by trwale osadzone na trzonkach. Narzdzia elektryczne i maszyny powinny posiada instrukcje obsBugi, zgodnie z którymi nale|y je eksploatowa. Przed ka|dym u|yciem nale|y skontrolowa stan obudowy, wyBcznika i przewodu zasilajcego  w razie stwierdzonych uszkodzeD - odda urzdzenia do naprawy. Narzdzia nale|y chroni przed wod i wilgoci. WBcza i wyBcza nale|y wyBcznie ujmujc za wtyczk  nigdy za przewód. W przypadku wystpienia zakBóceD nale|y natychmiast wyBczy zasilanie i zawiadomi przeBo|onego. Zabronione jest zdejmowanie osBon zabezpieczajcych oraz naprawianie, czyszczenie, smarowanie maszyn podczas pracy. Miejsce pracy betoniarki i mieszarki do zapraw powinno by zabezpieczone przed czynnikami atmosferycznymi. 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie zagro|enia wystpuj na stanowisku pracy murarza? 2. W jakim celu stosuje si sprzt ochrony indywidualnej? 3. Jakim warunkom bezpieczeDstwa i higieny pracy powinny odpowiada narzdzia u|ywane w robotach murarskich? 4. W jakich warunkach ma miejsce praca na wysoko[ci? 5. Jakim warunkom bezpieczeDstwa i higieny pracy powinny odpowiada rusztowania stosowane w robotach murarskich? 6. W jaki sposób eksploatuje si rusztowanie zgodnie z warunkami bezpieczeDstwa i higieny pracy? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Przypomnij sobie, jaki sprzt ochrony indywidualnej stosowaBe[ do wykonania poprzednich wiczeD. Wska| zagro|enia, które byBy tego przyczyn. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przypomnie sobie jakiego sprztu ochrony indywidualnej u|ywaBe[ w poprzednich wiczeniach, 2) okre[li zagro|enia, które byBy tego przyczyn, 3) zapisa spostrze|enia i wnioski na arkuszu papieru, 4) zaprezentowa efekt wykonania nauczycielowi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Wyposa|enie stanowiska pracy:  literatura. wiczenie 2 Sprawdz, czy narzdzia znajdujce si w pracowni odpowiadaj przepisom bezpieczeDstwa i higieny pracy. Zapoznaj si z instrukcj obsBugi wiertarki lub mieszadBa mechanicznego znajdujcego si w pracowni. Ustal, jakie informacje mo|na odczyta z instrukcji obsBugi wiertarki elektrycznej lub mieszadBa mechanicznego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) sprawdzi, czy narzdzia znajdujce si w pracowni odpowiadaj przepisom bezpieczeDstwa i higieny pracy, 2) zapisa wyniki obserwacji, 3) zapozna si z instrukcj obsBugi wiertarki lub mieszadBa mechanicznego, 4) zapisa, jakie najwa|niejsze informacje mo|na odnalez w instrukcji, 5) zaprezentowa efekt wykonania nauczycielowi. Wyposa|enie stanowiska pracy:  zestaw narzdzi murarskich znajdujcych si w pracowni,  instrukcja obsBugi wiertarki lub mieszadBa mechanicznego,  literatura. wiczenie 3 Wykonaj monta| pojedynczej kondygnacji rusztowania kozBowego, wykorzystujc materiaB nauczania z rozdziaBu 4.3 i 4.6. Sprawdz, czy wykonane przez Ciebie rusztowanie odpowiada warunkom bezpieczeDstwa i higieny pracy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przypomnie informacje potrzebne do wykonania wiczenia, 2) sprawdzi stan podBo|a pod rusztowanie, 3) oceni zgodno[ kozBów rusztowania z przepisami bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) uBo|y trzy kozBy we wBa[ciwej odlegBo[ci, 5) oceni zgodno[ elementów pomostu z przepisami bezpieczeDstwa i higieny pracy, 6) uBo|y pomost rusztowania, 7) oceni sposób monta|u rusztowania, 8) zapisa wnioski z obserwacji, 9) zapisa warunki bezpiecznej eksploatacji rusztowania, 10) zaprezentowa efekt wykonania wiczenia nauczycielowi, 11) zdemontowa rusztowanie. Wyposa|enie stanowiska pracy:  kozBy rusztowania,  elementy pomostowe rusztowania,  gwozdzie ciesielskie,  mBotek,  Bapka ciesielska,  cgi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 4.6.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskaza zagro|enia wystpujce w robotach murarskich? 2) dobra i zastosowa sprzt ochrony indywidualnej? 3) wskaza usterki narzdzi i sprztu wykorzystywanego w robotach murarskich i okre[li mo|liwo[ ich zastosowania? 4) posBu|y si instrukcj obsBugi narzdzi? 5) oceni zgodno[ elementów wykorzystanych do wykonania rusztowaD murarskich z przepisami bezpieczeDstwa i higieny pracy? 6) zmontowa i zdemontowa rusztowanie kozBowe zgodnie z przepisami bezpieczeDstwa i higieny pracy? 7) zastosowa zasady bezpiecznej eksploatacji rusztowaD?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 4.3. MateriaBy do wykonywania robót murarskich 4.3.1. MateriaB nauczania Do podstawowych materiaBów wykorzystywanych w robotach murarskich nale|: a) drobnowymiarowe elementy [cienne i stropowe  cegBy, pustaki i bloczki, b) zaprawy budowlane. Drobnowymiarowe elementy [cienne Wygld oraz zastosowanie drobnowymiarowych elementów murarskich zale|y od rodzaju materiaBu, z jakiego zostaBy wykonane, wymiarów, typów, grup i klas. Do produkcji takich elementów wykorzystuje si gliny wypalane w wysokich temperaturach (ceramik), zapraw wapienno  piaskow (silikaty), betony zwykBe i lekkie oraz zaczyny i zaprawy gipsowe. WytrzymaBo[ na [ciskanie, podan w MPa okre[la klasa elementu  cegBy najcz[ciej posiadaj klas 3,5, 5, 7,5, 10, 15 i 25. CegBy ceramiczne maj ksztaBt prostopadBo[cienny o podstawowych wymiarach: dBugo[  l, szeroko[  b i wysoko[  h. Wymiary mog by tradycyjne, gdzie dBugo[ cegBy pojedynczej wynosi 250 mm, szeroko[ 120 mm i wysoko[ 65 mm (zwikszana 2 lub 3 razy +10 mm na spoiny) a tak|e modularne, w których wymiary wynosz 88 mm, 188 mm lub 288 mm (wraz ze spoin odpowiadaj wymiarowi 100 mm lub jego wielokrotno[ci). Z cegieB o wymiarach tradycyjnych wykonuje si [ciany samodzielne, cegBy modularne nadaj si do wspóBpracy z pustakami modularnymi. CegBy ceramiczne w zale|no[ci od temperatury ich wypalania mog mie struktur porowat lub spieczon. W drugim przypadku charakteryzuj si one wy|sz wytrzymaBo[ci na [ciskanie, ni|sz nasikliwo[ci oraz wiksz odporno[ci na dziaBanie czynników atmosferycznych, w zwizku z tym stosuje si je w miejscach, gdzie wymagana jest du|a no[no[ muru, du|a trwaBo[ i odporno[ na zawilgocenie oraz kwasy i zasady (cegBy klinkierowe). CegBy w zale|no[ci od dokBadno[ci ich wykonania produkowane s jako:  zwykBe (Z)  przeznaczone do wykonania murów wymagajcych tynkowania,  licowe (L)  wykonane dokBadniej, zazwyczaj o wikszej wytrzymaBo[ci i mrozoodporno[ci nie wymagajce tynkowania; stosowane s do licowania [cian i obmurowywania ró|nych obiektów i urzdzeD. W zale|no[ci od wielko[ci otworów i dr|eD cegBy mog nale|e do jednego z czterech typów:  bez otworów (B)  do wykonywania fundamentów i innych podziemnych cz[ci budynku oraz murów nara|onych na zawilgocenie i dziaBanie mrozu,  peBne (P)  dopuszcza si w nich do 10% dr|eD powierzchni podstawy; stosowane s do wykonywania [cian zewntrznych i wewntrznych, w tym równie| fundamentowych,  dr|one (D)  powierzchnia dr|eD wynosi od 10% do 40% powierzchni podstawy, [ciana wykonana z takich elementów jest l|ejsza, nie powinno si jednak stosowa ich w miejscach nara|onych na wilgo gruntow, a wic poni|ej 50 cm ponad poziom gruntu,  szczelinowe (S)  powierzchnia dr|eD w tych wyrobach przekracza 40% powierzchni podstawy. Dr|enia rozmieszczone s w równolegBych rzdach, prostopadle do powierzchni podstawy. Wyjtkiem od tej reguBy s cegBy dziurawki, w których dr|enia przebiegaj równolegle do powierzchni podstawy. CegBy szczelinowe stosuje si w celu zmniejszenia masy [ciany oraz zwikszenia jej izolacyjno[ci cieplnej. Ograniczenia stosowania s takie same jak dla cegieB typu D.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 Rys. 1. CegBa peBna [4, s. 25] Rys. 2. CegBy ceramiczne stosowane w budownictwie [folder firmowy]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Pustaki ceramiczne [cienne maj w stosunku do cegieB wiksze wymiary, mniejsz gsto[ objto[ciow oraz lepsz izolacyjno[ ciepln. Ponadto [cian z takich pustaków mo|na murowa szybciej. Powierzchnia dr|eD stanowi od 20% do 40% powierzchni podstawy. Dr|enia s zazwyczaj pionowe, wyjtkiem s pustaki do [cian dziaBowych. Produkuje si je w czterech grupach:  murowane zwykBe (Z),  murowane na suchy styk, z zalaniem zapraw otworu na styku (S),  murowane na wpust - wypust (W),  murowane na spoiny pocienione (P). Klasa wytrzymaBo[ci na [ciskanie wynosi 5, 7,5, 10, 15 i 20. W zale|no[ci od wysoko[ci wyró|nia si odmiany 13,8 cm, 18,8 cm i 22 cm. Stosowane s do wznoszenia konstrukcyjnych i osBonowych [cian budynków, nale|y jednak pamita, |e pustaki klasy 5 nie s mrozoodporne. Pustaki ceramiczne nie nadaj si do wykonywania [cian poni|ej 50 cm nad poziomem terenu. W ofercie handlowej spotyka si równie| pustaki z wypeBnieniem materiaBem izolacji cieplnej oraz pustaki z ceramiki poryzowanej, z których, pod pewnymi warunkami, mo|na wykona [ciany zewntrzne nie wymagajce dodatkowej izolacji cieplnej. Rys. 3. Pustaki ceramiczne [cienne [folder firmowy]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 Bloczki i pustaki z betonu zwykBego charakteryzuj si du| mas i nisk izolacyjno[ci ciepln. Bloczki betonowe stosuje si do wykonywania [cian fundamentowych i [cian piwnic. Mog by równie| wykorzystane do podmurowywania i wzmacniania fundamentów. Pustaki powinny by stosowane powy|ej 50 cm ponad poziom gruntu. Bloczki z betonu komórkowego (gazobetonu) posiadaj dobr izolacyjno[ ciepln i niewielk mas. Zciany z bloczków gazobetonowych wykonuje si bardzo szybko. Ich wad jest znaczna nasikliwo[ i krucho[. Mo|na je Bczy zapraw ciepBochronn lub zapraw klejow. Spoiny pionowe mog by wypeBnione zapraw lub tworzy ukBad wpust  wypust. Produkowane s w czterech odmianach: 400, 500, 600, 700  odpowiadajcych gsto[ci pozornej i w siedmiu markach  1,5, 2,0, 3,0, 4,0, 5,0, 6,0  odpowiadajcych wytrzymaBo[ci na [ciskanie. Do wykonania [cian konstrukcyjnych mo|na stosowa bloczki odmiany 700 oraz marki 4,0 i 5,0 odmiany 600. Bloczki i pustaki z keramzytobetonu, styrobetonu, wiórobetonu i trocinobetonu maj dobr izolacyjno[ termiczn, i wysok paroprzepuszczalno[. UkBada si je na zaprawie ciepBochronnej. Bloczków z betonu komórkowego i lekkich betonów kruszywowych nie wolno stosowa poni|ej 50 cm nad powierzchni gruntu. Rys. 4 Pustaki z betonu zwykBego Rys. 5. Bloczki i pBytki z betonu komórkowego a) Kontra, b) Alfa, c) XX [4,s. 34] a) 590/240-600-6-M, b) 490/240-600-5-M c) 590/120-600-6-M, d) 490/120-600-5-M [4, s. 38] CegBy i bloczki z zaprawy wapienno  piaskowej posiadaj sBabe wBa[ciwo[ci ciepBochronne oraz nie s odporne na oddziaBywania agresywnych wód gruntowych. Mo|na z nich wykonywa [ciany konstrukcyjne i osBonowe nie wymagajce tynkowania. Nie mo|na ich stosowa do wykonywania fundamentów, murów piwnicznych, w miejscach oddziaBywaD zawartych w [rodowisku naturalnym kwasów organicznych oraz do budowy przewodów kominowych i pieców. Do tej grupy wyrobów nale| cegBy peBne (1NF), bloczki dr|one (2NFD, 3NFD i 6NFD) oraz ksztaBtki KSD i KSP.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 Rys. 6. Bloczki wapienno  piaskowe Rys. 7. KsztaBtki wapienno - piaskowe a) 2 NFD, b) 3 NFD, c) 6 NFD [6, s. 117] a) dr|ona KSD, b) peBna KSP [6, s. 118] Tabela 1 Cechy u|ytkowe wybranych wyrobów ceramicznych [ciennych [op. wBasne) Rodzaj l x b h Masa Rodzaj l x b h Masa Klasy Klasy wyrobu (mm) (mm) (kg) wyrobu (mm) (mm) (kg) CegBa 3,5, 5, 250x120 65 3,5 Pustak 3,5, 5, 288x188 138 8,2 budowlana 7,5, 10, 140 7,6 Max 7,5, 188 11,2 peBna 15, 20, 220 11,9 10, 15, 220 13,1 25 20, CegBa 3,5, 5, 250x120 65 2,4 Pustak SZ 3,5, 5, 288x188 138 9,3 budowlana 7,5, 10, 140 5,2 7,5, 188 12,7 szczelinowa 15, 20, 220 8,2 10, 15, 220 14,9 25 20, CegBa 10, 15, 250x120 65 3,5 Pustak Uni 3,5, 5, 288x188 220 7,0 budowlana 20, 25 140 7,6 7,5, licowa peBna 220 11,9 10, 15, CegBa 30, 35, 250x120 65 4,1 Pustak 3,5, 5, 288x138 138 6,0 klinkierowa 45, 60 140 8,9 M44  7,5, 188 8,2 peBna 220 13,9 15/30 10, 15, 220 9,6 20, CegBa 3,5, 5, 288x88 104 3,4 Pustak KO 3,5, 5, 288x188 138 8,2 modularna 7,5, 10, 220 7,0 65  2W 7,5, 188 11,2 dr|ona 15, 20, 10, 15, 220 13,1 25 20, CegBa 3,5, 5, 288x88 104 3,4 Pustak U 3,5, 5, 250x188 138 7,8 modularna 7,5, 10, 220 7,0 7,5, 188 10,6 szczelinowa 15, 20, 288x120 188 8,4 10, 15, 220 12,4 25 220 9,8 20, CegBa 10, 15, 288x88 104 3,7 Pustak do 1,5 250x65 140 3,0 modularna 20, 25 220 7,0 [cian 220 4,7 licowa dziaBowych 250 5,3 290 6,1 CegBa 3,5, 5, 250x120 65 2,4 Pustak do 1,5 250x120 140 5,5 kratówka 7,5, 10, 140 5,2 [cian 220 8,6 15, 20 220 8,2 dziaBowych 250 9,8 290 11,3 CegBa 3,5, 5, 250x120 65 2,5 dziurawka 7,5, (typ W)  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 Specjaln grup wyrobów drobnowymiarowych s ksztaBtki ogniotrwaBe stosowane na okBadziny pieców i palenisk. Do grupy tej nale| ksztaBtki termalitowe, szamotowe, krzemionkowe i wysokoglinowe, produkowane ze specjalnych gatunków gliny lub z ziemi okrzemkowej. Jako wyroby o zwikszonej odporno[ci na dziaBanie czynników chemicznych stosowane s klinkierowe cegBy kanalizacyjne oraz kamionkowe, kwasoodporne pBytki, rury i ksztaBtki. Produkowane s one z gliny zmieszanej z szamotem i piaskiem kwarcowym. W czasie transportu i skBadowania drobnowymiarowe materiaBy murarskie powinny by chronione przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed zawilgoceniem. Najcz[ciej producent ustawia porcj wyrobów na drewnianej palecie i caBo[ zabezpiecza foli z tworzywa sztucznego. Foli usuwa si bezpo[rednio przed wykorzystaniem elementów. W miejscu zabezpieczonym przed opadami atmosferycznymi, wolnym od wód powierzchniowych i [niegu, wyrównanym oraz oczyszczonym z gruzu mo|na skBadowa elementy w stosach lub sBupach, których wysoko[ nie powinna przekracza 2,20 m. Zaleca si skBadowa w pojedynczym stosie lub sBupie 200 lub 250 cegieB w celu szybszego okre[lenia ich liczby na terenie budowy. Rys. 8. SkBadowanie elementów drobnowymiarowych w stosach a) cegBa dziurawka b) cegBa peBna[6, s. 109]] Na terenie budowy nale|y zwróci uwag, czy dostarczono wBa[ciwy rodzaj wyrobu, zgodny z grup, klas, typem i odmian oraz dokumentacj techniczn i zamówieniem. PrawidBowo wykonane wyroby powinny mie ksztaBt prostopadBo[cianu, proste naro|a oraz powierzchnie pBaskie i równe, tworzce pBaszczyzny wzajemnie do siebie równolegBe. Liczba szczerb, odprysków i pkni powinna by jak najmniejsza. Nie mog wystpowa naloty i wykwity solne. CegBa klasy wy|szej ni| 10, zrzucona z wysoko[ci 1,5 m na inne cegBy nie powinna pka. PrzeBam cegBy powinien by jednorodny, nie mog w nim wystpowa biaBe ziarenka margla. CegBy wy|szych klas, w tym równie| klinkierowe, mo|na rozpozna uderzajc w nie lekko stalowym mBotkiem  dzwik powinien by metaliczny. Wymiary wyrobów mog si ró|ni o kilka mm od wymiarów normowych: a) ± 6 mm na dBugo[ci, ±5 mm na szeroko[ci, ±3 mm na wysoko[ci dla cegieB grupy Z, b) ± 4 mm na dBugo[ci, ±3 mm na szeroko[ci, ±2 mm na wysoko[ci dla cegieB grupy L, c) ± 6 mm na wymiarze 288 mm, ±5 mm na wymiarze 220 mm , 188 mm i 138 mm ±4 mm na wymiarze 88 mm dla pustaków grupy Z i S, d) ± 3 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±2 mm na wymiarze 88 mm dla pustaków grupy W, e) ± 2 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±1 mm na wymiarze 88 mm dla pustaków grupy P.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Ró|nice midzy wymiarami normowymi a rzeczywistymi utrudniaj murowanie  w szczególno[ci ró|nice w wysoko[ci wyrobów utrudniaj uzyskanie poziomu warstw i otrzymanie spoin o wBa[ciwej, równomiernej grubo[ci. Ró|nice takie mog wystpowa, je|eli na terenie budowy u|ywa si wyrobów z ró|nych wytwórni. CegBy elewacyjne powinny posiada jednolito[ barwy. Zbyt du|a liczba cegieB poBówkowych i popkanych, o wykruszonych krawdziach, zauwa|ona w partii dostarczonego materiaBu, [wiadczy o bBdach w produkcji i niezgodno[ci z normami i atestami. Przy zakupie wyrobów nale|y sprawdzi, czy s one oznakowane zgodnie z wymaganiami norm przedmiotowych oraz czy maj znak budowlany, informujcy o ich dopuszczeniu do powszechnego stosowania w budownictwie. Znak bezpieczeDstwa  B powinny posiada cegBa kratówka, cegBa kominowa oraz pustaki ceramiczne [cienne, kominowe i wentylacyjne. Znaki te powinny by umieszczone w sposób trwaBy na wyrobie lub w przypadku gdy nie jest to mo|liwe  na etykiecie doBczonej do partii wyrobów. Wymagany jest równie| znak obowizujcy na rynku europejskim  CE. Zaprawy budowlane Zaprawy budowlane powstaj przez wymieszanie spoiwa, drobnego kruszywa i wody. Jako spoiwa stosuje si cement, wapno, gips, mo|na te| wykorzysta lepiszcze w postaci gliny. Kruszywami s najcz[ciej piaski naturalne lub Bamane, o wielko[ci ziarna 0,25 mm  4,0 mm, nie zawierajce zanieczyszczeD w postaci glin, iBów i czstek ro[linnych. Do zainicjowania procesu wizania i twardnienia dodaje si czyst wod. Aby poprawi wybrane cechy zaprawy mo|na zastosowa dodatki i domieszki uszlachetniajce, powodujce przyspieszenie lub opóznienie wizania, poprawiajce plastyczno[, zwikszajce szczelno[, izolacyjno[ ciepln i mrozoodporno[. Zaprawy murarskie Bcz ze sob elementy muru, uszczelniaj go oraz zwikszaj powierzchni styku pomidzy elementami, co pozwala na równomierne rozBo|enie obci|eD i zmniejszenie napr|eD. Od zapraw wymaga si dobrych wBa[ciwo[ci wi|cych, dobrej przyczepno[ci do elementów muru, odpowiedniej wytrzymaBo[ci na [ciskanie, ciepBochronno[ci, dobrej urabialno[ci oraz niskiej nasikliwo[ci. Zaprawy mo|na wykonywa mieszajc ze sob wszystkie skBadniki na terenie budowy lub mieszajc z wod suche skBadniki przygotowane fabrycznie. Podstawowe cechy opisujce wBa[ciwo[ci zapraw to: a) rodzaj zaprawy  zale|y od u|ytego w zaprawie spoiwa. Wyró|niamy zaprawy wapienne, cementowe, cementowo  wapienne, gipsowe, gipsowo  wapienne i cementowo  gliniane. Prócz tego producenci oferuj:  zaprawy ciepBochronne, stosowane w murach o wymaganej ciepBochronno[ci, powy|ej 50 cm nad poziom gruntu,  zaprawy do spoin cienkich, przeznaczone do wykonywania murów, w których grubo[ spoin wynosi od 1 do 3 mm,  zaprawy natryskowe, wtBaczane pod ci[nieniem do konstrukcji murowych i betonowych, przy ich renowacji,  zaprawy kwasoodporne, stosowane do wykonywania murów nara|onych na dziaBanie kwasów lub kwasowych wód gruntowych (fundamenty, mury piwnic),  zaprawy ogniotrwaBe  szamotowe, stosowane do budowy palenisk i konstrukcji poddawanych dziaBaniu temperatur do 1450°C, termalitowe, stosowane do Bczenia cegieB termalitowych i izolacji przewodów grzewczych w temperaturze do 900°C oraz  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 krzemionkowe, stosowane do Bczenia ksztaBtek krzemionkowych w temperaturze do 1200°C. b) marka zaprawy  okre[la wytrzymaBo[ stwardniaBej zaprawy na [ciskanie, wyra|ona jest w MPa. W robotach murarskich wykorzystuje si zaprawy marek M0,3, M0,6, M1, M2, M4, M7, M12, M15, M20. W normach i literaturze fachowej mo|na równie| spotka pojcie  klasa zaprawy . c) konsystencja zaprawy  zale|y od gsto[ci, okre[la zachowanie si zaprawy podczas ukBadania w okre[lony sposób i w okre[lonym miejscu. Konsystencj zaprawy bada si, opierajc na jej powierzchni wierzchoBek sto|ka pomiarowego o normowych wymiarach i masie 300g, tak aby zanurzyB si on w zaprawie pod wpBywem wBasnego ci|aru. Miar konsystencji zaprawy jest gBboko[ zanurzenia sto|ka w zaprawie, wyra|ona w cm i odczytywana na jego pobocznicy. Dla zapraw murarskich konsystencja waha si od 1 cm do 12 cm i najcz[ciej wynosi od 6 cm do 9 cm. Rys. 9. Okre[lanie konsystencji zaprawy w naczyniu normowym [ 14, s. 11] d) objto[ciowy stosunek skBadników zaprawy  suche skBadniki zaprawy mo|na dozowa w sposób objto[ciowy, odmierzajc je w stanie luznym, takim samym naczyniem. Ilo[ suchych skBadników podaje si w formie proporcji, w której ostatnia liczba dotyczy kruszywa natomiast pierwsza liczba (lub pierwsza i druga) dotyczy spoiwa. Zapis: zaprawa cementowo wapienna 1 : 2 : 4 oznacza, |e do jej wykonania nale|y wykorzysta jedn porcj cementu, dwie takie same porcje wapna i cztery takie same porcje kruszywa. Ilo[ wody dobiera si w zale|no[ci od wymaganej konsystencji. Rys. 10. Dozowanie objto[ciowe skBadników zaprawy [14, s.16] DokBadniejszym sposobem dozowania jest wagowe odmierzanie potrzebnej ilo[ci skBadników. W praktyce spoiwa czsto odmierza si wagowo (z wyjtkiem ciasta wapiennego i zawiesiny glinianej), natomiast kruszywo i wod objto[ciowo. Mieszanie skBadników zaprawy mo|e odbywa si sposobem rcznym w skrzyni lub mechanicznie, w mieszarce do zapraw.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Tabela 2 Cechy u|ytkowe zapraw murarskich [opr. wBasne] Czas Rodzaj Marki WBa[ciwo[ci zu|ycia Zastosowanie zaprawy zaprawy (h) Wapienna M0,3 M0,6, Dobra ciepBochronno[ 8 Wykonywanie [cian (w) M1 dobra urabialno[, (4) w budynkach niska wytrzymaBo[, jednokondygnacyjnych du|a nasikliwo[, i murów nadziemnych dBugi okres twardnienia. o niedu|ych obci|eniach. Cementowa M2, M4, Du|a wytrzymaBo[, 2 Wykonywanie silnie (c) M7, M12, dobra przyczepno[, (0,5) obci|onych elementów M15, M20 sBaba urabialno[, budynku, cienkich [cian zBa ciepBochronno[. dziaBowych, elementów nara|onych na wilgo, fundamentów, [cian, filarów, Buków, sklepieD, kominów ponad dachem, fundamentów pod maszyny. Cementowo M0,6, M1, Posiada zalety zaprawy 3 Murowanie  wapienna M2, M4, wapiennej, nie posiada (1) fundamentów, [cian, (c-w) M7 wad zaprawy cementowej Buków i sklepieD. Gipsowa (g) M2, M4 Du|a przyczepno[, 5  15 Murowanie [cian szybkie wizanie, minut z elementów gipsowych powoduje korozj stali, w pomieszczeniach nie nie jest odporna na nara|onych na wilgo. dziaBanie wilgoci. Gipsowo  M1, M2, Du|a przyczepno[, 0,5 Murowanie [cian wapienna M4 szybkie wizanie, z elementów gipsowych (g-w) powoduje korozj stali, w pomieszczeniach nie nie jest odporna na nara|onych na wilgo. dziaBanie wilgoci. Cementowo M0,3, M0,6 Wodoszczelno[, 2 Wykonywanie zapraw  gliniana M1, M2, dobra urabialno[ (1) wodoszczelnych do (c-gl) M4, M7 i przyczepno[. izolacji pionowych [cian piwnic, murowanie fundamentów lekkich budynków w gruntach podmokBych. Liczby w nawiasach okre[laj czas zu|ycia zaprawy (od momentu wymieszania z wod), w temperaturze przekraczajcej 25°C. Aby uzyska zapraw o po|danych wBa[ciwo[ciach nale|y:  prawidBowo dobra skBadniki,  starannie odmierzy potrzebn ilo[ skBadników,  dobrze wymiesza,  wykorzysta zapraw, nie przekraczajc czasu zu|ycia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 Tabela 3 Kolejno[ dozowania skBadników wybranych zapraw [opr. wBasne] Rodzaj Kolejno[ dozowania skBadników zaprawy Mieszanie rczne Mieszanie mechaniczne cementowa - cement z piaskiem miesza si na - cement z piaskiem miesza si sucho, a| do uzyskania jednolitego na sucho, a| do uzyskania zabarwienia, jednolitego zabarwienia, - dodaje si odpowiedni ilo[ wody, - dodaje si odpowiedni ilo[ cigle mieszajc. wody, cigle mieszajc. cementowo - - cement z piaskiem miesza si na - ciasto wapienne miesza si wapienna sucho, a| do uzyskania jednolitego z 1/3 potrzebnej porcji wody, zabarwienia, - dodaje si skBadniki suche, - ciasto wapienne miesza si z wod, - dodaje si reszt wody, - rozrzedzone ciasto wapienne miesza - w przypadku zastosowania si z suchymi skBadnikami, wapna hydratyzowanego - w przypadku zastosowania wapna miesza si ze sob wszystkie hydratyzowanego miesza si ze sob skBadniki suche, a nastpnie wszystkie skBadniki suche, a nastpnie dodaje wod. dodaje wod. gipsowo  - ciasto wapienne miesza si z wod, - wlewa si do mieszarki wod, wapienna - gips z piaskiem miesza si na sucho do - dodaje piasek i wapno, uzyskania jednolitego zabarwienia, mieszajc z wod, - mieszanin gipsu z piaskiem wsypuje - dodaje si gips, mieszajc do si do rozrzedzonego wapna i miesza, uzyskania jednolitej masy. - w przypadku zastosowania wapna hydratyzowanego miesza si ze sob wszystkie skBadniki suche, a nastpnie wsypuje si mieszanin do wody. - przygotowuje si zawiesin glinian, - przygotowuje si zawiesin cementowo - rozdrabniajc, mieszajc gliny w wodzie o konsystencji gliniana i rozprowadzajc glin w wodzie 15 cm sto|ka pomiarowego, (uzyskujc jednorodny roztwór - miesza si cement z zawiesin o konsystencji gstej [mietany), glinian przez okoBo 2 minuty, - do zawiesiny dodaje si cement, cigle - dodaje si piasek i miesza mieszajc, 2  4 minut, dolewajc wod. - jako ostatni dodaje si piasek, mieszajc a| do uzyskania jednorodnej struktury. Zaprawy Suche skBadniki wsypuje si do naczynia z potrzebn, odmierzon ilo[ci szlachetne wody a nastpnie miesza wiertark wolnoobrotow z mieszalnikiem lub stosuje mieszadBo mechaniczne. Nale|y pamita o konieczno[ci [cisBego przestrzegania zaleceD producenta, podanych na opakowaniu zaprawy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 Tabela 4 Proporcje i ilo[ci skBadników na 1 m3 zaprawy cementowej [8, s. 378] cement : piasek Marka zaprawy Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ (objto[ciowo) cementu (kg) piasku (m3) wody(dm3) 1 : 1,5 20 635 0,790 305 1 : 2 15 538 0,900 277 1 : 3 12 411 1,030 236 1 : 4 7 326 1,080 230 1 : 5 4 267 1,120 224 1 : 6 2 229 1,150 230 Tabela 5 Proporcje skBadników na 1 m3 zaprawy cementowo wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 379] cement : Marka Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ wapno : piasek zaprawy cementu wapna piasku wody (objto[ciowo) (kg) (kg) (m3) (dm3) 1 : 0,5 : 4,5 7 265 74 0,990 280 1 : 1 : 6 4 190 106 0,950 310 Tabela 6 Proporcje skBadników na 1 m3 zaprawy gipsowo  wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 382] gips : wapno : Marka Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ piasek zaprawy gipsu wapna piasku wody (objto[ciowo) (kg) (kg) (m3) (dm3) 1 : 0,5 : 2 4 364 114 0,760 350 1 : 2 : 4 2 179 224 0,750 370 Tabela 7 Proporcje i ilo[ci skBadników na 1 m3 zaprawy cementowo  glinianej [8,s. 380] cement : Marka Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ Zawarto[ zawiesina zaprawy cementu zawiesiny piasku wody gliniana : (kg) glinianej (m3) (dm3) piasek (m3) (objto[ciowo) 1 : 1,5 : 4 7 286 0,120 0,955 215 1 : 1 : 6 4 206 0,172 1,030 150 1 : 1,5 : 8 2 150 0,187 1,000 165 1 : 2 :10 1 118 0,196 0,980 180 1 : 3 :12 0,6 98 0,246 0,980 130 1 : 4 :16 0,3 74 0,248 0,990 130 Zapraw, przy mieszaniu rcznym, wykonuje si na pode[cie z desek lub w skrzyni. Odmierza si odpowiedni ilo[ kruszywa (w razie potrzeby przesiewajc go przez sito), umieszcza je w skrzyni, narzuca si odpowiedni, odmierzon ilo[ spoiwa i caBo[ miesza Bopat na sucho do uzyskania jednolitej barwy. Nastpnie, do wymieszanych skBadników dolewa si wod i nadal miesza do uzyskania jednorodnej masy o wymaganej konsystencji. W podanych tabelach okre[lona jest zawarto[ skBadników na 1 m3 zaprawy. Aby obliczy ilo[ skBadników potrzebnych do wykonania dowolnej porcji zaprawy nale|y pomno|y odpowiednie liczby z tabeli przez objto[ potrzebnej porcji. Je|eli bdziesz musiaB obliczy potrzebne ilo[ci skBadników do wykonania 1,7 m3 zaprawy cementowej M12, signiesz po tabel nr 4, odszukasz w niej wymagan mark zaprawy i odpowiadajce tej marce ilo[ci skBadników pomno|ysz przez 1,7 m3. Proponowana w tabelach ilo[ wody umo|liwia wykonanie zaprawy o konsystencji 6 cm  9 cm sto|ka pomiarowego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Czym ró|ni si drobnowymiarowe wyroby [cienne tradycyjne od modularnych? 2. Czym ró|ni si wyroby ceramiczne o strukturze porowatej od wyrobów o strukturze spieczonej? 3. czym informuje nas klasa wyrobu? 4. Jaka wysoko[ nad poziom gruntu jest okre[lona jako najmniejsza dla wikszo[ci drobnowymiarowych wyrobów [ciennych? 5. Od czego zale| dopuszczalne odchyBki wymiarowe drobnowymiarowych wyrobów [ciennych? 6. Do jakiej wysoko[ci mo|na skBadowa elementy drobnowymiarowe w stosach? 7. Jakie cechy okre[laj wBa[ciwo[ci zaprawy murarskiej? 8. Czym i w jaki sposób okre[la si konsystencj zaprawy murarskiej? 9. Co oznacza zapis zaprawa cementowo  wapienna 1 : 2 : 6? 10. W jakiej kolejno[ci miesza si rcznie skBadniki zaprawy? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Z grupy poznanych elementów drobnowymiarowych i zapraw do wykonywania [cian ustal takie, które mo|na stosowa do wznoszenia elementów budowlanych usytuowanych poni|ej poziomu gruntu  scharakteryzuj je. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) odszuka w przeczytanym tek[cie informacje o okre[lonych w poleceniu wyrobach, 5) wypisa nazwy odszukanych wyrobów na arkuszu papieru, 6) dla ka|dego wybranego elementu zapisa jego krótk charakterystyk, na podstawie informacji z tabeli 1 i 2 oraz rysunków 1 i 2, 7) uporzdkowa miejsce pracy, 8) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 9) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 10) zaprezentowa efekty swojej pracy, 11) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  charakterystyki techniczne materiaBów i wyrobów murarskich,  literatura. wiczenie 2 Dokonaj oceny jako[ciowej cegBy budowlanej peBnej, dostarczonej na stanowisko pracy. Sposób wykonania wiczenia  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) odszuka w przeczytanym tek[cie informacje o cechach drobnowymiarowych elementów [ciennych, 5) dokona ogldzin cegBy ceramicznej budowlanej znajdujcej si na stanowisku pracy, 6) oceni jako[ wyrobu i zapisa wyniki obserwacji na arkuszu papieru, 7) podj i zapisa decyzj, czy badany wyrób nadaje si do zastosowania, 8) zapisany arkusz przekaza nauczycielowi do konsultacji. Wyposa|enie stanowiska pracy:  poradnik dla ucznia,  cegBa budowlana peBna,  przymiar zwijany,  literatura. wiczenie 3 Dokonaj skBadowania drobnowymiarowych elementów [ciennych w stosie. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) zBo|y w stos drobnowymiarowe elementy [cienne znajdujce si na stanowisku pracy, 5) zachowa porzdek i czysto[ na stanowisku pracy, 6) uporzdkowa miejsce pracy, 7) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 8) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 9) zaprezentowa efekty swojej pracy, 10) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  drobnowymiarowe elementy [cienne,  rkawice ochronne. wiczenie 4 Zmierz konsystencj zaprawy murarskiej przygotowanej przez nauczyciela. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) zorganizowa stanowisko pracy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 5) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 6) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 7) przypomnie sposób okre[lania konsystencji zaprawy, 8) wybra przyrzd do pomiaru konsystencji, 9) trzykrotnie dokona pomiaru konsystencji, 10) zapisa wyniki pomiarów w zeszycie i obliczy ich [redni arytmetyczn, 11) okre[li konsystencj zaprawy, 12) uporzdkowa miejsce pracy, 13) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 14) zaprezentowa efekty swojej pracy, 15) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  przygotowana przez nauczyciela porcja zaprawy murarskiej,  sto|ek pomiarowy,  literatura. wiczenie 5 Przygotuj sposobem rcznym porcj zaprawy cementowej M7 posiadajc konsystencj 7 cm  9 cm sto|ka pomiarowego, zakBadajc, |e do jej wykonania u|yjesz dwa wiadra cementu. Oblicz ilo[ skBadników potrzebnych do wykonania 2,5 m3 takiej zaprawy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zaplanowa wykonanie wiczenia, 2) odszuka w poradniku wBa[ciw tabel, 3) okre[li rodzaj i ilo[ skBadników na 1 m3 wskazanej w poleceniu zaprawy, 4) obliczy ilo[ skBadników na 2,5 m3 zaprawy, 5) omówi z nauczycielem sposób wykonania wiczenia, 6) odmierzy dwa wiadra cementu, 7) odmierzy odpowiedni ilo[ kruszywa, 8) dokona prawidBowego wymieszania wszystkich skBadników, w odpowiedniej kolejno[ci, 9) zmierzy konsystencj zaprawy, 10) oceni efekty wykonanej pracy, 11) omówi z nauczycielem sposób i efekty wykonanej pracy, 12) zachowa porzdek i czysto[ na stanowisku pracy, 13) przestrzega przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  podest z desek lub skrzynia murarska,  Bopata,  pojemniki miarowe (wiadra),  pojemnik na wod,  sto|ek pomiarowy,  materiaBy do wykonania zaprawy: cement i piasek,  rkawice ochronne,  maska ochronna,  przybory do pisania.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozró|ni materiaBy murarskie? 2) dobra materiaBy murarskie do wykonania zadania? 3) okre[li jako[ materiaBów murarskich? 4) dokona skBadowania materiaBów murarskich na stanowisku pracy? 5) zmierzy konsystencj zaprawy murarskiej? 6) okre[li cechy zaprawy murarskiej? 7) obliczy ilo[ skBadników potrzebnych do otrzymania okre[lonej porcji zaprawy? 8) wykona porcj zaprawy o okre[lonej proporcji skBadników, marce i konsystencji?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 4.4. Podstawowe narzdzia i sprzt do robót murarskich 4.4.1. MateriaB nauczania Do wykonywania robót murarskich nale|y dobra wBa[ciwe i odpowiadajce przepisom bezpieczeDstwa i higieny pracy narzdzia i sprzt kontrolno  pomiarowy, wykorzystywa je zgodnie z przeznaczeniem, a po zakoDczeniu pracy oczy[ci i zakonserwowa. PrawidBowy dobór narzdzi i sprztu wpBywa na wydajno[ i bezpieczeDstwo pracy. Narzdzia bezpo[redniego u|ytku to kielnia murarska, czerpak i mBotek murarski. Kielnia murarska sBu|y do nabierania, rozprowadzania i wyrównywania zaprawy na murze oraz zbierania jej nadmiaru w trakcie murowania. Masa kielni wynosi okoBo 300 g. Zabrudzenia metalowego pier[cienia przy rkoje[ci kielni nale|y natychmiast usuwa, gdy| pozostawienie ich grozi bolesnym obtarciem nasady kciuka. Do nakBadania zapraw cienkowarstwowych sBu| specjalne kielnie zbkowane, o zró|nicowanej szeroko[ci, dostosowanej do grubo[ci wykonywanego muru. Czerpaki sBu| do nanoszenia wikszych porcji zaprawy. MBotek murarski sBu|y do przecinania cegBy w celu otrzymania cegieB uBamkowych, do korygowania poBo|enia elementów w murze oraz do wbijania gwozdzi i haków. Lini cicia cegBy nale|y zarysowa przed uderzeniem ostrym koDcem mBotka. Cz[ metalowa mBotka powinna by osadzona na trzonku, w sposób wykluczajcy rozdzielenie obu cz[ci w czasie pracy. Rys. 11. Kielnie murarskie a) tradycyjna b) do zapraw cienkowarstwowych [4, s. 49] Rys. 12. MBotek murarski a) rzut b) sposób przecinania cegBy [4, s. 51] Rys. 13. Czerpaki murarskie a) szufelkowy b) wiaderkowy [4, s. 54]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 Sprzt bezpo[redniego u|ytku to pion murarski, poziomnica, poziomnica w|owa, linia wa|na, ktownik, sznur murarski, klamry murarskie, przymiary i ta[my miernicze. Poziomnica sBu|y do kontrolowania poziomu i pionu wykonywanych elementów. Odczyt dokonywany jest przez obserwacj pcherzyka powietrza w zakrzywionej rurce szklanej (libelli). Warunkiem zachowania poziomu lub pionu elementu jest zatrzymanie si pcherzyka powietrza midzy wytrawionymi na odpowiedniej libelli kreskami. Poziomnica w|owa sBu|y do wyznaczania i przenoszenia poziomu na odlegBo[ do kilkunastu metrów. Poziom wyznacza poBo|enie zwierciadBa wody w otwartych rurkach szklanych, zamocowanych na obu koDcach gumowego w|a. Linia wa|na tak|e sBu|y do przenoszenia i wyznaczania poziomu na odlegBo[ 4 do 5 m. W czasie pomiaru nale|y u|ywa równie| poziomnicy. Pion murarski to stalowy sto|ek przywizany do sznurka. Wykorzystujc pion mo|na potwierdzi pionowo[ wznoszonego muru lub wyznaczy miejsca ukBadania cegieB. Warunkiem pionowo[ci muru jest zachowanie jednakowej odlegBo[ci od muru rozwinitego sznura pionu, na caBej jego dBugo[ci. Ktownik sBu|y do wyznaczania lub sprawdzania kta prostego w naro|nikach murów. Sznur murarski lub |yBka u|ywane s do wyznaczania zewntrznych krawdzi ukBadanych warstw muru i wyznaczania lica muru czyli zewntrznej jego pBaszczyzny. KoDce sznura mocuje si do gwozdzi lub klamer murarskich wbijanych w spoiny muru. Przymiary sBu| do wykonywania pomiarów dBugo[ci nie przekraczajcych 2 m. DBu|sze odcinki mierzymy ta[m miernicz. Rys. 14. Poziomnica murarska Rys. 15. Poziomnica w|owa Rys 16. Pion murarski a) widok ogólny b) libella prostoktna [4, s. 48] a) widok ogólny do pomiaru poziomu c) libella okrgBa b) sposób pomiaru [4, s. 44] do pomiaru pionu [4, s.45] Rys. 17. Ktownik murarski [4, s .47] Rys. 18. Klamra murarska [4, s. 54] Rys. 19. Sznur murarski [4, s. 47]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 Do narzdzi i sprztu pomocniczego zaliczamy skrzynie murarskie, wiadra, sita, Bopaty, przecinaki i przebijaki, pucki, pdzle oraz sprzt do transportu materiaBów  taczki, japonki. Skrzynia murarska, wykonana z drewna, metalu lub tworzywa sztucznego sBu|y do przechowywania zaprawy na stanowisku pracy. Wod przechowuje si w wiadrze i dodaje do zaprawy kubkiem z metalu lub z tworzywa sztucznego, z naniesion podziaBk objto[ciow. Sita sBu| do rozdzielenia kruszyw ró|nicych si wielko[ci ziaren oraz do oddzielenia zanieczyszczeD i grudek przygotowanej zaprawy. Przecinaki i przebijaki wykorzystywane s do wykonywania gniazd, bruzd i otworów w przegrodach. Uderzamy w nie specjalnym mBotkiem o masie okoBo 5 kg  zwanym puck. Pdzle stosowane s do zwil|ania podBo|y, szczególnie o du|ej chBonno[ci. Taczki i japonki stosowane s do transportu materiaBów murarskich na stanowisko pracy. Rys. 20. Sprzt transportowy Rys. 21. Skrzynie na zapraw a) taczka stalowa b) japonka [6, s. 190] a ) drewniana b) stalowa [6, s. 187] Urzdzenia mechaniczne do produkcji zaprawy murarskiej to betoniarki lub mieszarki. Przygotowane fabrycznie suche mieszanki zapraw mo|na zmiesza z wod, wykorzystujc wolnoobrotowe wiertarki z mieszadBami lub mieszadBa mechaniczne. Rys. 22. Betoniarka wolnospadowa [14, s. 37] Do robót murarskich prowadzonych powy|ej 1,20 m ponad poziom podBo|a u|ywa si urzdzeD pomocniczych zwanych rusztowaniami. Najcz[ciej spotyka si tradycyjne rusztowania na kozBach, rusztowania stolikowe lub ramowe rusztowania skBadane typu  Warszawa . Rusztowania na kozBach skBadaj si z podpór zwanych kozBami i opartych na nich pomostów. KozBy wykonane s z krawdziaków i desek o przekrojach nie mniejszych ni| podane na rysunku. Ustawia si je w odlegBo[ciach nie przekraczajcych 1,5 m. Pomosty wykonywane s z podwójnej warstwy desek o grubo[ci 32 mm i szeroko[ci 18 cm. Rusztowania takie mo|na ukBada w dwóch kondygnacjach, o zró|nicowanej szeroko[ci. Rusztowania ramowe wykonane s z gotowych ram z rur stalowych, które nakBada si na siebie parami, kolejn warstw prostopadle do poprzedniej, opierajc caBo[ na podstawkach. Rusztowania powinny by ustawiane na wyrównanym, poziomym i stabilnym podBo|u.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 Rys. 23 Rusztowanie na kozBach Rys. 24 Rusztowanie ramowe a) kozBy b) rusztowanie zestawione typu  Warszawa w dwóch poziomach [6, s. 213] a) widok b) ramka [6, s. 207] 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie narzdzia murarskie zastosujesz do nakBadania zaprawy? 2. Jakie narzdzie murarskie zastosujesz do przecinania cegBy? 3. Za pomoc jakiego sprztu mo|na w trakcie murowania wyznaczy lico muru? 4. Jaki sprzt wykorzystasz do transportu materiaBów na stanowisko pracy? 5. Jakie sprzt zastosujesz do sprawdzenia pionu i poziomu elementów? 6. Co wska|e libella poziomnicy, je|eli wyznaczy ona poziom elementu? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Z zestawu narzdzi dostarczonych przez nauczyciela wybierz te, które pozwol Ci:  naBo|y zapraw na mur,  potwierdzi pion muru lub poziom jego warstwy,  wyznaczy lico muru. Scharakteryzuj sposób u|ytkowania poszczególnych narzdzi. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 4) przyjrze si zgromadzonym narzdziom, 5) dokona wBa[ciwego wyboru narzdzi zgodnie z ich przeznaczeniem, przyporzdkowujc je do odpowiedniej grupy, 6) scharakteryzowa sposób u|ytkowania narzdzi, 7) uporzdkowa miejsce pracy, 8) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 9) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 10) zaprezentowa efekty swojej pracy, 11) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  zestaw narzdzi murarskich,  literatura. wiczenie 2 Wykorzystujc pion murarski i poziomnic sprawdz pionowo[ [ciany i poziom podBo|a w pracowni murarskiej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) przygotowa pion murarski i poziomic, 5) sprawdzi za pomoc poziomnicy, czy podBo|e pracowni murarskiej jest poziome, 6) sprawdzi za pomoc poziomnicy i pionu, czy [ciana pracowni jest pionowa, 7) uporzdkowa miejsce pracy, 8) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 9) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 10) zaprezentowa efekty swojej pracy, 11) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  poziomnica i pion murarski,  literatura. wiczenie 3 Wykorzystujc mBotek murarski przetnij cegB na dwie równe cz[ci, a nastpnie przetnij inn cegB tak, aby odcity kawaBek stanowiB ¼ dBugo[ci caBej cegBy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) sprawdzi stan techniczny mBotka,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 5) odmierzy i zaznaczy na cegBach linie cicia, 6) przeci cegBy, 7) uporzdkowa miejsce pracy, 8) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 9) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 10) zaprezentowa efekty swojej pracy, 11) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  mBotek murarski i przymiar skBadany,  cegBy budowlane peBne,  [rodki ochrony indywidualnej: rkawice, okulary ochronne. 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpozna narzdzia i sprzt do robót murarskich? 2) dobra narzdzia do robót murarskich? 3) dobra sprzt kontrolno  pomiarowy do robót murarskich? 4) wykorzysta sprzt kontrolno - pomiarowy? 5) podzieli cegB w okre[lonych proporcjach za pomoc mBotka murarskiego?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 4.5. Zasady ukBadania i wizania elementów w murze 4.5.1. MateriaB nauczania Zciana murowana wykonana jest z elementów drobnowymiarowych. Na ogóB podlega ona [ciskaniu siBami pionowymi, w zwizku z tym elementy w murze powinny by ukBadane najwiksz powierzchni prostopadle do kierunku dziaBania tych siB (na podstawie). Niekiedy, najcz[ciej ze wzgldów dekoracyjnych, ukBada si elementy na gBówkach lub wozówkach (na rb). Miejsca styku elementów nazywaj si spoinami. Spoiny wypeBniane s zapraw lub w pewnych przypadkach pozostawia nie wypeBnione. Spoiny prostopadBe do kierunku dziaBajcych na mur siB nazywamy wspornymi (poziomymi).Wystpuj równie| spoiny pionowe: podBu|ne - równolegBe do kierunku przebiegu muru oraz poprzeczne  prostopadBe do kierunku przebiegu muru. Rys. 25. Rodzaje spoin w murze [5, s. 61] Grubo[ci spoin zale| od rodzaju stosowanych w murze elementów. Dla cegieB budowlanych grubo[ spoin wspornych waha si od 5 mm do 17 mm i wynosi [rednio 12 mm. Spoiny pionowe mog mie grubo[ od 5 mm do 15 mm, [rednio 10 mm. Spoiny pocienione maja grubo[ od 1 mm do 3 mm. Zbyt grube spoiny obni|aj no[no[ i ciepBochronno[ muru, zbyt cienkie nie zapewniaj wBa[ciwej wspóBpracy pomidzy elementami. Je|eli zaprawa w spoinie dochodzi do lica muru, spoin tak nazywamy peBn, je|eli zaprawa jest cofnita 10 mm  15 mm, spoin tak nazywamy pust. Grubo[ci spoin uwzgldniamy przy obliczaniu wymiarów muru. Przyjmujemy, |e na jeden metr wysoko[ci muru przypada 13 warstw tradycyjnych cegieB o wymiarach 250 mm x 120 mm x 65 mm, natomiast na jeden metr dBugo[ci muru przypada 7,7 szeroko[ci cegBy lub 3,9 dBugo[ci cegBy. Mury z cegieB mog mie grubo[ 6,5 cm (1/4 cegBy), 12 cm (1/2 cegBy), 25 cm (1 cegBa), 38 cm (1,5 cegBy) lub 51 cm (2 cegBy), grubsze wykonuje si bardzo rzadko. Obliczajc grubo[ muru nale|y uwzgldni grubo[ pionowej spoiny podBu|nej (10 mm). Je|eli cegBy ukBadane s w murze w ten sposób, |e od strony zewntrznej muru obserwujemy w warstwie ich najmniejsze powierzchnie (gBówki) to warstw tak nazywamy gBówkow, je|eli natomiast obserwujemy ich dBu|sze boki (wozówki) to warstw tak nazywamy wozówkow. CegBy tworzce mur mog by caBkowite lub przecinane (uBamkowe). CegBy uBamkowe konieczne s do uzyskania prawidBowego wizania elementów w murze, czyli wBa[ciwego sposobu uBo|enia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 Rys. 26. CegBy caBkowite i uBamkowe a) cegBa caBkowita b) ¾ cegBy (dziewitka) c) ½ cegBy (poBówka) d) ¼ cegBy (wiartka) e) beleczka [5, s. 60] Podstawow zasad prawidBowego wizania elementów w murze jest przesunicie spoin pionowych ssiadujcych ze sob warstw. Wielko[ przesunicia wynosi najcz[ciej ½ lub ¼ dBugo[ci cegBy. Nale|y równie| pamita, aby warstwy muru ukBada dokBadnie poziomo. Mury wykonuje si stosujc najcz[ciej wizanie pospolite (blokowe, kowadeBkowe). Mo|na te| zastosowa wizanie krzy|ykowe (weneckie), polskie lub wielowarstwowe. Nazwa wizania kowadeBkowego pochodzi od widocznego w licu muru ukBadu cegieB tworzcych kowadeBka. Na przemian ukBada si warstw gBówkow i wozówkow. Spoiny pionowe poprzeczne w kolejnych warstwach s przesunite o ¼ cegBy, spoiny pionowe podBu|ne o ½ cegBy. ZakoDczenia muru wymagaj zastosowania cegieB uBamkowych o dBugo[ci ¾ cegBy (dziewitek). Rys. 27. UkBad cegieB w wizaniu pospolitym, w dwóch kolejnych warstwach muru o grubo[ci: a) jednej cegBy b) 1 ½ cegBy c) 2 cegieB [5, s. 71]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 W naro|nikach muru oraz w murach w ksztaBcie litery T obowizuj dodatkowe zasady:  Na tym samym poziomie dwóch stykajcych si ze sob cz[ci muru, w jednej cz[ci powinna by wykonana warstwa wozówkowa, a w drugiej gBówkowa. W kolejnej warstwie nastpuje zmiana.  Warstwa wozówkowa, traktowana zawsze jako gBówna, przechodzi przez naro|nik (wzeB) i zakoDczona jest dziewitkami, warstwa gBówkowa dochodzi do naro|nika (wzBa) i zakoDczona jest cegBami caBkowitymi.  Spoiny poprzeczne warstwy wozówkowej powinny znajdowa si w odlegBo[ci równej ¼ cegBy od wewntrznego naro|nika. Pomidzy otworami w [cianach mo|na wykona filary. Ze wzgldu na to, |e przenosz one zazwyczaj du|e obci|enia, nale|y prace prowadzi ze szczególn staranno[ci, bezwzgldnie przestrzegajc zasad wizania. Je|eli dBugo[ filara jest wielokrotno[ci szeroko[ci cegBy (liczby gBówek), wówczas jego zakoDczenia s lustrzanymi odbiciami (zakoDczenia wozówkowe i gBówkowe na przemian). Je|eli dBugo[ filara nie jest wielokrotno[ci szeroko[ci cegBy (liczby gBówek)  jedno zakoDczenie jest takie jak dla warstwy gBówkowej, drugie  jak dla warstwy wozówkowej. Rys. 28. Wizanie pospolite murów w naro|niku Rys. 29. Filary a) mury o grubo[ci 1 ½ cegBy b) mury o grubo[ci 2 cegieB a) o dBugo[ci 7 gBówek b) o dBugo[ci 5 ½ gBówki [6, s. 225] [6, s. 224] W celu Bczenia ze sob dwóch cz[ci muru wznoszonych w ró|nym czasie, domurowywania [cian dziaBowych do [cian no[nych, konieczno[ci pozostawienia otworów likwidowanych w pózniejszym czasie, stosuje si tymczasowe zakoDczenia muru zwane strzpiami. Wykonuje si strzpia uciekajce (schodkowe) lub zazbione. WzdBu| muru wykonuje si strzpia czoBowe, przy dostawianiu cz[ci muru prostopadBej do cz[ci istniejcej  strzpia boczne. Rys. 29. Strzpia Rys. 30. Strzpia zazbione boczne a) zazbione koDcowe b) zazbione boczne w murze o grubo[ci 1 ½ cegBy c) uciekajce [7, s. 74] a) lico muru b) wizanie cegieB [7, s. 75]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 4.5.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Co nazywamy spoin w murze? 2. Jakie znasz rodzaje spoin? 3. Jak rol peBni w murze strzpia? 4. Jakie znasz rodzaje strzpi? 5. W jakim celu stosuje si w murze cegBy uBamkowe? 6. Jakie znasz rodzaje cegieB uBamkowych? 7. Co nazywamy wizaniem cegieB w murze? 8. Jakie zasady obowizuj w wizaniu pospolitym? 9. W jaki sposób wykonuje si naro|niki muru? 10. W jaki sposób wykonuje si filary z cegBy? 4.5.3. wiczenia wiczenie 1 UBó| fragment muru z zakoDczeniem i strzpiami uciekajcymi, z cegBy peBnej, posiadajcy grubo[ 1½ cegBy, wysoko[ sze[ciu warstw i dBugo[ 6 ¾ cegBy w najni|szej warstwie, stosujc zasady wizania pospolitego, bez u|ycia zaprawy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) zapozna si z instrukcj producenta masy plastycznej, 5) zapozna si z charakterystyk muru, 6) zgromadzi na stanowisku pracy wskazan przez nauczyciela liczb cegieB i potrzebne narzdzia, 7) przeci wBa[ciw liczb cegieB na odpowiedni dBugo[, stosujc sprzt ochrony indywidualnej, 8) uBo|y fragment muru, zgodnie z poleceniem, 9) oceni uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wizania pospolitego, 10) uporzdkowa miejsce pracy, 11) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 12) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 13) zaprezentowa efekty swojej pracy, 14) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  cegBy peBne,  mBotek murarski,  taczki metalowe,  sprzt ochrony indywidualnej: rkawice ochronne, okulary ochronne,  sprzt do uprztnicia stanowiska pracy,  literatura.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 wiczenie 2 UBó| fragment muru z cegBy peBnej, w miejscu wykonania strzpi zazbionych bocznych o gBboko[ci ¼ cegBy i dBugo[ci 1 cegBy w warstwie wozówkowej, zgodnie z rysunkiem nr 30. Mur posiada grubo[ 1 ½ cegBy, wysoko[ piciu warstw i dBugo[ 11 gBówek w najni|szej warstwie. Zastosuj zasady wizania pospolitego. Nie u|ywaj zaprawy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zapozna si z charakterystyk muru i strzpi, 2) odszuka wskazany w zadaniu rysunek i dokona jego analizy, 3) zgromadzi na stanowisku pracy wskazan przez nauczyciela liczb cegieB i potrzebne narzdzia, 4) przeci wBa[ciw liczb cegieB na odpowiedni dBugo[, stosujc sprzt ochrony indywidualnej, 5) uBo|y fragment muru, zgodnie z poleceniem, ksztaBtujc strzpia zazbione boczne, 6) oceni uzyskany efekt w odniesieniu do zasad wykonania strzpi, 7) uporzdkowa stanowisko pracy, 8) zaprezentowa nauczycielowi efekt wykonania. Wyposa|enie stanowiska pracy:  cegBy ceramiczne peBne,  mBotek murarski,  taczki metalowe,  rkawice ochronne,  okulary ochronne,  sprzt do uprztnicia stanowiska pracy. wiczenie 3 W wykonanym fragmencie muru wska| i nazwij spoiny, a nastpnie okre[l ich wBa[ciw szeroko[. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) wskaza i prawidBowo nazwa rodzaje spoin w wykonanym fragmencie muru, 2) okre[li grubo[ wskazanych spoin, 3) wiczenie wykona w obecno[ci nauczyciela. Wyposa|enie stanowiska pracy: - wykonany w poprzednim wiczeniu fragment muru, - przymiar zwijany. wiczenie 4 UBó| naro|nik budynku z drewnianych ksztaBtek o proporcjach cegBy peBnej, w którym Bczy si: a) mur o grubo[ci 1 cegBy z murem o grubo[ci 1 cegBy, b) mur o grubo[ci 1 cegBy z murem o grubo[ci 1 ½ cegBy. Sposób wykonania wiczenia  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przypomnie sobie zasady ukBadania cegieB w wizaniu pospolitym w naro|niku, 2) wykona z ksztaBtek drewnianych po pi warstw obu naro|ników, 3) oceni uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wizania pospolitego w naro|niku muru, 4) zaprezentowa nauczycielowi efekt wykonania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - ksztaBtki drewniane imitujce cegBy caBkowite i uBamkowe. wiczenie 5 Z drewnianych ksztaBtek o proporcjach cegBy peBnej uBó| filar midzyokienny o wymiarach: a) 3 ½ cegBy x 2 cegBy (7 gBówek), b) 2 ¾ cegBy x 1 ½ cegBy (5,5 gBówek). Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) przypomnie sobie zasady ukBadania cegieB w filarze, 2) wykona z ksztaBtek drewnianych po cztery warstwy obu filarów, 3) oceni uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wizania pospolitego w filarze, 4) zaprezentowa nauczycielowi efekt wykonania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - ksztaBtki drewniane imitujce cegBy caBkowite i uBamkowe. 4.5.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskaza i nazwa rodzaje spoin w murze? 2) okre[li wymagan grubo[ spoin? 3) wykona strzpia uciekajce (schodkowe)? 4) wykona strzpia zazbione? 5) uBo|y cegBy w murze, zgodnie z zasadami wizania pospolitego? 6) uBo|y cegBy w zakoDczeniu muru, zgodnie z zasadami wizania pospolitego? 7) uBo|y cegBy w naro|niku muru, zgodnie z zasadami wizania pospolitego? 8) uBo|y cegBy w filarze okiennym, zgodnie z zasadami wizania pospolitego?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 4.6. Podstawowe roboty murarskie  wznoszenie murów jednorodnych 4.6.1. MateriaB nauczania Wznoszenie murów jest procesem wymagajcym wBa[ciwego zaplanowania, organizacji oraz wykonania, z bie|c i koDcow kontrol jako[ci wykonanej pracy. Organizacj wykonywania robót okre[la dokumentacja techniczna budowy, a w szczególno[ci harmonogramy. Podstawowe procesy zwizane z wykonywaniem robót murarskich to:  przygotowanie stanowiska roboczego polegajce na okre[leniu jego wielko[ci, zgromadzeniu potrzebnych materiaBów i ewentualnym ustawieniu rusztowaD (a po zakoDczeniu pracy jego zlikwidowaniu lub przeniesieniu),  wznoszenie muru  wyznaczanie jego lica i poBo|enia poszczególnych warstw, podawanie i rozkBadanie cegieB, podawanie i rozkBadanie zaprawy, ukBadanie cegieB na roz[cielonej zaprawie, kontrolowanie prawidBowo[ci wykonywanych robót. Prace murarskie mo|na wykonywa systemem indywidualnym lub zespoBowym. W systemie indywidualnym murarz wykonuje wszystkie czynno[ci zwizane z murowaniem, pomocnicy dostarczaj mu materiaBy i przestawiaj rusztowania robocze. DBugo[ odcinka pracy wykonanej w cigu jednej zmiany roboczej powinna wynosi okoBo 3 m. Ten system murowania zalecany jest do wykonywania murów o skomplikowanych ksztaBtach. W systemie dwójkowym murarz ukBada cegBy, przestrzegajc zasad wizania, wyznacza pion i poziom, kontroluje jako[ prac. Pomocnik odbiera materiaBy, przygotowuje zapraw, nakBada j na mur, przenosi na mur cegBy. DBugo[ stanowiska pracy wynosi w tym przypadku okoBo 7,5 m. Taki system zalecany jest do wykonywania murów cieDszych ni| dwie cegBy, filarów i sBupów. System trójkowy stosowany jest do wykonywania murów o grubo[ci dwóch cegieB i grubszych. W zespole takim murarz kieruje prac caBego zespoBu, wyznacza i kontroluje pion i poziom, ukBada cegBy, stosujc zasady wizania, kontroluje jako[ prac. Pierwszy pomocnik miesza zapraw, przenosi j na mur i tam roz[ciela. Drugi pomocnik odbiera cegB, przenosi j na mur i przecina zgodnie z zaleceniami murarza. DBugo[ stanowiska pracy wynosi 12  15 m. Stanowisko pracy powinno by zorganizowane w taki sposób, aby zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz mie powierzchni umo|liwiajc bezkolizyjne wykonywanie czynno[ci. Powinno by umieszczone na takim poziomie, aby ograniczy konieczno[ schylania si pracowników i podnoszenia przez nich rk. W zwizku z tym, przy murowaniu kondygnacji budynku o tradycyjnej wysoko[ci (2,6 m  3,2 m) mur dzieli si na trzy pasy robocze o wysoko[ci 0,9  1,2 m. Pierwsze pasmo muruje si z poziomu podBo|a (stropu), kolejne z rusztowania. Narzdzia, urzdzenia oraz materiaBy powinny by rozmieszczone na stanowisku w ten sposób, aby znajdowaBy si w zasigu dziaBania murarza i nie wymagaBy czasochBonnego szukania. W zwizku z tym, dzieli si szeroko[ stanowiska roboczego na trzy pasma równolegBe do muru:  robocze - szeroko[ 60 cm  70 cm, sBu|ce do swobodnego poruszania si murarza i pomocników w czasie pracy.  materiaBowe  szeroko[ 65 cm  100 cm, przeznaczone do skBadowania elementów drobnowymiarowych, skrzyD z zapraw i naczyD z wod; zapas cegBy zgromadzonej w tym pa[mie powinien wystarczy na dwie godziny pracy zespoBu, skrzynie z zapraw  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 rozmieszcza si w odstpach nie wikszych ni| 2,5 m; wykonujc mury bez otworów cegB rozmieszcza si na przemian ze skrzyniami z zapraw, wykonujc mury z otworami - cegB ustawia si naprzeciw filarów, skrzynie naprzeciw otworów.  transportowe  pasmo zewntrzne, przeznaczone do transportu materiaBów na stanowisko, jego szeroko[ wynosi okoBo 115 cm. Rys. 31. Organizacja stanowiska murarskiego a) dla murarza indywidualnego, b) dla zespoBu trójkowego [7, s. 62] Murowanie ka|dej warstwy powinno by rozpoczte od zaBo|enia, nacignicia i zamocowania sznura murarskiego. W zale|no[ci od tego, do czego jest zamocowany sznur murarski, nale|y przekBada go co ka|d warstw (mocowanie do gwozdzi wbijanych w spoin, co kilka warstw (mocowanie do klamry murarskiej) lub co kilkana[cie warstw (mocowanie do warstwopionu). Sznur powinien by zamocowany po zewntrznej stronie muru, je|eli grubo[ muru nie przekracza jednej cegBy lub po obu stronach w murach grubszych. ZaBo|ony sznur wyznacza nam poBo|enie lica muru oraz prawidBowe poBo|enie murowanej warstwy, w zwizku z tym nale|y zapewni jego niezmienne poBo|enie w trakcie murowania poszczególnych warstw, a tak|e podeprze, je|eli przy zbyt du|ej dBugo[ci obserwujemy jego obwisanie. Sposób rozBo|enia zaprawy na murze zale|y od wymaganej grubo[ci spoiny, rodzaju ukBadanej warstwy cegieB oraz od sposobu wypeBnienia spoiny zapraw. Zapraw ukBada si najcz[ciej pasami o dBugo[ci okoBo 1 m i grubo[ci 2,5 cm  3 cm. Pod cegBy tradycyjne ukBadane gBówkowo szeroko[ pasa zaprawy powinna wynosi 20 cm - 22 cm, pod cegBy ukBadane wozówkowo 7 cm  9 cm. OdlegBo[ pasa zaprawy od krawdzi muru powinna wynosi okoBo 3 cm przy murowaniu na spoin pust i okoBo 1 cm przy murowaniu na spoin peBn. W przypadku stosowania zapraw o wikszej gsto[ci mo|na zala spoiny pionowe uBo|onej warstwy zapraw rzadsz. Nale|y zwraca baczn uwag na konieczno[ uzyskania wBa[ciwej szeroko[ci spoiny i jej rodzaju. Rys. 32. Sposób ukBadania zaprawy a) pod warstw wozówkow, b) pod warstw gBówkow [6, s. 282]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 CegBy na murze przed wmurowaniem nale|y skBadowa tak, aby ich poBo|enie odpowiadaBo poBo|eniu po wmurowaniu  równolegle do osi muru do wykorzystania w warstwie wozówkowej i prostopadle, do wykorzystania w warstwie gBówkowej. W wy|szych temperaturach zaleca si skropi cegBy wod przed wmurowaniem. Murarz rozpoczyna ukBadanie cegieB od cz[ci warstwy przy zewntrznej krawdzi muru. W przypadku murów grubszych, ukBada pocztkowo cz[ warstwy przy krawdzi zewntrznej, nastpnie cz[ przy krawdzi wewntrznej, na koDcu wypeBnia wntrze pomidzy wcze[niej uBo|onymi elementami. T cz[ pracy mo|e równie| wykona pomocnik. Wykorzystywana cegBa powinna by wolna od zanieczyszczeD i kurzu, a tak|e odpowiada wymaganiom normowym. Wyró|niamy trzy podstawowe sposoby murowania:  Murowanie na wycisk  ustawion lekko pod ktem wmurowywan cegB zagarnia si porcj zaprawy z uBo|onej warstwy w spoin pionow przy cegle uBo|onej wcze[niej, a nastpnie dociska do uzyskania poziomu warstwy. Ten sposób murowania stosowany jest dla zapraw o konsystencji 8 cm  10 cm sto|ka pomiarowego.  Murowanie na docisk z kielni  murarz trzyman w jednej rce kielni zagarnia porcj zaprawy z uBo|onej warstwy w spoin pionow przy cegle uBo|onej wcze[niej, a nastpnie dostawia trzyman w drugiej rce cegB. Sposób ten stosowany jest dla zapraw g[ciejszych (6 cm  9 cm sto|ka pomiarowego), zapraw cementowych oraz zapraw, które zawieraj wiksze ziarna kruszywa. W porównaniu ze sposobem na wycisk, uzyskuje si mur o wikszej no[no[ci, lecz tempo wznoszenia jest mniejsze.  Murowanie z nakBadaniem zaprawy na boczn powierzchni cegBy  sposób stosowany dla zapraw o konsystencji 5 cm  7 cm sto|ka pomiarowego. Nadmiar zaprawy wychodzcej ze spoin mo|na zebra kielni. Niezale|nie od wybranego sposobu murowania nale|y dba o prawidBowe wypeBnienie spoin zapraw (spoiny peBne lub puste) oraz o pozostawienie lica muru czystego, nie zabrudzonego zapraw. Jest to szczególnie wa|ne przy wykonywaniu murów z elementów licowych, nie przeznaczonych do tynkowania. Rys. 33 Sposoby murowania a) na wycisk, b) z nakBadaniem zaprawy na boczn powierzchni cegBy, c) na docisk z kielni [7, s. 63]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 W trakcie murowania obowizuje murarza bie|ce kontrolowanie pionu wznoszonego muru, poziomu warstw, grubo[ci spoin, uzyskiwanych wymiarów muru, któw prostych, wspóBliniowo[ci krawdzi i wspóBpBaszczyznowo[ci powierzchni, a tak|e zachowanie zasad wizania. Lokalne stwierdzone nieprawidBowo[ci nale|y natychmiast usuwa. Nale|y równie| pamita, aby wznosi mury mo|liwie równomiernie na caBej ich dBugo[ci, rozpoczynajc od naro|ników i filarów. Wnki i bruzdy instalacyjne powinny by wykonywane równocze[nie ze wznoszonym murem. Mury jednej kondygnacji powinny by wykonywane z elementów o jednakowej klasie wytrzymaBo[ci oraz na zaprawie jednakowej marki. Liczba cegieB poBówkowych w murach no[nych nie mo|e przekracza 15 % liczby wszystkich cegieB (z wyjtkiem ostatniej kondygnacji, gdzie ich liczba nie powinna przekroczy 50 %). Dopuszczalne odchyBki wymiarowe murów z cegBy zawarte s w tabeli nr 8. Tabela 8 Dopuszczalne odchyBki wykonania murów z cegBy [5, s. 104] Dopuszczalne odchyBki wymiarowe Rodzaj usterek dla murów z cegBy (mm) licowej zwykBej Odchylenia od wymiarów pomieszczeD ± 20 ± 20 Odchylenia od wymiarów caBego budynku ± 50 ± 50 Odchylenia krawdzi od linii prostej ± 2 ± 4 Odchylenia powierzchni i krawdzi od pionu: - na wysoko[ci 1 m [ciany ± 3 ± 6 - na wysoko[ci caBej kondygnacji ± 6 ± 10 - na caBej wysoko[ci budynku ± 15 ± 15 Odchylenia górnej powierzchni poszczególnych warstw muru od poziomu: - dla ka|dej warstwy na dBugo[ci 2 m ± 2 ± 2 - dla ka|dej warstwy na caBej dBugo[ci budynku ± 12 ± 20 - dla ostatniej warstwy na dBugo[ci 1 m ± 1 ± 2 - dla ostatniej warstwy na caBej dBugo[ci budynku ± 10 ± 20 4.6.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na jakie pasma dzieli si stanowisko robocze dla murarza? 2. Jak nale|y rozmieszcza materiaBy na stanowisku roboczym murarza? 3. Jak wyglda podziaB obowizków w dwuosobowym zespole murarskim? 4. W jakim celu stosuje si w procesie murowania sznur murarski? 5. W jaki sposób rozkBada si zapraw na murze, aby uzyska wBa[ciw grubo[ spoiny? 6. W jaki sposób rozkBada si zapraw na murze, aby uzyska spoin peBn i pust? 7. Na czym polega murowanie na wycisk? 8. Na czym polega murowanie na docisk z kielni? 9. Na czym polega bie|ca kontrola poprawno[ci wykonywania muru? 10. Co sprawdza si okre[lajc, czy mur zostaB wykonany prawidBowo?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 4.6.3. wiczenia wiczenie 1 Zorganizuj stanowisko robocze do wykonania najni|szego pasma muru bez otworów, Prac bdzie wykonywaB pojedynczy murarz. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zapozna si ze sposobem organizacji stanowiska okre[lonego w poleceniu, 2) wyznaczy kred na podBo|u poBo|enie krawdzi zewntrznej wznoszonego muru, 3) wyznaczy poszczególne pasma stanowiska roboczego, 4) zgromadzi na wBa[ciwym pa[mie potrzebne materiaBy, wykorzystujc pasmo transportowe, 5) zaprezentowa efekt wykonania nauczycielowi i omówi z nim prawidBowo[ wykonania, 6) zlikwidowa zorganizowane stanowisko, 7) przestrzega przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  cegBy peBne,  skrzynie na zapraw, wiadra na wod,  taczki metalowe,  kreda,  przymiar skBadany,  rkawice ochronne. wiczenie 2 Pracujc w zespole dwuosobowym, wykonaj fragment naro|nika muru, zgodnie z dostarczon przez nauczyciela dokumentacj okre[lajc jego poBo|enie, wymiary, sposób zakoDczenia muru. Do murowania przygotuj zapraw z gotowej suchej mieszanki. Mur wykonaj na spoiny peBne, stosujc sposób murowania na docisk z kielni. Ilo[ potrzebnych materiaBów do wykonania pracy okre[li nauczyciel. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zapozna si z dokumentacj dotyczc wykonywanego fragmentu naro|nika muru, 2) wysBucha instrukta|u nauczyciela, 3) dokona podziaBu obowizków w zespole (z zamian w poBowie zadania), 4) zgromadzi na stanowisku pracy potrzebne narzdzia i sprzt, 5) wyznaczy kred na podBo|u poBo|enie zewntrznych krawdzi naro|nika, stosujc wBa[ciwy sprzt kontrolno  pomiarowy, 6) przygotowa zapraw, 7) dostarczy i zBo|y na stanowisku pracy zapraw i cegBy, 8) wymurowa fragment naro|nika, 9) prowadzi na bie|co kontrol poprawno[ci wykonywanej pracy i usuwa usterki, 10) utrzymywa Bad i porzdek na stanowisku pracy, 11) zlikwidowa stanowisko po wykonaniu pracy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 12) oceni jako[ wykonanej pracy, zdiagnozowa przyczyny usterek, zapisa wnioski, 13) zaprezentowa efekt pracy nauczycielowi i pozostaBym zespoBom, 14) okre[li najwiksze trudno[ci przy wykonaniu pracy i sposoby rozwizania problemów. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy: cegBy peBne, sucha zaprawa murarska, woda,  narzdzia: kielnia, mBotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem,  sprzt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, linia wa|na, ktownik, przymiar skBadany, przymiar zwijany, naczynie miarowe,  taczki, skrzynia na zapraw, wiadro na wod,  kreda,  sprzt ochrony indywidualnej: rkawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna,  sprzt do uprztnicia stanowiska po wykonanej pracy. wiczenie 3 Pracujc indywidualnie, wykonaj fragment filara midzyokiennego, zgodnie z dostarczon przez nauczyciela dokumentacj okre[lajc jego poBo|enie i wymiary. Do murowania przygotuj zapraw z gotowej suchej mieszanki. Mur wykonaj na spoiny puste, stosujc sposób murowania na wycisk. Ilo[ potrzebnych materiaBów do wykonania pracy okre[li nauczyciel. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zorganizowa stanowisko pracy, 2) zaplanowa przebieg wykonania wiczenia  plan zapisa w zeszycie, 3) przestrzega zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy, 4) zapozna si z dokumentacj dotyczc wykonywanego fragmentu naro|nika muru, 5) zgromadzi na stanowisku pracy potrzebne narzdzia i sprzt, 6) wyznaczy kred na podBo|u poBo|enie filara, stosujc wBa[ciwy sprzt kontrolno  pomiarowy, 7) przygotowa zapraw, 8) wymurowa fragment filara, 9) prowadzi na bie|co kontrol poprawno[ci wykonywanej pracy i usuwa usterki, 10) oceni jako[ wykonanej pracy, zdiagnozowa przyczyny usterek, najwiksze trudno[ci przy wykonaniu pracy i sposoby rozwizania problemów, 11) uporzdkowa miejsce pracy, 12) sporzdzi w zeszycie notatk z przeprowadzonego wiczenia, 13) sformuBowa wnioski z realizacji wiczenia, 14) zaprezentowa efekty swojej pracy, 15) dokona samooceny pracy. Wyposa|enie stanowiska pracy:  materiaBy: cegBy peBne, sucha zaprawa murarska, woda,  narzdzia: kielnia, mBotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem,  sprzt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, przymiar skBadany, przymiar zwijany, naczynie miarowe,  taczki, skrzynia na zapraw, wiadro na wod,  kreda,  sprzt ochrony indywidualnej: rkawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna,  sprzt do uprztnicia stanowiska po wykonanej pracy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 4.6.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz Tak Nie 1) poda zasady dotyczce organizacji stanowiska pracy murarza? 2) zorganizowa stanowisko pracy murarza? 3) odczyta dokumentacj konieczn do wykonania robót murarskich? 4) posBu|y si sprztem pomiarowym przy wykonywaniu robót murarskich? 5) wykona mur o grubo[ci zgodnej z projektem? 6) uBo|y zapraw w murze, w sposób umo|liwiajcy uzyskanie wymaganej grubo[ci spoiny? 7) wykona mur ze spoinami peBnymi? 8) wykona mur ze spoinami pustymi? 9) wykona murowanie na wycisk zaprawy? 10) wykona murowanie na docisk zaprawy z kielni? 11) wykona zakoDczenia murów? 12) wykona mur w naro|niku prostoktnym? 13) wykona prosty filar okienny? 14) przeprowadzi bie|c kontrol poprawno[ci wykonanej pracy? 15) oceni jako[ wykonanej pracy i usun usterki?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich 4.7.1. MateriaB nauczania Ilo[ robót mo|na ustali przed ich rozpoczciem, na podstawie dokumentacji  jest to przedmiar robót. Na podstawie przedmiaru okre[la si ilo[ potrzebnych materiaBów, tworzy zapotrzebowanie materiaBowe, ustala czas wykonania poszczególnych prac i skBad zespoBów roboczych. Po zakoDczeniu robót ustala si ich rzeczywist ilo[ na podstawie obmiaru, dokonujc pomiarów w naturze. Zasady wykonywania przedmiarów i obmiarów zawarte s w Katalogach nakBadów rzeczowych (KNR). Ilo[ murów oblicza si nie uwzgldniajc tynków. Mury oblicza si w metrach kwadratowych ich powierzchni. Jako wysoko[ muru dla wybranej kondygnacji przyjmuje si odlegBo[ pomidzy wierzchami stropów ograniczajcych t kondygnacj. W przypadku piwnic, wysoko[ muru przyjmuje si od pierwszej izolacji poziomej muru do wierzchu stropu nad piwnic. Wysoko[ [cianek dziaBowych przyjmuje si od wierzchu stropu, na jakim s ustawione do spodu nastpnego stropu. Od tak obliczonej powierzchni murów nale|y odj:  powierzchnie otworów wikszych od 0,5 m2,  powierzchnie konstrukcji betonowych i |elbetowych (z wyjtkiem prefabrykowanych nadpro|y |elbetowych), je|eli wypeBniaj one wicej ni| poBow grubo[ci [ciany,  powierzchnie [cian utworzonych z pustaków dymowych lub wentylacyjnych. Powierzchnie otworów oblicza si wedBug wymiarów w [wietle muru, bez uwzgldnienia wgarków. Od powierzchni [cianek dziaBowych odejmuje si powierzchnie otworów, liczone w [wietle o[cie|nic, a w przypadku ich braku, w [wietle muru. SBupki i filary midzyokienne o szeroko[ci do 2 ½ cegBy oblicza si w metrach ich wysoko[ci, odpowiednio do przekroju poprzecznego. W Katalogu nakBadów rzeczowych nr 2  02, w tomie I podane s potrzebne ilo[ci materiaBów do wykonania okre[lonych robót murarskich. Dla [cian okre[la si ilo[ materiaBów potrzebnych do wykonania 1 m2 [ciany. Wystarczy teraz pomno|y odczytan z katalogu wielko[ przez obliczon powierzchni wznoszonych [cian aby otrzyma ilo[ materiaBów potrzebnych do wykonania caBego zadania. Na przykBad, w przypadku [cian budynków wielokondygnacyjnych z cegieB budowlanych peBnych ilo[ci te, w odniesieniu do 1 m2 [ciany, wynosz: Tabela 9 Ilo[ materiaBów do wzniesienia 1 m2 [ciany z cegieB budowlanych peBnych Zciany na zaprawie Jednostka cementowo  wapiennej cementowej Rodzaj materiaBów miary lub wapiennej Grubo[ [ciany 1 cegBa 1½ 2 cegBy 1 cegBa 1½ 2 cegBy cegBy cegBy CegBy budowlane peBne sztuk 92,70 139,90 186,10 100,10 150,30 200,60 Zaprawa m3 0,084 0,130 0,176 0,066 0,106 0,143 Wiedzc, ile materiaBów potrzeba do wykonania pracy i znajc ich ceny w okolicznych sklepach lub hurtowniach, mo|emy okre[li ile nale|y wyda na zakup materiaBów (koszt materiaBów M).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 W Katalogach nakBadów rzeczowych znajduj si równie| informacje, ile czasu nale|y po[wici na wykonanie okre[lonej pracy i kto j ma wykona. Czas ten podany jest w roboczogodzinach (r-g). Omawian wy|ej [cian wykonuj murarze i robotnicy (pomocnicy). WspóBpracuj z nimi cie[le, którzy ustawiaj, rozbieraj i przenosz rusztowania. Tabela 10 Czas przeznaczony na wykonanie 1 m2 [ciany z cegieB budowlanych peBnych w budynku wielokondygnacyjnym (liczby w nawiasach dotycz budynku jednokondygnacyjnego) Zciany na zaprawie Jednostka cementowo  wapiennej cementowej Rodzaj zawodów miary lub wapiennej Grubo[ [ciany 1 cegBa 1½ 2 cegBy 1 cegBa 1½ 2 cegBy cegBy cegBy Murarze r-g 1,01 1,13 1,30 1,14 1,31 1,50 (1,03) (1,11) (1,23) (1,15) (1,22) (1,42) Cie[le r-g 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 0,11 (0,11) (0,11) (0,11) (0,11) (0,11) (0,11) Robotnicy r-g 1,31 1,88 2,64 1,27 2,09 2,80 (1,18) (1,80) (2,42) (1,17) (1,78) (2,38) Wiedzc ile m2 [ciany ma wykona zespóB, skBadajcy si z przedstawicieli zawodów okre[lonych w tabeli 10 oraz znajc czas, jaki przeznacz wymienieni w tabeli pracownicy na wykonania 1 m2 [ciany, mo|emy obliczy jaki czas przeznaczy ka|dy z nich na wykonania caBej [ciany (bdz zwizane z tym roboty pomocnicze). Je|eli zamiast jednego pracownika reprezentujcego wymieniony w tabeli zawód, zostanie zatrudnionych dwóch, wówczas czas przeznaczony na wykonanie ich pracy skróci si o poBow. Nale|y tylko pamita, aby zbyt du|a liczba osób na stanowisku nie utrudniaBa pracy. Wiedzc ile godzin na wykonanie zadania po[wica przedstawiciel ka|dego z wymienionych wy|ej zawodów oraz znajc stawk za godzin pracy w okolicy, w której znajduje si budowa mo|emy obliczy ile zarobi ka|dy z nich. Okre[lamy w ten sposób bezpo[rednie koszty robocizny R. Informacje dotyczce rozliczania pozostaBych robót murarskich znajdziesz równie| w Katalogach nakBadów rzeczowych. Je|eli zaBo|ysz firm budowlan i zatrudnisz w niej pracowników, bdziesz mógB wtedy zwikszy koszty robocizny o tak zwane koszty po[rednie zwizane z utrzymaniem budowy i firmy. Bdziesz mógB równie| doliczy zysk dla siebie, jako wBa[ciciela. Uwzgldnisz równie| podatek od towarów i usBug (VAT). Pamitaj równie|, |e zarówno wykonawca jak i klient maj prawo do negocjowania cen, do chwili gdy ich wysoko[ usatysfakcjonuje obie strony.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 4.7.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. W jaki sposób oblicza si ilo[ muru do wykonania? 2. W jaki sposób uwzgldnia si powierzchnie otworów w [cianach przy obliczaniu ilo[ci muru? 3. Na jak wielko[ [ciany podaje si w tabelach ilo[ci potrzebnych materiaBów ? 4. Od czego zale|y ilo[ materiaBów potrzebnych do wykonania 1 m2 muru? 5. W jaki sposób obliczy ilo[ materiaBu potrzebnego do wykonania caBej [ciany? 6. Od czego zale|y czas przeznaczony na wykonanie 1 m2 [ciany murowanej? 7. W jaki sposób oblicza si czas przeznaczony na wykonanie caBej [ciany? 8. W jaki sposób oblicza si wynagrodzenia za prac dla czBonków zespoBu? 4.7.3. wiczenia wiczenie 1 Sporzdz zapotrzebowanie materiaBowe na wykonanie [cian gara|u z cegBy budowlanej peBnej na zaprawie cementowo  wapiennej. Zciany maj grubo[ 1 cegBy i wysoko[ 2,20 m. Gara| posiada wymiary zewntrzne 6,50 m x 4,00 m. W [cianie wykonany jest otwór drzwiowy o wysoko[ci 2,00 m i szeroko[ci 3,00 oraz otwór okienny o dBugo[ci 2,00 m i wysoko[ci 1,00 m. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zapozna si z dokumentacj dostarczon przez nauczyciela, 2) obliczy powierzchni [cian gara|u, 3) wybra z tabeli numer 9 prawidBowe dane, 4) obliczy prawidBow ilo[ materiaBów, potrzebnych do wykonania [cian gara|u, 5) zaprezentowa otrzymane wyniki nauczycielowi. Wyposa|enie stanowiska pracy:  fragment dokumentacji gara|u (rzut, przekrój i krótki opis techniczny),  kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania. wiczenie 2 Oblicz ile zarobi czBonkowie dwuosobowego zespoBu murarskiego, skBadajcego si z murarza i pomocnika (robotnika), za wykonanie [cian gara|u z poprzedniego wiczenia, zakBadajc, |e murarz zarabia 15 zBotych na godzin a pomocnik 5 zBotych na godzin. Pomocnik bdzie ustawiaB, rozbieraB i przenosiB rusztowanie. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene[: 1) zapisa obliczon w poprzednim wiczeniu powierzchni [cian gara|u, 2) przyj prawidBowe dane z tabeli numer 10, 3) obliczy prawidBow liczb godzin, potrzebn do wykonania zadania dla murarza i pomocnika, 4) obliczy wynagrodzenie za prac dla obu czBonków zespoBu, 5) zaprezentowa otrzymane wyniki nauczycielowi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 Wyposa|enie stanowiska pracy:  fragment dokumentacji gara|u (rzut, przekrój i krótki opis techniczny),  kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania. 4.7.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz Tak Nie 1) obliczy ilo[ muru do wykonania? 2) okre[li ilo[ materiaBów i czas pracy przeznaczone na wykonanie 1 m2 [ciany murowanej? 3) oszacowa ilo[ materiaBu niezbdnego do wykonania podstawowych robót murarskich i sporzdzi zapotrzebowanie materiaBowe? 4) okre[li czas przeznaczony na wykonanie podstawowych robót murarskich? 5) obliczy wynagrodzenie za prac?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 22 zadania o ró|nym stopniu trudno[ci. S to zadania wielokrotnego wyboru. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyBki bBdn odpowiedz zaznacz kóBkiem, a nastpnie zakre[l odpowiedz prawidBow. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| rozwizanie tego zadania na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 8. Na rozwizanie testu masz 40 minut. Powodzenia  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Ilo[ci skBadników zaprawy cementowo-wapiennej okre[lono proporcj 1 : 1 : 6. Oznacza to, |e do przygotowania tej zaprawy nale|y u|y a) sze[ razy wicej wody ni| wapna. b) jednakowej ilo[ci cementu i wapna. c) sze[ razy mniej cementu ni| wapna. d) jednakowej ilo[ci cementu i kruszywa. 2. Do murowania zewntrznych [cian piwnicy budynku mieszkalnego nale|y zastosowa cegB a) kratówk. b) dziurawk. c) wapienno-piaskow. d) ceramiczn bez otworów. 3. Stawka godzinowa tynkarza wynosi 12 zB, a jego pomocnika 8 zB. Oblicz wynagrodzenie obu pracowników za 20 godzin pracy. Wynagrodzenie to wynosi a) 120 zB. b) 180 zB. c) 400 zB. d) 580 zB. 4. Pionowo[ [ciany sprawdzi mo|na przy pomocy pionu i a) ktownika. b) sznura murarskiego. c) poziomnicy w|owej. d) poziomnicy murarskiej. 5. Na rysunku obok pokazano warstw wozówkow zakoDczenia muru w wizaniu pospolitym. W zakoDczeniu warstwy gBówkowej nale|y zastosowa a) cztery dziewitki. b) dwie cegBy caBkowite. c) dwie dziewitki i jedn poBówk cegBy. d) cztery dziewitki i jedn cegB caBkowit. 6. Podczas przecinania cegBy mBotkiem murarskim murarz musi posiada ubranie robocze, rkawice ochronne oraz a) buty gumowe. b) okulary ochronne. c) ochronniki sBuchu. d) mask przeciwpyBow. 7. Na rysunku obok przedstawiono cegB a) peBn. b) kratówk. c) dziurawk. d) modularn szczelinow.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 8. Stanowisko pracy murarza w wykopie musi mie szeroko[, liczc od lica murowanej [ciany do [ciany wykopu lub jego zabezpieczenia, nie mniejsz ni| a) 50 cm. b) 70 cm. c) 100 cm. d) 120 cm. 9. Grubo[ [ciany pokazanej na rysunku obok wynosi a) 37 cm. b) 38 cm. c) 49 cm. d) 51 cm. 10. Aby zachowa zasady wizania pospolitego, spoiny pionowe poprzeczne w kolejnej warstwie nale|y przesun w stosunku do spoin pionowych poprzecznych warstwy wcze[niej uBo|onej przynajmniej o a) 1 cegB. b) ¼ cegBy. c) ½ cegBy. d) ¾ cegBy. 11. W dwójkowym zespole murarskim, murarz a) przygotowuje zapraw, nakBada j na mur, ukBada cegBy w murze. b) kontroluje jako[ prac, nakBada zapraw na mur, ukBada cegBy w murze. c) ukBada cegBy w murze, przestrzega zasad wizania, kontroluje jako[ prac. d) ukBada cegBy w murze, przestrzega zasad wizania, przygotowuje zapraw. 12. Stosujc sposób murowania na docisk murarz zagarnia zapraw a) cegB w spoin podBu|n. b) kielni w spoin podBu|n. c) cegB w spoin poprzeczn. d) kielni w spoin poprzeczn. 13. Z wzniesionego rusztowania spadB na pracownika pozostawiony, a nastpnie popchnity nog mBotek. Bezpo[redni przyczyn wypadku byB brak a) kraw|nika. b) porczy ochronnej. c) poprzeczki wypeBniajcej. d) ostro|no[ci pracownika uderzonego mBotkiem. 14. Proporcje objto[ciowe skBadników zaprawy cementowo-wapiennej wynosz 1:2:10. Do sporzdzenia tej zaprawy zastosowano 20 dm3 cementu, 40 dm3 wapna hydratyzowanego oraz a) 20 dm3 piasku. b) 40 dm3 piasku. c) 200 dm3 piasku. d) 400 dm3 piasku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55 15. Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli oblicz liczb cegieB potrzebnych do wykonania 5 m2 muru grubo[ci ½ cegBy. Liczba ta wynosi a) 422 sztuki. Zapotrzebowanie na cegBy do wykonania 1 m2 muru Liczba cegieB b) 292 sztuki. Grubo[ muru Wymiar cegBy na 1 m2 muru c) 243 sztuki. [cm] [cm] [szt.] d) 145 sztuki. 12 48,6 25 25x12x6,5 98,2 38 145,8 16. Wska| prawidBowy sposób rcznego mieszania skBadników zaprawy cementowo- wapiennej, do wykonania której u|yto ciasta wapiennego. a) Cement wymiesza z piaskiem i wod, a nastpnie doda ciasto wapienne. b) Ciasto wapienne wymiesza z cementem i wod, a nastpnie doda piasek. c) Cement wymiesza z ciastem wapiennym i piaskiem, a nastpnie doda wod. d) Ciasto wapienne wymiesza z wod, piasek wymiesza z cementem i poBczy obie mieszaniny. 17. Zastosowanie do murowania [ciany cegBy klasy 7,5 zamiast przewidzianej w projekcie klasy 10 spowoduje a) zwikszenie nasikliwo[ci wykonanej [ciany. b) zwikszenie wytrzymaBo[ci wykonanej [ciany. c) zmniejszenie wytrzymaBo[ci wykonanej [ciany. d) zmniejszenie izolacyjno[ci cieplnej wykonanej [ciany. 18. NakBad robocizny na wykonanie 1 m2 [cianki dziaBowej grubo[ci 12 cm wykonanej z cegBy peBnej wynosi 1,41 roboczogodziny, natomiast koszt 1 roboczogodziny wynosi 15,00 zB. Koszt robocizny wykonania 10 m2 takiej [ciany wynosi a) 14,1 zB. b) 15,0 zB. c) 150,0 zB. d) 211,5 zB. 19. Do wykonywania okBadzin pieców i palenisk mog by stosowane wyroby a) klinkierowe, szamotowe i kamionkowe. b) termalitowe, szamotowe i krzemionkowe. c) termalitowe, krzemionkowe i klinkierowe. d) termalitowe, szamotowe i wapienno-piaskowe. 20. Warstw wodoszczeln na [cianie piwnicy mo|na wykona z zaprawy a) wapiennej. b) gipsowo-wapiennej. c) cementowo-glinianej. d) cementowo-wapiennej. 21. Dopuszczalne odchylenie od poziomu ostatniej warstwy muru z cegBy zwykBej, dla [ciany o dBugo[ci 12 m wynosi a) ± 2 mm. b) ± 12 mm. c) ± 20 mm. d) ± 24 mm. 22. Wyroby silikatowe wykonane s z a) gliny. b) gipsu i wody. c) wapna, piasku i wody. d) cementu, piasku i wody.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 56 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko ................................................................................................ Wykonywanie podstawowych robót murarskich Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d 21. a b c d 22. a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 57 6. LITERATURA 1. Francuz W. M., SokoBowski R.: BezpieczeDstwo i higiena pracy na budowie. Oficyna Wydawnicza Rem Script Sp. z o.o, Warszawa 1998 2. Francuz W. M., SokoBowski R.: BezpieczeDstwo i higiena pracy w rzemio[le. WSiP, Warszawa 1996 3. Jadczak J., Jarmontowicz R.: Buduj dom z ceramiki. Centralny O[rodek Informacji Budownictwa, Warszawa 2000 4. Karkoszka T.: Dobieranie materiaBów, narzdzi i sprztu do robót murarskich  poradnik i materiaBy dla ucznia. Krajowy O[rodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 5. Karkoszka T.: Wykonywanie murów no[nych o ró|nej grubo[ci z ró|nych materiaBów  poradnik i materiaBy dla ucznia. Krajowy O[rodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 6. Martinek W., SzymaDski E: Murarstwo i tynkarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999 7. Mirski J., Acki K.: Budownictwo z technologi cz[ 2. WSiP, Warszawa 1998 8. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2005 9. Pierzchlewicz J., Jarmontowicz R.: Budynki murowane, materiaBy i konstrukcje. Arkady, Warszawa 1994 10. SzymaDski E: MateriaBoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 2003 11. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-monta|owych. Praca zbiorowa. T. 1-4, Arkady, Warszawa 1999 12. Wojewoda K.: Organizacja stanowiska pracy murarza  poradnik i materiaBy dla ucznia. Krajowy O[rodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 13. Wojewoda K.: Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich  poradnik i materiaBy dla ucznia. Krajowy O[rodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 14. Wojewoda K.: Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów  poradnik i materiaBy dla ucznia. Krajowy O[rodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 Normy i katalogi: 1. Katalog NakBadów Rzeczowych nr 2-02.  Orgbud SpóBka z o.o. Warszawa 1998 2. Katalog Polskich Norm 2000. Wybór norm budowlanych cz. 1-3. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa 2000 Czasopisma specjalistyczne: 1. Murator  numer specjalny. Z czego budowa dom  [ciany, stropy, izolacje. Nr 1/2000 2. Murator Nr 4/2001 Akty prawne: 1. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z pózniejszymi zmianami). 2. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41). 3. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z 20 wrze[nia 2001 r. w sprawie bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urzdzeD technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. Nr 118, poz. 1263).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 58

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wykonywanie podstawowych robót murarskich
Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich
05 Wykonywanie podstawowych robót malarskichidX81
Wykonywanie podstawowych robót ślusarsko kowalskich
01 Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich
04 Wykonywanie podstawowych robót tynkarskichidR41
713[08] Z1 02 Wykonywanie podstawowych robót zbrojarskich i betoniarskich
04 Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich
06 Wykonywanie podstawowych robót ślusarskich

więcej podobnych podstron