MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Kusina
Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich
711[04].Z1.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii i Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Danuta Gąsiorowska
mgr inż. Alicja Zajączkowska
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Halina Zwolska
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[04].Z1.04
Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu Kamieniarz 711[04].
Wydawca:
Instytut Technologii i Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Zakres robót tynkarskich w budownictwie i w pracy kamieniarza 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Podstawowy sprzęt i narzędzia do robót tynkarskich 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.2.3. Ćwiczenia 13
4.2.4. Sprawdzian postępów 14
4.3. Przepisy bezpieczeństwa pracy przy robotach tynkarskich 15
4.3.1. Materiał nauczania 15
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 16
4.3.3. Ćwiczenia 16
4.3.4. Sprawdzian postępów 17
4.4. Rusztowania do robót tynkarskich i zasady ich eksploatacji 18
4.4.1. Materiał nauczania 18
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.4.3. Ćwiczenia 23
4.4.4. Sprawdzian postępów 24
4.5. Materiały stosowane do robót tynkarskich i ich właściwości 25
4.5.1. Materiał nauczania 25
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 29
4.5.3. Ćwiczenia 29
4.5.4. Sprawdzian postępów 31
4.6. Rodzaje podłoży pod tynk i sposoby ich przygotowania 32
4.6.1. Materiał nauczania 32
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.6.3. Ćwiczenia 33
4.6.4. Sprawdzian postępów 34
4.7. Technologia wykonywania tynków surowych, pospolitych i obrabianych
po kamieniarsku 35
4.7.1. Materiał nauczania 35
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.7.3. Ćwiczenia 40
4.7.4. Sprawdzian postępów 42
4.8. Rozliczenie robót tynkarskich 43
4.8.1. Materiał nauczania 43
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.8.3. Ćwiczenia 45
4.8.4. Sprawdzian postępów 46
5. Sprawdzian osiągnięć 47
6. Literatura 52
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Niniejszy poradnik opracowany dla jednostki modułowej  Wykonywanie podstawowych
robót tynkarskich będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o:
- robotach tynkarskich w budownictwie i w pracy kamieniarza,
- podstawowym sprzęcie, narzędziach i rusztowaniach do robót tynkarskich,
- przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy przy robotach tynkarskich,
- podstawowych materiałach stosowanych w robotach tynkarskich,
- podłożach pod tynk i sposobach ich przygotowania,
- technologii wykonywania tynków surowych, pospolitych i obrabianych
po kamieniarsku,
- zasadach wykonywania przedmiaru, obmiaru i rozliczenia robót tynkarskich.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  to znaczy wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować
przed przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej, czyli wiedzę i umiejętności
przyswojone w trakcie realizacji poprzednich jednostek modułowych,
- cele kształcenia  to znaczy wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,
- materiał nauczania  czyli wiadomości teoretyczne o wykonywaniu podstawowych robót
tynkarskich,
- pytania sprawdzające  zestaw pytań, które pozwolą Ci sprawdzić, czy już opanowałeś
podane treści kształcenia,
- ćwiczenia, które mają na celu wykształcenie Twoich umiejętności praktycznych,
- sprawdzian postępów  to znaczy zestaw pytań, na podstawie których sam możesz
sprawdzić, czy potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś
wcześniej; pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z tej
jednostki modułowej, a wynik negatywny będzie wskazaniem, że powinieneś powtórzyć
wiadomości i poprawić umiejętności z pomocą nauczyciela,
- sprawdzian osiągnięć  przykładowy zestaw pytań testowych, który pozwoli Ci
sprawdzić, czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,
- wykaz literatury uzupełniającej, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Materiał nauczania umieszczony w poradniku zawiera najważniejsze, ujęte w dużym
skrócie treści dotyczące omawianych zagadnień. Musisz korzystać także z innych z
ródeł
informacji, a przede wszystkim z podręczników wymienionych w spisie literatury na końcu
poradnika.
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Wykonywanie podstawowych
robót tynkarskich powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu budownictwa,
- posługiwać się dokumentacją techniczną,
- dokonywać pomiarów elementów budowlanych i wykonywać rysunki inwentaryzacyjne,
- rozróżniać elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku,
- rozróżniać i charakteryzować materiały budowlane,
- rozróżniać materiały i technologie wykończenia budynku,
- rozróżniać spoiwa budowlane powietrzne i hydrauliczne,
- przygotować podstawowe zaprawy budowlane,
- organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów budowlanych,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej i ochrony
środowiska obowiązujące w budownictwie,
- dostrzegać i usuwać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- stosować zasady współpracy w grupie,
- uczestniczyć w dyskusji i prezentacji,
- stosować różne metody i środki porozumiewania się na temat zagadnień technicznych,
- oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót tynkarskich,
 posłużyć się sprzętem pomiarowym w celu wykonania robót tynkarskich,
 zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy dla robót tynkarskich,
 dokonać przedmiaru i obmiaru robót,
 określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót tynkarskich
i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,
 dobrać narzędzia i sprzęt do robót tynkarskich,
 rozpoznać i ocenić rodzaj i stan techniczny podłoża,
 przygotować podłoże pod tynk pospolity, zapewniające przyczepność i trwałość,
 przygotować zaprawę tynkarską o określonych proporcjach składników, konsystencji
i marce,
 wyznaczyć płaszczyznę lica tynku metodą stosowaną w robotach tynkarskich,
 wykonać warstwę obrzutki,
 wykonać warstwę narzutu,
 wykonać tynki jednowarstwowe kategorii I,
 wykonać tynki dwuwarstwowe kategorii II,
 wykonać i ułożyć na podkładzie warstwę tynku, narzędziami kamieniarskimi,
 wykonać bonie w warstwie tynku, różnymi metodami,
 zmontować, eksploatować i demontować rusztowanie niezbędne do wykonania robót
tynkarskich,
 ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki,
 sporządzić rozliczenie materiałowe do wykonanej pracy,
 obliczyć wynagrodzenie za pracę,
 wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zakres robót tynkarskich w budownictwie i w pracy
kamieniarza
4.1.1. Materiał nauczania
Tynki (wyprawy) są to powłoki z zapraw wykonywane na powierzchniach elementów
budowlanych, w celu nadania im estetycznego wyglÄ…du i ochrony przed szkodliwym
działaniem czynników zewnętrznych.
Roboty tynkarskie w budownictwie należą do robót wykończeniowych i obejmują
wykonanie tynków:
- wewnętrznych, stanowiących wykończenie wewnętrznych powierzchni ścian i sufitów,
- zewnętrznych, nakładanych na zewnętrznej powierzchni ścian budynku.
Ze względu na technikę wykonania i wynikający z niej stopień wygładzenia powierzchni
tynki dzielimy na następujące odmiany i kategorie:
- surowe rapowane  kategoria 0,
- surowe wyrównane kielnią  kategoria I,
- surowe ściągane pacą  kategoria Ia,
- pospolite dwuwarstwowe  kategoria II,
- pospolite trójwarstwowe  kategoria III,
- doborowe  kategoria IV.
Tynki surowe (kat. 0) nazywa się rapowanymi  mają powierzchnie nierówne, mogą być
stosowane w pomieszczeniach gospodarczych, strychach, piwnicach. SÄ… to tynki
jednowarstwowe, wykonane przez równomierne obrzucenie powierzchni podłoża zaprawą
w ten sposób, że każdy narzut z kielni układa się regularnie obok poprzedniego.
Tynki surowe wyrównane kielnią (kat. I) lub ściągane pacą (kat. Ia) to tynki
jednowarstwowe, wykonane jak kat. 0, lecz wyrównane kielnią lub po narzuceniu ściągane
pacą  są stosowane najczęściej pod pionowe izolacje murów piwnicznych.
Tynki pospolite dwuwarstwowe (kat. II) są stosowane w pomieszczeniach podrzędnych oraz
na elewacjach budynków o niższym standardzie. Składają się z obrzutki i narzutu
wyrównanego pacą i zatartego na ostro packą, mają powierzchnię równą ale szorstką.
Tynki pospolite trójwarstwowe (kat. III) stosowane są jako tynki wewnętrzne i zewnętrzne.
SkÅ‚adajÄ… siÄ™ z obrzutki i narzutu (grubość 8÷15mm) oraz gÅ‚adzi zatartej packÄ… na ostro
(grubość 2÷3 mm). Przed rozpoczÄ™ciem tynkowania należy dokÅ‚adnie wyznaczyć pÅ‚aszczyznÄ™
tynku.
Tynki doborowe (kat. IV) wykonuje się jak tynki kat. III, mają powierzchnię równą i bardzo
gładką, mogą być filcowane (kat. IVf) lub wypalane (kat. IVw).
Osobnym rodzajem są tynki z płyt gipsowo-kartonowych zwane suchymi tynkami.
Zastępują one tradycyjne tynki na ścianach i sufitach, mogą być też stosowane do wznoszenia
ścianek działowych oraz wykonywania sufitów podwieszonych. Płyty gipsowo-kartonowe są
wykonane z gipsu budowlanego, obustronnie oklejonego kartonem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Ze względu na rodzaj użytej zaprawy rozróżnia się tynki:
- wapienne  stosowane jako tynki wewnętrzne,
- cementowo-wapienne  stosowane jako tynki zewnętrzne oraz jako narzut pod tynki
wewnętrzne,
- cementowe  stosowane najczęściej jako tynki zewnętrzne,
- wapienno-gipsowe  stosowane wewnątrz pomieszczeń, które nie sa narażone na wilgoć,
- gipsowe  stosowane jako tynki wewnętrzne z wyjątkiem pomieszczeń narażonych
na wilgoć,
- cementowo-gliniane, stosowane jako izolacja przeciwwilgociowa murów piwnicznych,
- z zapraw szlachetnych  stosowane jako tynki zewnętrzne fakturowane,
- specjalne  to tynki wodoszczelne, ciepłochronne, promieniochronne,
- z gotowych mieszanek przygotowanych fabrycznie (suche mieszanki, pasty, masy -
stosowane do tynków zewnętrznych i wewnętrznych).
Powierzchnia tynku może mieć różny wygląd zewnętrzny. Ze względu na rodzaj faktury
rozróżnia się tynki:
- zwykłe (jedno-, dwu- i trójwarstwowe)  stosowane wewnątrz i zewnątrz budynków,
- specjalne  oprócz wyrównania i ochrony podłoża, pełnią jeszcze inne funkcje, jak np.
zabezpieczenie przed wilgocią (tynki wodoszczelne), stratami ciepła (tynki
ciepłochronne) itp.
- szlachetne  są to tynki ozdobne, wykonywane na elewacjach budynków (np. nakrapiane,
cyklinowane, zmywane) lub wewnątrz pomieszczeń (np. stiuki, sztablatura).
Stiuki to tynki szlachetne imitujące polerowany kamień naturalny. Używane są najczęściej
do imitacji marmuru, dlatego nazywane są też sztucznym marmurem. Zaliczane są one
do technik dekoracyjnych stosowanych w architekturze. Charakteryzują się twardą i gładką
powierzchnią. Wykonuje się je najczęściej na bazie gipsu, mogą być białe i kolorowe
(jednobarwne i wielobarwne). Odmianą stiuków są sztablatury.
a) b) c)
Rys.1. Przykładowe efekty dekorcyjne na stiukach: a) klasyczny, b) wielokolorowy, c) dwukolorowy z żyłą
[www.hartline.com.pl]
Tynki boniowane to tynki dekoracyjne (trójwarstwowe) imitujące układ kamieni w murze.
Powierzchnia tynku jest podzielona za pomocą specjalnych rowków (boni) na prostokąty lub
pasy wyrobione listwami drewnianymi lub stalowymi. Boniowane mogą być całe elewacje
albo tylko cokoły, naroża ścian, filary itp.
Rozróżnia się następujące typy boniowania, w zależności od:
- układu rowków: płytowe, pasowe,
- ukształtowania płyt: płaskie, wypukłe,
- faktury powierzchni: dzikie, groszkowane, szlifowane, polerowane itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys.2. Przykłady boniowania na ścianach z kamienia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Boniowanie].
Roboty tynkarskie w pracy kamieniarza
Tynki kamieniarskie należą do tynków szlachetnych, dekoracyjnych. Są one imitacjami
okładzin kamiennych, stosuje się je najczęściej do wykończenia powierzchni cokołów
i gzymsów. Mogą być wykonywane z zapraw o różnej wielkości ziaren kruszywa. Od
maksymalnej grubości ziaren kruszywa zależy grubość tynku. Do ich obróbki używa się
narzędzi kamieniarskich. W zależności od techniki obróbki rozróżnia się tynki:
- nakuwane,
- młotkowane,
- szlifowane.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest definicja tynku?
2. Jakie sÄ… kategorie tynku?
3. Jakie zastosowanie mają tynki poszczególnych kategorii?
4. Jakie zastosowanie mają płyty gipsowo-kartonowe?
5. Jak można podzielić tynki ze względu na rodzaj użytej zaprawy?
6. Jak dzielą się tynki ze względu na rodzaj faktury?
7. Jakie zastosowanie mają tynki zwykłe, specjalne i szlachetne?
8. Jakie tynki imitują polerowany kamień naturalny?
9. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ tynki boniowane?
10. Jakie są rodzaje tynków kamieniarskich w zależności od techniki obróbki?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród wymienionych rodzajów tynków:
- surowe kategorii 0,
- surowe kategorii I,
- pospolite kategorii III,
- z płyt gipsowo-kartonowych,
wskaż tynki, które mogą być używane do robót zewnętrznych oraz podaj rodzaje warstw
nakładanych przy ich wykonywaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować tynki poszczególnych kategorii,
2) określić zastosowanie tynków,
3) wskazać tynk stosowany do robót zewnętrznych,
4) określić rodzaje warstw,
5) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansza poglądowa dotycząca rodzajów tynku,
- normy dotyczÄ…ce tynku np. PN-70/B-10100.
Ćwiczenie 2
Z przedstawionego przez nauczyciela zestawu próbek tynków wybierz:
- stiuk,
- tynk boniowany,
- tynk kamieniarski,
uzasadnij swój wybór i podaj krótką charakterystykę wybranych tynków.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć przedstawione próbki tynków,
2) wybrać wskazane tynki,
3) uzasadnić wybór,
4) scharakteryzować wybrane tynki,
5) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki różnych tynków,
- katalogi i normy dotyczące tynków,
- literatura.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować tynk?

2) określić kategorie tynków?

3) określić zastosowanie tynków poszczególnych kategorii?

4) sklasyfikować tynki ze względu na rodzaj zaprawy?

5) określić rodzaje tynków imitujących kamienie naturalne?

6) zdefiniować tynk kamieniarski?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.2. Podstawowy sprzęt i narzędzia do robót tynkarskich
4.2.1. Materiał nauczania
Do tynkowania ręcznego są używane następujące narzędzia:
- kielnia  do narzucania zaprawy,
- czerpak tynkarski  do narzucania zaprawy ciekłej,
- deska z trzonkiem  do nakładania zaprawy na sufity,
- paca tynkarska  do wyrównywania warstwy tynku oraz nanoszenia pierwszej warstwy
zaprawy na ściany drewniane pokryte siatką lub matami trzcinowymi,
- packi drewniane  do zacierania powierzchni tynku na ostro lub na gładko,
- packi stalowe  do wykonywania tynków wypalanych,
- packi zaokrÄ…glone  do tynkowania faset,
- spoinówki  do spoinowania murów i wykańczania tynków z imitacją spoin,
- pistolety do spoinowania  do wypełniania spoin gotowymi kitami,
- listwy i gwoz
dzie tynkarskie  do wyznaczania powierzchni tynków,
- linijka metalowa i strzałka  do obrabiania naroży.
Podczas wykonywania robót tynkarskich potrzebny jest również sprzęt pomiarowy:
- poziomnica (libelkowa, laserowa),
- wąż wodny,
- pion murarski,
- łata murarska długości 2 m  do sprawdzania równości tynku.
Równość powierzchni i ich pionowość można sprawdzać jednocześnie za pomocą
specjalnej, dwumetrowej poziomnicy wykonanej najczęściej z duraluminium.
a) b)
Rys.3. Narzędzia tynkarskie: a) deska z trzonkiem, b) paca tynkarska [9, s. 305]
Rys. 4. Packi stalowe [18, s. 278]
f
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 5. Narzędzia do spoinowania: a) spoinówka (żelazko) do spoin wklęsłych, b) żelazka do formowania
kształtu spoin, c) deska, d) spoinówka do spoin wypukłych, e) sposób wypełniania spoin, [9, s. 307]
Do wykonywania tynków kamieniarskich obrabianych po stwardnieniu zaprawy używa
się narzędzi kamieniarskich: dłut, młotków, pobijaków.
Rys. 6. Narzędzia do kamieniarskiej obróbki tynków: a) odbijak dłutowy, b) brzez
niak, c) dłuto, d) szlak,
e) gradzina, f) groszkownik dłutowy, g) groszkownik składany, h) szpicak, i) pobijak [9, s. 309]
Zestawy maszyn i agregaty stosowane do tynkowania mechanicznego
- zestaw stacjonarny do tynkowania bezsprężarkowego składa się z: mieszarki korytkowej
z silnikiem, sita wibracyjnego (do przesiewania zaprawy), silosu (do gromadzenia
przesianej zaprawy), pompy tynkarskiej, przewodu ssawnego, przewodu tłocznego
i końcówki (dyszy),
- zestaw stacjonarny do tynkowania z zastosowaniem sprężarki składa się z: urządzenia
do sprężania powietrza oraz instalacji i sprzętu do mechanicznego nanoszenia zaprawy
(mieszarka, przenośnik taśmowy, wibrator, pompa, rurociąg obiegowy, węże gumowe,
końcówki tynkownicy),
- zestawy typu przewoz
nego to różnego typu agregaty tynkarskie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 7. Schemat zestawu do tynkowania mechanicznego bezsprężarkowego [18, s. 364]
Rys. 8. Agregat tynkarski sprężarkowy ATM-36S [9, s. 313]
Do tynków wykonywanych z zapraw przygotowanych fabrycznie stosuje się:
- mieszalniki ręczne z napędem elektrycznym, wyposażone w wymienne mieszadła,
- agregaty tynkarskie o małej wydajności i małym ciśnieniu roboczym, bez mieszarek i sit,
np. agregat AS-10Mb.
Rys. 9. Agregat tynkarski AS-10MB [9, s. 317]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Do mechanicznego zacierania tynków tradycyjnych i gipsowych służą zacieraczki z giętkim
wałkiem.
Rys.10. Zacieraczka do tynków tradycyjnych [9, s. 321]
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie narzędzia są używane do tynkowania ręcznego?
2. Jakich narzędzi używa się przy wykonywaniu tynków kamieniarskich?
3. Jakie narzędzia są potrzebne przy spoinowaniu murów?
4. Jakie zestawy maszyn i agregaty są używane do tynkowania mechanicznego?
5. Jakie urzÄ…dzenia stosuje siÄ™ przy tynkowaniu fabrycznie przygotowanymi mieszankami?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przedstawionego przez nauczyciela zestawu narzędzi i sprzętu pomiarowego
używanego przy robotach tynkarskich wybierz:
- Å‚atÄ™ murarskÄ…,
- czerpak tynkarski,
- deskÄ™ z trzonkiem,
- spoinówkę,
określ ich zastosowanie oraz pokaż sposób posługiwania się łatą murarską sprawdzając
równość tynku wykonanego w pracowni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć przedstawione narzędzia,
2) wybrać wskazane narzędzia,
3) określić ich zastosowanie,
4) zademonstrować sposób posługiwania się łatą murarską sprawdzając równość tynku
wykonanego w pracowni.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw różnych narzędzi używanych przy robotach tynkarskich,
- katalogi sprzętu i narzędzi tynkarskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj przedstawione na rysunku narzędzia i określ ich zastosowanie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować rysunek,
2) rozpoznać i nazwać przedstawione narzędzia,
3) określić ich zastosowanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalog narzędzi tynkarskich,
- literatura.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić narzędzia używane przy tynkowaniu ręcznym?

2) określić narzędzia potrzebne przy wykonywaniu tynków

kamieniarskich?
3) scharakteryzować urządzenia do tynkowania mechanicznego?

4) dobrać narzędzia i sprzęt do robót tynkarskich?

5) posłużyć się sprzętem pomiarowym do wykonania zadania i kontroli

jakości?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.3. Przepisy bezpieczeństwa pracy przy robotach tynkarskich
4.3.1. Materiał nauczania
Przy wykonywaniu robót tynkarskich występują zagrożenia dla życia i zdrowia
pracowników związane z: pracą na wysokości, obsługą zmechanizowanych narzędzi
i agregatów tynkarskich, a także stosowaniem szkodliwych materiałów budowlanych.
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas tynkowania ręcznego
- tynkarze powinni pracować w okularach, rękawicach i ubraniu ochronnym,
- zewnętrzne obramowania okienne należy tynkować z rusztowań zewnętrznych, a nie
z otworów okiennych,
- podczas tynkowania wewnętrznych ościeży okiennych otwór okienny powinien być
zabezpieczony balustradÄ…,
- wszelkie reperacje tynków powinny być wykonywane z rusztowań przestawnych (nie
wolno stawać na rurach, urządzeniach).
Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas tynkowania mechanicznego
- operatorzy obsługujący końcówki tynkarskie oraz pozostali członkowie zespołu powinni
być zaopatrzeni w okulary ochronne i rękawice,
- należy codziennie kontrolować stan węży tynkarskich,
- po zainstalowaniu agregatu tynkarskiego należy przeprowadzić próbę wodną całego
urządzenia w ciągu kilkunastu minut pod ciśnieniem 1,0 lub 1,5 MPa, w zależności od
rodzaju pomp. Z wyników prób należy sporządzić protokół, który stanowi załącznik do
raportu pracy agregatu,
- wyłącznik powinien być zawsze zakryty obudową, a silnik do sieci elektrycznej powinien
podłączać elektryk budowy,
- przy każdym agregacie powinna być wywieszona na widocznym miejscu instrukcja
bezpieczeństwa i higieny pracy,
- przy obsłudze zacieraczek mechanicznych należy uważać, by nie uszkodzić rąk wirującą
tarczÄ…,
- przy obsłudze narzędzi elektrycznych powinny być stosowane środki zabezpieczające
przed porażeniem prądem, a przy narzędziach pneumatycznych  środki ochrony słuchu.
Zabrania siÄ™:
- stosować ciśnienie wyższe od wskazanego w metryce agregatu,
- pracować z silnikiem bez uziemienia,
- pracować urządzeniami z jakimikolwiek usterkami (pompy, przewodów, silnika),
- wykonywać jakiekolwiek czynności eksploatacyjne podczas pracy urządzenia
(smarowanie, czyszczenie części maszyny itp.),
- pracować pompą do zapraw bez sygnalizacji; operator jest odpowiedzialny za
dopilnowanie przekazania sygnałów rozpoczęcia, przerw i zakończenia pracy,
- w obecności osób postronnych przedmuchiwać węże sprężonym powietrzem, ponieważ
nagłe wydostanie się strumienia powietrza z resztkami zaprawy jest bardzo
niebezpieczne,
- zatrudniać pracowników bez przeszkolenia z bezpieczeństwa i higieny pracy, ze
szczególnym uwzględnieniem szkolenia stanowiskowego,
- przeprowadzać kontrolę silnika lub przewodów elektrycznych bez wyłączenia prądu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Prace na wysokości
- prace na wysokości powinny być zorganizowane i wykonywane w sposób nie
zmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia,
na którym pracuje,
- nie wolno wykonywać robót tynkarskich z drabin przystawnych,
- osoby przebywające na stanowiskach pracy znajdujących się na wysokości co najmniej
1.0 m ponad poziomem podłogi lub ziemi powinny być zabezpieczone przed upadkiem
z wysokości przez balustrady składające się z deski krawężnikowej o wysokości 0.15 m
i poręczy umieszczonej na wysokości 1,10 m,
- otwory w stropach i ścianach (np. na balkony, szyby dz
wigów), na których prowadzone
są roboty lub do których możliwy jest dostęp ludzi, powinny być zabezpieczone
balustradami.
- przy pracach na konstrukcjach wieżowych i kominach, przy ustawianiu lub rozbiórce
rusztowań oraz przy pracach na drabinach lub klamrach na wysokości powyżej 2 m nad
poziomem terenu lub podłogi należy stosować szelki bezpieczeństwa z linką
przymocowaną do stałych elementów konstrukcji.
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu szkodliwych materiałów
- zaprawy na bazie cementu i wapna mają działanie żrące, dlatego przy ich
przygotowywaniu i stosowaniu należy chronić skórę i oczy,
- przy przygotowywaniu podłoży i naprawach tynku powstaje szkodliwe zapylenie,
dlatego należy pracować w okularach, rękawicach i ubraniu ochronnym,
- nie wolno stosować do tynków dodatków szkodliwych dla zdrowia, np. związków
ołowiu,
- przy wykonywaniu robót wewnętrznych pomieszczenia powinny mieć zapewnioną dobrą
wentylacjÄ™,
- w pobliżu miejsca pracy agregatu tynkarskiego powinna znajdować się odpowiednio
wyposażona apteczka, ze szczególnym uwzględnieniem środków do przemywania oczu.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas tynkowania
ręcznego?
2. Jakie są podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas tynkowania
mechanicznego?
3. Jakie są zasady pracy na wysokości?
4. W jaki sposób należy zabezpieczać pracowników wykonujących pracę na wysokości?
5. Jakie zasady bezpieczeństwa powinny być przestrzegane przy użyciu szkodliwych
materiałów używanych do robót tynkarskich?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród przedstawionego przez nauczyciela sprzętu ochrony indywidualnej wybierz
środki konieczne przy tynkowaniu ręcznym i uzasadnij swój wybór.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania robót
tynkarskich,
2) odszukać w przepisach informacje dotyczące środków ochrony indywidualnej,
3) wybrać odpowiednie środki,
4) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania robót tynkarskich,
- plansze poglądowe ilustrujące zasady stosowania środków ochrony indywidualnej,
- literatura.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj zasady bezpiecznej pracy na wysokości przy wykonywaniu robót
tynkarskich
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania robót
tynkarskich,
2) odszukać w przepisach informacje dotyczące pracy na wysokości,
3) sporządzić notatkę charakteryzując wskazane zasady.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania robót tynkarskich,
- plansze poglądowe ilustrujące zasady pracy na wysokości,
- literatura.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić i stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

tynkowania ręcznego?
2) określić i stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

tynkowania mechanicznego?
3) określić i stosować zasady pracy na wysokości?

4) określić i stosować sposoby zabezpieczania pracowników

wykonujących pracę na wysokości?
5) określić i stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy

stosowaniu szkodliwych materiałów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.4. Rusztowania do robót tynkarskich i zasady ich eksploatacji
4.4.1. Materiał nauczania
Do robót tynkarskich wewnętrznych stosuje się takie same rusztowania jak do robót
murarskich: na kozłach, stolikowe i teleskopowe, składane z rur stalowych.
Do robót tynkarskich zewnętrznych stosuje się rusztowania:
- drabinowe,
- stojakowe,
- z rur stalowych,
- ramowe,
- wiszÄ…ce,
- na wysuwnicach,
- przesuwne.
Materiały do budowy rusztowań to: drewno, stal i stopy aluminiowe.
Drewno stosowane do budowy rusztowań powinno być zdrowe, drobnosłoiste, bez sęków
i wad. Stosuje się drewno z drzew iglastych: sosny, świerka i jodły.
Pomosty robocze układane na rusztowaniach, znajdujące się na wysokości większej niż
1,0 m nad poziomem terenu, powinny posiadać poręcze i odbojnice, które zabezpieczają
narzędzia i materiały przed spadnięciem.
Rusztowania drabinowe (wiedeńskie)  są to rusztowania z drabin ustawionych rzędami
pionowo na podkładach, powiązanymi tężnikami, wyposażonych w pomosty robocze
i schodnie, służące do przechodzenia z pomostu na pomost. Każda drabina powinna być
przymocowana do ściany.
Rys. 11. Rusztowanie drabinowe: a) widok boczny, b) widok z przodu [18, s. 313]
Rusztowania stojakowe drewniane
Do robót tynkarskich na zewnątrz budynku stosuje się rusztowania stojakowe
dwurzędowe. Składają się one z dwóch rzędów stojaków, podłużnic, leżni, krzyżulców
usztywniających oraz pomostów roboczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 12. Rusztowanie stojakowe dwurzędowe  widok [18, s. 316]
Rusztowania stojakowe z rur stalowych
Konstrukcję rusztowania z rur stalowych stanowią dwa rzędy stojaków rurowych 
zewnętrzny i wewnętrzny, powiązane ze sobą podłużnymi wiązaniami poziomymi, czyli
podłużnicami i wiązaniami poprzecznymi-poprzecznicami.
Na poprzecznicach układa się pomost roboczy z desek lub płyt drewnianych, a na
wysokości 1,10 m nad poprzecznicami montuje się poręcz. W celu usztywnienia rusztowania
wykonuje się stężenia ukośne (wiatrownice).
Rys. 13. Rusztowanie z rur stalowych [18, s. 318]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rusztowania wiszÄ…ce
Rusztowania wiszące stosuje się do wykonywania robót elewacyjnych w budynkach
wysokich. Rusztowania te składają się z pomostu lub kosza podwieszonego na linach
stalowych do wysuwnic. Do drobnych robót elewacyjnych (reperacji, spoinowania) można
stosować rusztowanie krzesełkowe, na którym pracuje tylko jeden robotnik.
Rys. 14. Rusztowanie wiszÄ…ce [18, s. 322]
Rusztowania na wysuwnicach
Rusztowanie na wysuwnicach składa się z belek wysuniętych wspornikowo na zewnątrz
przez otwory w murze i z opartych na nich podkładów z desek. Na wspornikach wysuwnic
jest umieszczony pomost roboczy złożony z podkładu, odbojnicy i poręczy. Obecnie
rusztowanie to jest rzadko stosowane.
Rys.15. Rusztowanie na wysuwnicach [18, s. 323]
Rusztowania składane z elementów gotowych (ramowe)  składają się z rur stalowych
zespawanych w ramy, które wsuwa się jedna w drugą. Najczęściej stosowane jest rusztowanie
ramowe typu  Warszawa , które może być wolnostojące (do wysokości 5m) lub kotwione do
ściany  powyżej 5 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 16. Rusztowanie składane z ram [18, s. 324]
Rusztowania przesuwne lub przejezdne  składają się z trzech podstawowych części:
wózka, konstrukcji stałej i konstrukcji nożycowej unoszonej z pomostem. Konstrukcja
unoszona opiera się na wózku. Rusztowania te stosuje się najczęściej do tynkowania długich
budynków.
Rys. 17. Rusztowanie przejezdne [9, s. 212]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Przepisy bezpieczeństwa i eksploatacja rusztowań
Rusztowania budowlane wymagają stałej i ścisłej kontroli oraz konserwacji.
Użytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru przez kierownika
budowy lub uprawnioną osobę. Odbiór rusztowania potwierdza się wpisem w dzienniku
budowy lub w protokole odbioru technicznego.
Na rusztowaniach powinna być umieszczona tablica informacyjna określająca:
- wykonawcę montażu rusztowania,
- dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji rusztowania.
Podstawowe zasady korzystania z rusztowań:
- Rusztowania powinny być poddawane następującym przeglądom:
a) codziennie  przez nadzór techniczny,
b) co 120 dni  przez konserwatora rusztowania,
c) po silnych wiatrach, burzach, długotrwałych opadach  przez komisję z udziałem
inspektora nadzoru, dopuszczającą do ponownego wykonywania robót
na rusztowaniu. Wynik przeglądów powinien być wpisany do dziennika budowy.
- Nie wolno obciążać rusztowań ponad ich zaprojektowaną nośność.
- Do wchodzenia i schodzenia z rusztowania służą wyłącznie drabiny i schodnie
przeznaczone do tego celu. Schodnie i drabiny powinny być co najmniej raz na tydzień
czyszczone z zaprawy i śmieci ze względu na możliwość poślizgu.
- Rusztowania z elementów metalowych powinny być uziemione i mieć instalację
piorunochronnÄ….
- Rusztowania usytuowane bezpośrednio przy drogach, ulicach oraz w miejscach
przejazdów i przejść dla pieszych, powinny posiadać daszki ochronne i osłonę z siatek
ochronnych.
- Zabronione jest pozostawianie materiałów i wyrobów na pomostach rusztowań
po zakończeniu pracy.
- Pomosty robocze należy systematycznie oczyszczać z odpadów materiałów budowlanych,
a w zimie  ze śniegu i lodu.
- Materiały potrzebne do wykonania robót powinny być rozłożone równomiernie
na powierzchni pomostu roboczego, a ich ciężar nie może przekraczać dopuszczalnego
obciążenia użytkowego.
- Rusztowania wiszące muszą być zabezpieczone przed wahaniami, nie wolno na nich
używać drabin i kozłów.
Zasady bezpieczeństwa podczas montażu i demontażu rusztowań
- Montaż rusztowań powinien być przeprowadzony zgodnie z dokumentacją danego
rodzaju rusztowań, pod nadzorem osób posiadających odpowiednie uprawnienia.
- Pracownicy montujący i demontujący rusztowania powinni posiadać pasy ochronne,
które w czasie prac przymocowuje się do stałych części budynku; prace te należy
wykonywać w czasie dobrych warunków atmosferycznych, przy dobrej widoczności
lub oświetleniu.
- Przy rusztowaniach drewnianych nie wolno używać drewna nieokorowanego, deski
pomostowe muszą opierać się na 3 leżniach, drabiny rusztowań muszą być tak ustawione,
aby obie nogi opierały się na wspólnej podkładce z grubej deski.
- Każdy pomost ułożony na wysokości większej niż 1,0 m ponad terenem powinien być
zabezpieczony poręczami: górna poręcz powinna znajdować się na wysokości 1,10 m
od pomostu, a dolna 0,55÷0,60 m. BezpoÅ›rednio nad deskami pomostu mocuje siÄ™
odbojnice, które zabezpieczają narzędzia i materiały przed spadnięciem z pomostu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- W stalowych rusztowaniach rurowych nie wolno zaklinowywać połączeń węzłowych
przez wkładanie kawałków stali lub drewna między rurę a jarzmo łącznika.
- Demontaż rusztowań danego typu należy prowadzić zgodnie z instrukcją zatwierdzoną
przez kierownika budowy. Podczas demontażu nie wolno zrzucać elementów
z wysokości. Po zakończeniu demontażu elementy powinny być oczyszczone
i posegregowane.
- Demontaż rusztowań z rur stalowych należy prowadzić zgodnie z instrukcją producenta,
po usunięciu z pomostów wszelkich urządzeń i materiałów. Demontaż rozpoczyna się
od zdejmowania poręczy i krzyżulców najwyższego pomostu, a następnie rozbiera
pomost, leżnie i schodnie.
- Rusztowania i podesty ruchome wiszące powinny spełniać wymagania określone
odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rusztowania stosuje się do robót tynkarskich?
2. W jaki sposób zbudowane są rusztowania drabinowe?
3. W jaki sposób są zbudowane rusztowania stojakowe?
4. Jaka jest konstrukcja rusztowań warszawskich?
5. Do jakich robót stosuje się rusztowania wiszące?
6. Jakie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązują przy eksploatacji rusztowań?
7. Jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują przy montażu i demontażu rusztowań?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ rodzaj i konstrukcję rusztowania przedstawionego na rysunku oraz podaj jego
zastosowanie i sposób montażu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować rysunek,
2) określić rodzaj i konstrukcję rusztowania,
3) określić zastosowanie i sposób montażu,
4) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi rusztowań,
- literatura.
Ćwiczenie 2
Zmontuj rusztowanie rurowe dwurzędowe na wysokość trzech metrów, sprawdz
czy
nadaje się do eksploatacji, a następnie zdemontuj go zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i
higieny pracy. Zadanie wykonaj w zespole 2-osobowym.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować rysunek rusztowania rurowego dwurzędowego,
2) zapoznać się z instrukcją montażu rusztowań rurowych,
3) przygotować elementy rusztowania,
4) zmontować rusztowanie,
5) sprawdzić jakość wykonanej pracy i przydatność rusztowania do eksploatacji,
6) zapoznać się z instrukcją demontażu rusztowań rurowych,
7) rozebrać rusztowanie zachowując kolejność demontażu zgodną z instrukcją,
8) oczyścić i posegregować elementy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komplet elementów rusztowania rurowego dwurzędowego,
- plansze poglądowe i katalogi dotyczące rusztowań,
- instrukcje montażu i demontażu rusztowań stojakowych,
- literatura.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić rusztowania stosowane do robót tynkarskich?

2) scharakteryzować budowę i zastosowanie rusztowań różnego typu?

3) wskazać i zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy

obowiązujące podczas eksploatacji rusztowań?
4) wskazać i zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy

obowiązujące podczas montażu i demontażu rusztowań?
5) zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowanie rurowe

dwurzędowe wysokości trzech metrów?
6) wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.5. Materiały stosowane do robót tynkarskich i ich właściwości
4.5.1. Materiał nauczania
Do robót tynkarskich należy stosować materiały dopuszczone do powszechnego użytku.
Spoiwa budowlane używane w robotach tynkarskich to: wapno, gips i cement. Są to
wypalone i sproszkowane materiały, które po wymieszaniu z wodą wiążą i twardnieją
na skutek zachodzÄ…cych reakcji chemicznych.
Wapno
Przy wykonywaniu tynków zwykłych używane jest ciasto wapienne i wapno
hydratyzowane.
Ciasto wapienne to wapno gaszone  powstaje przez połączenie wapna palonego z wodą.
Nie powinno zawierać szkodliwych domieszek (rozpuszczalnych siarczków i chlorków),
które powodują powstawanie wykwitów na tynku oraz grudek, które świadczą
o niedogaszeniu lub zaparzeniu wapna. Im wapno gaszone jest dłużej przechowywane w dole,
tym jest bardziej odpowiednie do zapraw tynkarskich. Wapno do zapraw tynkarskich
powinno pozostawać w dole co najmniej 3 miesiące. Wapno musi być całkowicie zgaszone,
gdyż dogaszające się w tynku cząstki wapna tworzą pęcherze i powodują pęknięcia wyprawy.
Wapno hydratyzowane (suchogaszone) to wapno gaszone fabrycznie małą ilością wody
i sproszkowane. Jest pakowane do potrójnych worków papierowych. Powinno być
wymieszane z wodÄ…, na 24 do 36 godzin przed przygotowaniem zaprawy.
Wapno hydrauliczne oznacza się długim okresem początkowym wiązania i większą
wytrzymałością i odpornością na działanie wilgoci niż ciasto wapienne i wapno
hydratyzowane. Pakuje się je w worki papierowe. Jest najczęściej stosowane do tynków
zewnętrznych i wewnętrznych w miejscach narażonych na działanie wilgoci.
Gips
Jest to spoiwo szybko wiążące. Czas wiązania można opóz
nić dodając specjalne
opóz
niacze wiązania (np. boraks, klej kostny). Wadą gipsu jest mała odporność na działanie
wody i działanie korozyjne na stal. W robotach tynkarskich stosuje się gips budowlany i gipsy
specjalne: szpachlowy, tynkarski i kleje gipsowe.
Gips budowlany  stosuje się przede wszystkim jako spoiwo do zapraw do tynków
wewnętrznych (gipsowo-wapiennych i gipsowych) wykonywanych w pomieszczeniach
suchych, w których wilgotność względna nie przekracza 65 %.
Gips szpachlowy posiada przedłużony czas wiązania, stosuje się do wykonywania cienkich
gładzi gipsowych na równych i gładkich powierzchniach elementów prefabrykowanych oraz
do spoinowania płyt gipsowo-kartonowych.
Gips tynkarski stanowi mieszaninę gipsu budowlanego i estrichgipsu oraz dodatków
uplastyczniających i polepszających właściwości zaprawy. Stosuje się go do wykonywania
cienkich tynków wewnętrznych na równych i gładkich podłożach.
Cement
Według PN-EN 197-1: 2002 rozróżnia się następujące rodzaje cementów powszechnego
użytku: portlandzki CEM I, portlandzki z dodatkami (mieszany) CEM II, hutniczy CEM III,
pucolanowy CEM IV, wieloskładnikowy CEM V. Produkuje się też inne cementy, jak np.:
murarski, hydrotechniczny, portlandzki biały ( używany do tynków szlachetnych).
Rozróżnia się klasy wytrzymałości: 32,5; 42,5 i 52,5 (wytrzymałość na ściskanie po
28 dniach w MPa), a te same oznaczenia z literÄ… R oznaczajÄ… cementy szybkotwardniejÄ…ce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Cement dostarcza siÄ™ na budowy luzem cementowozami lub w workach papierowych
trzywarstwowych odpowiednio oznakowanych.
Cementy używane do robót tynkarskich nie powinny zawierać stwardniałych grudek,
które tworzą się wskutek nieodpowiedniego lub zbyt długiego przechowywania. Przydatność
cementu należy sprawdzać rozcierając go w palcach.
Kruszywa
Jako kruszywo do zapraw tynkarskich stosuje się piasek, który powinien zawierać
frakcje różnych wymiarów: piasku drobnoziarnistego o ziarnach 0,25÷0,5 mm, piasku
Å›rednioziarnistego  0,5÷1,0 mm, piasku gruboziarnistego  1,0÷2,0 mm. Do warstw
spodnich tynku należy stosować piasek gruboziarnisty, do warstw wierzchnich piasek
średnioziarnisty, a do gładzi piasek drobnoziarnisty.
Kruszywo powinno być czyste, wolne od domieszek wpływających szkodliwie na
wiązanie i wytrzymałość zaprawy. Zawartość pyłów mineralnych zwłaszcza gliny i iłu jest
niedopuszczalna. Nie powinno być też w piasku substancji organicznych, takich jak: węgiel,
torf, ziemia. W celu usunięcia zanieczyszczeń piasku można go przemywać ręcznie lub
mechanicznie.
Woda
Woda używana do zapraw i zaczynów nazywa się wodą zarobową. Może nią być każda
woda zdatna do picia z wyjątkiem wód mineralnych (woda klasy I) oraz woda z rzek, jezior
i innych miejsc pod warunkiem, że odpowiada ona określonym wymaganiom (klasy II).
Woda zaliczana do klasy II nie powinna wykazywać zabarwienia żółtego, wydzielać zapachu
gnilnego świadczącego o zanieczyszczeniu humusem oraz zawierać zawiesin (grudek,
kłaczków). Gdy jakość wody budzi zastrzeżenia, należy przed jej użyciem wykonać badania
laboratoryjne.
Materiały pomocnicze
W celu zapewnienia przyczepności tynku do niektórych rodzajów podłoża stosuje się
materiały pomocnicze np. maty trzcinowe, siatki metalowe lub listewki drewniane.
Siatki metalowe nie powinny być zardzewiałe ani zanieczyszczone.
Zaprawy tynkarskie
Rozróżnia się następujące marki zapraw budowlanych: M0,3, M0,6, M1, M2, M3, M4,
M7, M15 i M20. Liczba oznacza średnią wytrzymałość na ściskanie (w MPa) próbek danej
zaprawy sporządzonych w kształcie beleczek o wymiarach 4 x 4 x 16 cm.
Odpowiednią konsystencję zaprawy uzyskuje się przez dodanie wody oraz dodatków
upłynniających lub plastyfikujących. Konsystencję bada się przez zanurzenie w zaprawie
normowego stożka pomiarowego o masie 300 gramów. W zależności od konsystencji
zaprawy stożek zanurza się na różną głębokość, którą odczytuje się na centymetrowej skali.
Rozróżnia się następujące konsystencje zaprawy określone głębokością zanurzenia stożka:
- 1÷4 cm  bardzo gÄ™sta,
- 4÷7 cm  gÄ™stoplastyczna,
- 7÷10 cm  plastyczna,
- 10÷12 cm  rzadka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys.18. Przyrząd do pomiaru konsystencji zapraw (wymiary w mm): a) stożek opadowy umocowany w statywie
(do pomiarów laboratoryjnych), b) stożek pomiarowy, c) naczynie pomiarowe [9, s. 91]
Proporcje składników w zaprawach tynkarskich
Zaprawa wapienna
Składniki: wapno i piasek, których proporcje każdorazowo ustala się w zależności od gatunku
wapna oraz rodzaju użytego do zaprawy piasku.
Tab. 2. Orientacyjne składy zapraw wapiennych w zależności od rodzaju wapna wg PN-90/B-14501
Proporcje objętościowe wapno: piasek
Marka zaprawy
Wapno hydratyzowane Ciasto wapienne
M0,3 1 : 3 do 1 : 4 1 : 3.5 do 1 : 4.5
M0,6 1 : 1 do 1 : 2.5 1 : 2 do 1 : 3
M1 --- 1 : 1.5
Kolejność dozowania składników:
- przy ręcznym przygotowaniu zaprawy: ciasto wapienne należy rozcieńczyć wodą
do gęstości śmietany, a następnie dodać piasek lub wapno hydratyzowane wymieszać
z piaskiem do jednorodnej mieszaniny, a potem dodać wodę.
- przy mechanicznym mieszaniu składniki dodawać w kolejności: woda + piasek + wapno
lub ciasto wapienne. Mieszać do czasu uzyskania jednolitej masy.
Czas użytkowania zaprawy nie powinien przekraczać 8 godzin od zmieszania składników.
Zaprawa cementowo-wapienna
Składniki: cement, wapno i piasek w proporcjach zależnych od wymaganej marki zaprawy
oraz rodzaju cementu i wapna.
Tab. 3. Orientacyjny skład objętościowy zaprawy cementowo-wapiennej wg PN-90/B-14501
Klasa
Proporcje objętościowe cement: wapno: piasek (suchych składników)
cementu
M0.6 M1 M1 M4 M7
32.5 1 : 2 : 12 1:2:9 do 1:0,5:4.5 do --- ---
1:2:12 1:1:6
42.5 --- --- --- 1:1:6 1:0.5:4.5
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Kolejność mieszanina składników (ręcznie i mechanicznie): najpierw składniki sypkie
(cement + wapno suchogaszone + piasek) wymieszać do uzyskania jednolitej mieszaniny.
Następnie dodać wodę i w dalszym ciągu mieszać aż do uzyskania jednorodnej masy. Dodatki
sypkie (np. dodatki uplastyczniające) należy zmieszać na sucho z cementem przed
zmieszaniem z pozostałymi składnikami sypkimi. W przypadku stosowania ciasta
wapiennego, należy je rozprowadzić w wodzie przed dodaniem do składników sypkich.
Czas zużycia zaprawy od chwili zarobienia wodą nie powinien przekraczać 5 godzin,
a gdy temperatura powietrza przekracza 25ÚC  1 godziny.
Zaprawa cementowa
Składniki: cement i piasek w proporcjach zależnych od wymaganej marki zaprawy oraz klasy
cementu.
Tab. 4. Orientacyjny skład objętościowy zaprawy cementowej wg PN-90/B-14501
Klasa
Proporcje objętościowe cement: piasek (suchych składników)
cementu
M2 M4 M7 M12 M15 M20
32.5 1:6 1:5 1:4 1:3 1:2 1:1
42.5 --- --- --- 1:3.5 1:3 1:1.5
Kolejność mieszania składników (ręcznie i mechanicznie): najpierw składniki sypkie:
piasek + cement wymieszać do uzyskania jednolitej mieszaniny. Następnie dodać wodę
i w dalszym ciągu mieszać aż do uzyskania jednorodnej masy. Dodatki sypkie
nierozpuszczalne w wodzie zmieszać na sucho z cementem przed zmieszaniem go z piaskiem,
a dodatki rozpuszczalne w wodzie stosować w postaci roztworów. Dodatki ciekłe
rozprowadzać w wodzie przed dodaniem ich do składników sypkich.
Czas zużycia zaprawy nie powinien przekraczać 2 godzin od jej przygotowania lub
0,5 godziny  gdy temperatura otoczenia przekracza 25ÚC.
Zaprawa gipsowa i gipsowo-wapienna
Składniki: gips i piasek (zaprawa gipsowa) oraz gips, wapno i piasek (zaprawa gipsowo-
wapienna).
Tab. 5. Orientacyjny skład zapraw gipsowych i gipsowo-wapiennych [14, s.313].
Zaprawa gipsowa Zaprawa gipsowo-wapienna
Marka zaprawy
gips : piasek gips : wapno : piasek
M1 1: 4 1: 1,5: 4,5
M2 1: 3 1: 1: 3
M3 1: 2 1: 0,5: 2
M4 1: 1 1: 0,5: 1
Zaprawy gipsowe powinno się mieszać mechanicznie w następujący sposób:
do odmierzonej ilości wody w mieszarce dodaje się piasek i wapno, mieszając każdy
z dodanych składników po 1 minucie od chwili wrzucenia, a następnie dodaje się gips
i miesza całość, aż do uzyskania jednolitej zaprawy.
Ze względu na szybkie wiązanie gipsu do zapraw stosuje się opóz
niacze wiązania, które
dodaje się do odmierzonej ilości wody. Mieszanie zaprawy z opóz
niaczem wiÄ…zania nie
powinno przekraczać 5 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Zaprawy do pocienionych tynków
SÄ… to przygotowane fabrycznie masy tynkarskie lub suche mieszanki do rozrobienia
wodą, w skład których wchodzą: spoiwo, wypełniacze, dodatki modyfikujące i pigmenty.
W zależności od rodzaju spoiwa rozróżnia się masy tynkarskie na spoiwie:
- mineralnym SM,
- organicznym SO,
- mieszanym SMO.
PÅ‚yty gipsowo-kartonowe
Wykonane są z gipsu półwodnego i wielowarstwowo prasowanego kartonu grubości
0,6 mm. Rozróżnia się płyty gipsowo-kartonowe:
- GKB  budowlane, przeznaczone do nakładania jako tzw. suchy tynk,
- GKBI  impregnowane, przeznaczone do pomieszczeń wilgotnych,
- GKF  ogniotrwałe i GKFI ogniotrwałe impregnowane, z rdzeniem wzmocnionym
włóknem szklanym,
- GKP  podkładowe pod tynk,
- GKS  dz
więkochłonne, w postaci kaset perforowanych lub szczelinowych.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest definicja spoiw budowlanych?
2. Jakie rodzaje wapna są używane w robotach tynkarskich?
3. Jakie rodzaje cementów stosuje się w robotach tynkarskich?
4. Jakie rodzaje gipsu występują w robotach tynkarskich?
5. Jakie kruszywo stosuje siÄ™ do zapraw tynkarskich?
6. Czy każdy rodzaj wody nadaje się do wykonywania tynków?
7. W jaki sposób bada się konsystencję zaprawy?
8. Jakie rodzaje zapraw stosuje siÄ™ w robotach tynkarskich?
9. W jakiej kolejności należy mieszać składniki zaprawy?
10. Jakie są rodzaje płyt gipsowo-kartonowych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj wymienione materiały i określ ich zastosowanie w robotach tynkarskich:
1) ciasto wapienne,
2) wapno hydratyzowane,
3) gips budowlany,
4) płyty gipsowo-kartonowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować charakterystyki poszczególnych materiałów,
2) ustalić najważniejsze dane o wskazanych materiałach,
3) określić ich zastosowanie,
4) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansze poglądowe dotyczące materiałów używanych w robotach tynkarskich,
- literatura dotycząca poszczególnych rodzajów materiałów.
Ćwiczenie 2
Oblicz potrzebną ilość piasku do wykonania 2,0 m3 zaprawy cementowej o objętościowej
proporcji składników 1: 2. Do wykonania obliczeń wykorzystaj dane z poniższej tabeli.
Tab. 6. Ilość składników w 1 m3 zaprawy cementowej o konsystencji plastycznej wg PN-90/B-14501
Stosunek objętościowy cementu Ilość składników
do piasku Cement [kg] Piasek [m3]
1:1 808 1,03
1:2 538 0,90
1:3 411 1,03
1:4 326 1,08
1:5 267 1,12
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować tabelę składników,
2) odszukać w tabeli potrzebne dane,
3) dokonać obliczeń,
4) sporządzić notatkę w zeszycie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tabele składników zapraw tynkarskich,
- PN-90/B-14501,
- literatura.
Ćwiczenie 3
Przygotuj zaprawę cementową marki M4 używając cementu klasy 32,5 oraz zbadaj jej
konsystencję stożkiem pomiarowym. Ilość zaprawy ustali nauczyciel.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić składniki zaprawy oraz ich proporcje,
2) określić kolejność mieszania składników,
3) przygotować składniki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4) sporządzić zaprawę,
5) zbadać jej konsystencję,
6) sporządzić notatkę w zeszycie podając kolejność wykonywanych czynności,
7) posprzątać miejsce pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiały potrzebne do wykonania zaprawy cementowej,
- narzędzia potrzebne do mieszania składników,
- stożek i naczynie pomiarowe do badania konsystencji zaprawy,
- tabele przedstawiające skład zapraw tynkarskich,
- PN-90/B-14501.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: wapno gaszone, hydratyzowane, hydrauliczne?

2) określić rodzaje cementów stosowane w robotach tynkarskich?

3) określić rodzaje gipsów występujące w robotach tynkarskich?

4) scharakteryzować kruszywo stosowane do zapraw tynkarskich?

5) obliczyć ilość składników poszczególnych zapraw tynkarskich ?

6) scharakteryzować rodzaje zapraw stosowanych w robotach

tynkarskich?
7) wykonać zaprawę tynkarską o określonych proporcjach składników,

konsystencji i marce?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.6. Rodzaje podłoża pod tynk i sposoby ich przygotowania
4.6.1. Materiał nauczania
Podłoża pod tynki
Trwałość tynku zależy w bardzo dużym stopniu od jakości podłoża. Dobrą przyczepność
tynku zapewni podłoże czyste, suche i szorstkie. Ponadto podłoża powinna cechować:
trwałość, niezmienność wymiarów i dostateczna równość powierzchni.
Przyczepność tynku do podłoża polega głównie na mechanicznym zazębianiu się
zaprawy tynkarskiej o wgłębienia w podłożu (np. puste spoiny w murze z cegły, rysy,
chropowatości, pory). Skutkiem braku przyczepności tynku jest odparzenie, czyli odstawanie
od tynkowanej powierzchni, co powoduje łamanie się tynku i odpadanie całymi płatami.
Przed przystąpieniem do tynkowania każde podłoże należy starannie oczyścić z kurzu,
tłustych plam, rdzy, sadzy, resztek zaprawy i innych zanieczyszczeń. Przygotowanie podłoża
pod tynk obejmuje także prace przygotowawcze, takie jak: osadzenie uchwytów, wbicie
kołków, przykrycie siatkami lub zamurowanie bruzd.
Przygotowanie różnych podłoży
Mury przeznaczone do tynkowania powinny być wykonane na puste spoiny, nie
zapeÅ‚nione zaprawÄ… na gÅ‚Ä™bokość 10÷15 mm od lica muru. W murach wykonanych na peÅ‚ne
spoiny należy przed przystąpieniem do tynkowania wyskrobać je na tę głębokość. Podłoża
ceglane można tynkować po 2 miesiącach od wykonania murów, gdyż występuje w nich
osiadanie spowodowane skurczem spoiwa i zagłębianiem się budynku w gruncie. Podczas
upałów suche powierzchnie należy zwilżyć wodą, by cegła nie odciągała wody z zaprawy.
Gładkie powierzchnie betonowe należy porysować dłutami ręcznymi lub
mechanicznymi, a następnie oczyścić z pyłu i kurzu. Płyty prefabrykowane powinny byc
oczyszczone z pyłu i łuszczących się fragmentów powierzchni oraz środków do smarowania
form. Podczas tynkowania na stykach płyt należy zamocować paski siatki o szerokości 10 cm
w celu uniknięcia pękania tynku w tych miejscach. Przed tynkowaniem powierzchnię zwilżyć
wodÄ….
Podłoża gipsowe i gipsowo-betonowe powinny być dobrze wysuszone i porysowane
ostrym narzędziem w skośną kratkę. Części metalowe stykające się z gipsem należy
zabezpieczyć środkiem antykorozyjnym. Bezpośrednio przed tynkowaniem powierzchnię
oczyścić z kurzu i lekko zwilżyć wodą.
Gładkie podłoże drewniane lub drewnopochodne należy przed położeniem tynku pokryć
trzciną lub siatką. Przy zaprawach na spoiwie gipsowym siatka metalowa powinna być
ocynkowana lub zabezpieczona środkiem antykorozyjnym. Tynkowanie można wykonać po
całkowitym wyschnięciu drewna.
Podłoże metalowe przeznaczone do tynkowania okrywa się siatką stalową lub druciano-
ceramiczną. Elementy metalowe i siatka powinny być oczyszczone z rdzy i innych
zanieczyszczeń. W przypadku zastosowania tynku gipsowego lub gipsowo-wapiennego,
podłoże należy zabezpieczyć przed korozją i zastosować siatkę ocynkowaną.
Stary tynk może być wykorzystany jako podłoże pod nową wyprawę pod warunkiem,
że jest mocny. Przygotowując takie podłoże trzeba usunąć fragmenty zniszczone lub
odparzone, starą farbę oraz naprawić pęknięcia i rysy. Sposób naprawy pękniętego tynku
przedstawia rysunek. Naprawioną i oczyszczoną powierzchnię należy zmyć i dobrze
nawilżyć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Rys. 19. Kolejne fazy naprawy pękniętego tynku: a) stan początkowy, b) poszerzenie rysy i nasycenie wodą,
c) zgrubne wypełnienie ubytku zaprawą tynkarską, d) całkowite wypełnienie zaprawą za zatarciem na gładko, 1-
rysa, 2- tynk nasycony wodÄ…, 3- zaprawa tynkarska, 4- druga warstwa zaprawy [19, str.234]
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Od czego zależy trwałość i przyczepność tynku do podłoża?
2. W jaki sposób powinny być wykonane i przygotowane mury przed tynkowaniem?
3. W jaki sposób należy przygotować do tynkowania płyty prefabrykowane?
4. Jak powinno być przygotowane podłoże gipsowe?
5. W jaki sposób należy przygotować do tynkowania podłoże drewniane?
6. W jaki sposób przygotowuje się do tynkowania podłoże metalowe?
7. W jaki sposób przygotowuje się stary tynk pod nową wyprawę?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ sposób przygotowania do tynkowania stropu z płyt prefabrykowanych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować zasady przygotowania podłoży pod tynkowanie,
2) określić czynności, jakie trzeba wykonać przed tynkowaniem płyt prefabrykowanych,
3) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansze poglądowe dotyczące przygotowania podłoży pod tynkowanie,
- literatura.
Ćwiczenie 2
Przygotuj do tynkowania zaprawą cementową ścianę betonową o gładkiej powierzchni.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić wymagania, jakie powinno spełniać podłoże pod tynkowanie,
2) obejrzeć dokładnie ścianę przeznaczoną do tynkowania,
3) ocenić stan podłoża i określić zakres czynności przygotowawczych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4) usunąć ewentualne wady i oczyścić podłoże,
5) naciąć powierzchnię dłutem,
6) oczyścić podłoże z kurzu i pyłu,
7) zwilżyć podłoże,
8) posprzątać stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do przygotowania podłoża betonowego pod tynkowanie,
- materiały potrzebne do przygotowania podłoża,
- sprzęt do sprzątania.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić warunki, jakie powinny spełniać podłoża pod tynki?

2) określić w jaki sposób powinny być wykonane mury przeznaczone

do tynkowania?
3) scharakteryzować sposób przygotowania do tynkowania podłoża

drewnianego?
4) określić sposób przygotowania podłoża gipsowego?

5) wyjaśnić w jaki sposób przygotowuje się do tynkowania podłoże

metalowe?
6) określić sposób przygotowania starego tynku pod nową wyprawę?

7) rozpoznać i ocenić rodzaj i stan techniczny podłoża?

8) przygotować podłoże pod tynk pospolity, zapewniając przyczepność

i trwałość?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.7. Technologia wykonywania tynków surowych, pospolitych
i obrabianych po kamieniarsku
4.7.1. Materiał nauczania
Tynki surowe i pospolite należą do tynków zwykłych. Można je wykonywać sposobem
ręcznym i mechanicznym. Tynkowanie ręczne składa się z następujących czynności:
- oczyszczenia i przygotowania podłoża,
- wyznaczenia lica powierzchni tynku na ścianach i sufitach,
- wykonania obrzutki,
- wykonania narzutu,
- wykonania gładzi,
- wykonania faktury na ostatniej warstwie tynku (dotyczy tynków specjalnych
i szlachetnych),
- wykończenia tynków tj. wykonania ościeży, gzymsów itp.
Wyznaczanie lica tynków
Lico powierzchni tynku ścian i sufitów wyznacza się w celu ukształtowania powierzchni
tynku, przy jednoczesnym uzyskaniu jak najmniejszej, lecz niezbędnej jego grubości.
Płaszczyznę licową należy wyznaczać przy wykonywaniu tynków kategorii III i IV.
Wyznaczenie lica powierzchni tynku rozpoczyna siÄ™ od wyznaczenia linii horyzontu,
a następnie lica powierzchni przyszłego tynku. Używa się przy tym łaty, pionu, sznura, węża
wodnego i gwoz
dzi, które wbija siÄ™ co 1,5÷2,0 metra wzdÅ‚uż dÅ‚ugoÅ›ci i wysokoÅ›ci Å›ciany.
Główki gwoz
dzi muszą leżeć w jednej płaszczyz
nie. Przy gwoz
dziach osadza się na gęstej
zaprawie gipsowej klocki drewniane lub wykonuje placki z zaprawy i wygładza równo
z główką gwoz
dzia. Lico powierzchni tynku na suficie można wyznaczyć za pomocą dużego
kÄ…townika (wÄ™gielnicy) o ramionach dÅ‚ugoÅ›ci 1,5 ÷2 m lub przy użyciu Å‚aty i poziomnicy.
Rys. 20. Wyznaczanie horyzontu [18, s. 297]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys.21. Wyznaczanie lica powierzchni tynku na suficie za pomocÄ… Å‚aty [9, s. 339]
Pasy kierunkowe wykonuje siÄ™ za pomocÄ… drewnianych lub metalowych listew tynkarskich
lub przez narzucenie pasów z zaprawy (tzw. bicie pasów).
Wykonywanie obrzutki, narzutu i gładzi
Obrzutka jest pierwszą warstwą tynku, którą narzuca się bezpośrednio na podłoże. Warstwa
ta powinna uzyskać silne połączenie z podłożem, dlatego wykonuje się ją z zaprawy bardzo
rzadkiej. Grubość warstwy obrzutki nie przekracza 4÷5 mm na Å›cianach i 4 mm na suficie
(przy całkowitej grubości tynku około 20 mm).
Narzut wykonuje siÄ™ po lekkim stwardnieniu obrzutki i skropieniu jej wodÄ…. Wykonanie
narzutu jest najważniejszą i najbardziej pracochłonną czynnością podczas tynkowania
i wymaga staranności, umiejętności i wprawy. Przy ręcznym tynkowaniu narzut można
wykonywać: kielnią ze skrzyni lub z deski, czerpakiem lub pacą. Po naniesieniu warstwy
narzutu przystępuje się do jej wyrównania za pomocą łaty.
GÅ‚adz
wykonuje się w tynkach trójwarstwowych po wyrównaniu narzutu. Stosuje się rzadką
zaprawę, bardziej tłustą niż do narzutu, z drobnym, przesianym piaskiem. W celu
zapewnienia należytej przyczepności gładzi do narzutu należy go przed nałożeniem gładzi
dobrze zmoczyć. Grubość warstwy gÅ‚adzi wynosi 1÷3 mm. GÅ‚adz
rozprowadza siÄ™ pacÄ…, a po
stężeniu zaciera packą. W czasie zacierania należy tynk skrapiać wodą.
Kontrola konsystencji zapraw w czasie tynkowania
Na każdym etapie wykonywania tynku należy prowadzić bieżącą kontrolę konsystencji
zaprawy, którą wykonuje się na stanowisku roboczym przy użyciu stożka pomiarowego.
Konsystencja zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej do wykonania obrzutki
powinna być taka, aby stożek pomiarowy zagÅ‚Ä™biaÅ‚ siÄ™ w niej na 10÷12 cm.
Do wykonania narzutu powinno się stosować zaprawę o konsystencji odpowiadającej
7÷9 cm zanurzenia stożka, a do gÅ‚adzi  9÷10 cm.
Wykonywanie tynków surowych i pospolitych
Tynki surowe (kat. 0) wykonuje się przez narzucenie zaprawy na podłoże w ten sposób, aby
sąsiednie rzuty z kielni układały się regularnie obok siebie, bez wzajemnego pokrywania się.
Zastosowanie: w miejscach gdzie nie jest niezbędne uzyskanie gładkiej powierzchni (strychy,
piwnice, pomieszczenia gospodarcze).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Tynki surowe z wyrównaniem kielnią (kat.I) lub ściągane pacą (kat. Ia)  wykonuje się jak
tynki kat. 0, lecz z wyrównaniem powierzchni za pomocą kielni, lub ze ściągnięciem zaprawy
pacą. Zastosowanie: podłoże pod pionową izolacje murów piwnicznych.
Tynki pospolite dwuwarstwowe (kat. II)  wykonuje siÄ™ jako obrzutka (4÷6 mm) + narzut
z wyrównaniem pacÄ… i zatarciem na ostro packÄ… (8÷15 mm). Zastosowanie: w podrzÄ™dnych
pomieszczeniach i jako tynki zewnętrzne budynków o niższych standardzie.
Tynki pospolite trójwarstwowe z gładzią (kat. III)  składają się z trzech warstw: obrzutki,
narzutu (8÷15 mm) oraz z gÅ‚adzi o gruboÅ›ci 2÷3 mm. GÅ‚adz
zaciera siÄ™ packÄ… na ostro.
Zastosowanie: dobrze wykończone wnętrza i elewacje budynków.
Wykonywanie tynków kamieniarskich
Tynki kamieniarskie są imitacjami okładzin kamiennych. Należą do tynków szlachetnych,
w których warstwy wierzchnie wykonuje się z mieszanek suchych, przygotowanych
fabrycznie. W skład takich mieszanek wchodzą: spoiwo, kruszywo doborowe i pigmenty.
Tynki kamieniarskie wymagają pracochłonnej obróbki za pomocą narzędzi kamieniarskich.
Podkład pod wyprawę kamieniarską wykonuje się z mocnej zaprawy cementowej 1: 3,
zarobionej mlekiem wapiennym. Grubość podkÅ‚adu powinna wynosić 12÷20 mm.
Powierzchnię podkładu należy porysować na głębokość około 3 mm. Po całkowitym
stwardnieniu podkÅ‚adu (po 3÷5 dniach), można przystÄ™pować do wykonania warstwy
wierzchniej.
Warstwę szlachetną nanosi się ręcznie lub mechanicznie i bezpośrednio po nałożeniu
zaciera packą drewnianą. Powtórne zacieranie wykonuje się wtedy, gdy zaprawa przestaje się
 pocić czyli po naciśnięciu palcem lub packą nie pojawia się woda. Po drugim zatarciu
należy powierzchnię zwilżać wodą, chronić przed szybkim wysychaniem i rozmywaniem
przez deszcz. Grubość warstwy szlachetnej zależy od średnicy największych ziaren kruszywa.
ObróbkÄ™ tynku metodÄ… szlifowania można wykonywać po 3÷5 dniach, gdy pocieranie
kamieniem szlifierskim powoduje pylenie, a nie rozmazywanie. Natomiast obróbkę metodą
dÅ‚utowania i mÅ‚otkowania można rozpocząć po 5÷10 dniach, gdy przy uderzeniu dÅ‚utem
ziarna pękają, a nie wyłuskują się z tynku.
W zależności od kształtu i wycięcia dłut i młotków można otrzymać po obróbce różne
faktury: dłutowaną, gradzinowaną, groszkowaną. Po zakończeniu obróbki kamieniarskiej
należy powierzchnię tynku oczyścić miękką szczotką i dokładnie zmyć wodą.
Tynki boniowane
Są to tynki dekoracyjne imitujące układ kamieni w murze. Są wykonywane jako
trójwarstwowe. Warstwa zewnętrzna może być wykonana z zaprawy zwykłej lub szlachetnej.
Bonie to profilowane rowki dzielÄ…ce powierzchniÄ™ otynkowanÄ… na poziome pasy lub
prostokąty imitujące okładziny kamienne. Boniowane mogą być całe elewacje lub tylko
cokoły, filary, naroża ścian, obramowania otworów itp. Powierzchnia pól między boniami
może być gładka lub mieć fakturę wykonaną za pomocą tynku szlachetnego (np. nakrapianą,
cyklinowanÄ…).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Rys. 22. Tynki boniowane [Przewodnik weber 2002, s. 108]
Boniowanie można wykonywać metodami:
- zatapiania listew,
- profilowania,
- za pomocÄ… odpowiednich profili tynkarskich.
Metoda zatapiania listew polega na przymocowaniu do częściowo wysuszonego narzutu
listew drewnianych, wypełnieniu utworzonych pól zaprawą, a następnie usunięciu listew  po
stwardnieniu zaprawy. Listwy powinny być kilka dni wcześniej moczone w wodzie w celu
napęcznienia. Nie profilowane bonie można wykonywać za pomocą listew drewnianych lub
metalowych wtłaczanych lub przesuwanych w świeżym narzucie.
Rys. 23. Boniowanie metodą zatapiania listew: 1) listwy, 2) listwy przytwierdzone do tynku podkładowego, 3)
nakładanie tynku barwionego [Przewodnik weber 2002, s.26]
Bonie profilowane wykonuje się w ten sposób, że na wyrównany podkład nanosi się rysunek
boni i wykonuje odpowiednie profilowane rowki, najczęściej za pomocą wykroju stalowego.
Profilowanie powinno być powtórzone po narzuceniu gładzi. Przy głębokich boniach zaleca
się wykonać w murze odpowiednie wgłębienia, aby grubość tynku nie była zbyt gruba.
Za pomocą profili tynkarskich można wykonywać boniowanie w tynkach
jednowarstwowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
a) b) c)
Rys.24. Profile rowkowe do boniowania: a) rowkowy, prosty b) rowkowy, narożnikowy, zewnętrzny,
c) rowkowy, narożnikowy, wewnętrzny [Przewodnik weber 2002, s. 108]
Tynki żłobkowane
Tynki żłobkowane nazywa się czasem ubogim boniowaniem. Wykonuje się je jako
trójwarstwowe. Obrzutkę wykonuje się zaprawą wapienną hydrauliczną (wapno powietrzne,
wapno hydrauliczne, gruboziarnisty piasek w proporcji 1: 1: 6). Po 2÷3 dniach twardnienia
wykonuje siÄ™ narzut gruboÅ›ci 2÷3 cm, z gruboziarnistej zaprawy wapiennej 1:3.
Po stwardnieniu narzutu wykonuje się gładz
grubości 1 cm, z drobnoziarnistej zaprawy
wapiennej i zaciera na gładko.
Żłobkowanie wykonuje się w wilgotnej gładzi w następujący sposób: za pomocą rylca
kreśli się rysunek zdobienia, następnie mocuje się łaty i za pomocą specjalnego skrobaka
wykonuje się rowki, najczęściej w kształcie litery V.
Tynki z imitacją spoin wypukłych
Poszczególne warstwy wykonuje się jak przy tynkach żłobkowanych. Rysunek spoin
wydrapuje siÄ™ w wilgotnej warstwie tynku, a po stwardnieniu zaprawy wykonuje siÄ™ imitacje
wypukłych spoin za pomocą specjalnego żelazka do spoinowania, używając zaprawy
hydraulicznej 1: 2: 9.
Stiuk jest szlachetnym tynkiem wewnętrznym imitującym marmur lub inny kamień
naturalny. Stiuki mogą być jedno lub wielobarwne. Stiuk wykonuje się z mieszaniny
złożonej z 1 części gipsu i 1 części piasku, zarobionej wodą klejową z dodatkiem jednego lub
kilku pigmentów, które odpowiednio rozprowadzone zabarwiają zaprawę i tworzą żyłki
upodabniające ją do marmuru naturalnego. W chwili kiedy tynk zaczyna wiązać rozpoczyna
się zacieranie porów i polerowanie powierzchni kamieniami pumeksowymi. Otrzymuje się
twardą i gładką powierzchnię o pięknym wyglądzie, przypominającym marmur polerowany.
Sztablatura  jest odmianą stiuku. Otrzymuje się ją przez nałożenie na podkład wapienno-
gipsowy 2 milimetrowej warstewki złożonej z mieszaniny czystego ciasta wapiennego
z gipsem i zatarcie jej do zupełnej gładkości i połysku.
Warunki wykonania i ochrona tynków
MinimalnÄ… temperaturÄ…, w jakiej można wykonywać roboty tynkarskie, jest +5ÚC; musi
być jednak gwarancja, że w ciągu doby od wykonania tynku temperatura nie spadnie poniżej
0ÚC. Najlepiej wykonywać tynkowanie wiosnÄ… lub jesieniÄ…, gdy temperatura powietrza
wynosi 15÷20°C.
Świeże tynki zewnętrzne należy chronić przed bezpośrednim działaniem promieni
słonecznych (przez zasłony z folii polietylenowych lub skrapianie świeżego tynku wodą) oraz
przed ulewnym deszczem.
Odbiór robót tynkarskich
Przy odbiorze tynków sprawdza się prawidłowość i zgodność ich wykonania
z dokumentacjÄ… technicznÄ… oraz obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami i normami.
Przepisy dotyczące odbioru robót tynkarskich zawarte są w  Warunkach technicznych
wykonania i odbioru robót budowlano - montażowych .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Jakość robót tynkarskich powinna odpowiadać warunkom podanym w normie
PN-70/B-10100 ze szczególnym uwzględnieniem:
- przyczepności tynku do podłoża (opukiwanie tynku drewnianym młotkiem),
- równości powierzchni,
- prawidłowości zatarcia warstwy zewnętrznej gładzi,
- właściwej grubości warstw tynku.
Dopuszczalne odchyłki grubości tynków zależą od ich kategorii, rodzaju podłoża lub
podkładu i podane są w normie PN-70/B-10100.
Dla wszystkich odmian tynków niedopuszczalne są następujące wady:
- wykwity w postaci nalotu wykrystalizowanych na powierzchni tynków roztworów soli
przenikających z podłoża, pleśni,
- trwałe ślady zacieków na powierzchni,
- odstawanie, odparzenia i pęcherze wskutek niedostatecznej przyczepności tynku do
podłoża,
- wypryski i spęcznienia powstające z powodu obecności w zaprawie niezlasowanych
czÄ…stek wapna, gliny.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności wykonuje się przy ręcznym nakładaniu tynków zwykłych?
2. Na czym polega wyznaczane lica tynku?
3. W jaki sposób wykonuje się pasy kierunkowe?
4. W jaki sposób wykonuje się obrzutkę?
5. Co to jest narzut?
6. W jaki sposób wykonuje się gładz
?
7. W jaki sposób wykonuje się poszczególne rodzaje tynków zwykłych?
8. W jaki sposób wykonuje się tynki kamieniarskie?
9. Jakimi metodami można wykonywać tynki boniowane?
10. Czym charakteryzują się tynki żłobkowane?
11. Jakie tynki imitujÄ… kamienie naturalne?
12. W jaki sposób wykonuje się stiuki i sztablatury?
13. Jakie są warunki wykonania i ochrony tynków?
14. Na czym polega odbiór robót tynkarskich?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyznacz powierzchnię lica tynku na wskazanej przez nauczyciela ścianie wewnętrznej,
metodą pasów kierunkowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić sposób wyznaczania lica tynku metodą pasów kierunkowych,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować potrzebne narzędzia i materiały,
4) wytyczyć linię horyzontu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
5) wyznaczyć powierzchnię lica tynku,
6) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
7) zlikwidować i posprzątać stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 plansze poglÄ…dowe dotyczÄ…ce wyznaczania lica tynku,
 narzędzia i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
 literatura.
Ćwiczenie 2
Wykonaj tynk zwykły kategorii II zatarty na ostro, z zaprawy cementowo-wapiennej
o proporcji składników 1: 3: 5, na wskazanej przez nauczyciela ścianie wewnętrznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić sposób wykonania tynku zwykłego kategorii II,
2) sprawdzić jakość podłoża,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) przygotować potrzebne narzędzia i materiały,
5) wykonać poszczególne warstwy tynku,
6) wyrównać tynk i zatrzeć na ostro packą,
7) ocenić jakość wykonanej pracy,
8) usunąć ewentualne usterki,
9) zlikwidować i posprzątać stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do wykonania zadania,
- materiały potrzebne do wykonania tynku,
- sprzęt do sprzątania.
Ćwiczenie 3
Przygotuj i nałóż na podkładzie zaprawę gwarantującą wykonanie tynku zdatnego do
obróbki po kamieniarsku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić sposób wykonywania tynku przeznaczonego do obróbki po kamieniarsku,
2) sprawdzić jakość podłoża,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) przygotować odpowiednie materiały i narzędzia,
5) porysować podkład i obficie zmoczyć wodą,
6) wykonać zaprawę z gotowej mieszanki przygotowanej przez producenta,
7) nałożyć warstwę zaprawy,
8) zatrzeć dwukrotnie powierzchnię packą drewnianą,
9) sprawdzić jakość pracy i usunąć ewentualne usterki,
10) zwilżyć wyprawę i zabezpieczyć przed szybkim wysychaniem lub rozmywaniem,
11) zlikwidować i posprzątać stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt do wykonania zadania,
- materiały potrzebne do wykonania tynku,
- materiały potrzebne do zabezpieczenia tynku,
- sprzęt do sprzątania.
Ćwiczenie 4
Wykonaj bonie w warstwie świeżej zaprawy nałożonej w ćwiczeniu 3, według projektu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z projektem,
2) wybrać metodę wykonania,
3) ocenić stan techniczny podłoża,
4) przygotować potrzebne narzędzia i materiały,
5) wykonać bonie,
6) ocenić jakość wykonanej pracy,
7) posprzątać stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- projekt boniowania,
- narzędzia i sprzęt do wykonania zadania,
- materiały potrzebne do wykonania boni,
- sprzęt do sprzątania.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić kolejne czynności przy ręcznym wykonywaniu tynków

zwykłych?
2) określić sposób wyznaczania lica tynku i pasów kierunkowych?

3) określić sposób wykonania tynków surowych, pospolitych i obrabianych

po kamieniarsku?
4) wyznaczyć płaszczyznę lica tynku metodą stosowaną w robotach

tynkarskich?
5) wykonać obrzutkę i narzut?

6) wykonać tynki dwuwarstwowe kategorii II?

7) wykonać i ułożyć na podkładzie warstwę tynku obrabianego po

kamieniarsku?
8) wykonać bonie w warstwie tynku różnymi metodami?

9) ocenić jakość pracy i usunąć usterki?

10) odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót

tynkarskich?
11) określić zasady odbioru robót tynkarskich?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.8. Rozliczenie robót tynkarskich
4.8.1. Materiał nauczania
Przedmiar to obliczenie ilości robót przed ich wykonaniem, obmiar  po ich wykonaniu.
Przedmiar robót jest to zestawienie rodzajów i ilości robót przewidzianych do wykonania
wraz z ich szczegółowym opisem i wyliczeniami. Przedmiar wykonuje sie na podstawie
dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznych wykonania i odbioru danych robót.
Przy wykonywaniu przedmiaru można korzystać z  Katalogów Nakładów Rzeczowych
(KNR), w których zawarte są opisy robót, zasady przedmiarowania, warunki techniczne
wykonania i odbioru robót oraz normy nakładów rzeczowych na jednostkę danej pracy,
lub z Katalogów Scalonych Nakładów Rzeczowych (KSNR) i Kosztorysowych Norm
Nakładów Rzeczowych (KNNR). Przedmiar robót wchodzi w skład dokumentacji
projektowej.
Obmiar robót jest to tzw. obmiar z natury, czyli mierzenie ilości robót na podstawie stanu
rzeczywistego, po wykonaniu wszystkich prac. Zasady wykonania obmiaru sÄ… takie same jak
zasady przedmiarowania. Sposób wykonania obmiaru robót tynkarskich podaje  Katalog
nakładów rzeczowych nr 2 02. Przy wykonywaniu obmiaru tynków zewnętrznych
i wewnętrznych należy stosować następujące zasady:
- Tynki zewnętrzne obmierza się w metrach kwadratowych ich powierzchni, według
wymiarów elementów nie otynkowanych w stanie surowym. Wysokość ścian przyjmuje
się od terenu lub cokołu do górnej krawędzi ścian bez gzymsu. Elementy płaskie ścian
(wnęki, pilastry) o szerokości ponad 30 cm zalicza się do ścian płaskich, o szerokości do
30 cm  do ościeży.
- Tynki balkonów i stropów loggii obmierza się w stanie surowym, doliczając
powierzchnię czoła i boków balkonu, jeśli są tynkowane.
- Z powierzchni tynków zewnętrznych odlicza się: powierzchnie nie tynkowane,
powierzchnie robót ciągnionych, elementów kamiennych i innych, otwory
o tynkowanych ościeżach oraz otwory o powierzchni większej niż 1 m2, jeżeli nie tynkuje
się ościeży.
- Z powierzchni tynków zewnętrznych nie odlicza się powierzchni pasów, boni,
obramowań przy otworach, z wyjątkiem oblicowań z kamienia lub innego materiału.
- Bonie o szerokości do 2 cm oblicza się w metrach, doliczając za każde złącze 25 cm,
bonie o szerokości ponad 2 cm liczy się jako roboty ciągnione. Pola gładkie między
boniami liczy się jak tynki zwykłe.
- Powierzchnię otworów obmierza się w świetle ościeżnicy lub w świetle muru  gdy jej
nie ma.
- Tynki ościeży oblicza się jako iloczyn długości otynkowanego ościeża (mierzonej
w świetle ościeżnicy lub w razie jej braku  w świetle muru) i szerokości ościeży w stanie
surowym
- Tynki wewnętrzne obmierza się w świetle surowych murów, wysokość - od podłogi do
sufitu. Płaszczyzny ścian (pilastry, wnęki) o szerokości ponad 50 cm zalicza się do ścian
płaskich, natomiast o szerokości do 50 cm oraz tynkowane powierzchnie słupów, belek,
nadproży itp.  zalicza się do ościeży.
- Tynki stropów płaskich obmierza się w świetle ścian w stanie surowym, a powierzchnie
belek i żeber  w rozwinięciu.
- Z powierzchni tynków wewnętrznych odlicza się: powierzchnie nie tynkowane powyżej
1 m2, powierzchnie pod grzejniki tynkowane wcześniej, większe niż 1 m2, wszystkie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
otwory mające tynkowane ościeża oraz otwory bez tynkowanych ościeży o powierzchni
większej niż 1 m2.
- Otwory obmierza się jak w tynkach zewnętrznych i potrąca z obu tynkowanych stron
ścian.
Normy zużycia materiałów
Normy zużycia materiałów są używane do sporządzenia zapotrzebowania materiałowego
dla określonego zakresu robót, kontroli ich zużycia oraz rozliczenia materiałowego
wykonanej pracy.
Normy te można znalez
ć w  Katalogu jednostkowych norm zużycia materiałów
budowlanych oraz w  Katalogu nakładów rzeczowych . Określają one największą
dopuszczalną ilość materiałów, która może być użyta do wykonania danej roboty oraz
nakłady materiałów na ubytki naturalne i straty produkcyjne, np. pozostałości zaprawy
na ściankach naczyń.
Rozliczanie się z pobranych materiałów należy do obowiązków kierownika budowy.
Kalkulacja kosztu robót
Kalkulację kosztu robót wykonuje się na podstawie  Katalogów nakładów rzeczowych
(tynki w katalogu nr 2-02), które służą do kosztorysowania robót budowlanych.
W celu skalkulowania kosztu robót należy określić potrzebne nakłady na robociznę,
materiały i pracę sprzętu, a następnie pomnożyć je przez odpowiednią stawkę:
- dla robocizny  stawkÄ™ za godzinÄ™ pracy odpowiednio wyszkolonego pracownika,
- dla materiałów  cenę jednostki wymienionych w tablicy materiałów,
- dla sprzętu  cenę pracy roboczogodziny wymienionego w tablicy rodzaju sprzętu.
Wynagrodzenie za wykonanÄ… pracÄ™
Sposób obliczenia wynagrodzenia za pracę zależy od stosowanego systemu płac:
akordowego, godzinowego, dniówkowego z premią.
W systemie akordowym pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ilość wykonanej pracy.
Mnożąc ilość metrów kwadratowych wykonanych tynków przez cenę wykonania 1 m2 tynku
danej kategorii otrzymuje siÄ™ wynagrodzenie.
W systemie godzinowym oblicza się zarobek pracownika przez pomnożenie liczby
przepracowanych godzin przez stawkę godzinową, która zależy od zaszeregowania zgodnego
z taryfikatorem kwalifikacyjnym i ewentualnej premii.
W systemie dniówkowym określa się zarobek na podstawie liczby przepracowanych
dniówek. Aby uzyskać odpowiednią wydajność pracy, określa się minimum jednostek roboty
(np. ilość m2 tynku), które robotnik powinien wykonać w czasie zmiany roboczej (tzw.
dniówka zadaniowa) lub premiuje za osiągnięcie wymaganej ilości i jakości robót (dniówka
z premiÄ…).
4.8.2.Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest przedmiar robót?
2. Na czym polega wykonanie obmiaru robót tynkarskich?
3. Jakie zasady należy stosować przy obmiarze tynków zewnętrznych i wewnętrznych?
4. Co to są normy zużycia materiałów?
5. Kto powinien rozliczyć się z pobranych materiałów?
6. Na czym polega kalkulacja kosztu robót?
7. W jaki sposób można obliczyć wynagrodzenie za pracę?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie poniższej tabeli określ orientacyjną ilość materiałów potrzebnych
do wykonania tynku kategorii I grubości 10 mm z zaprawy cementowo wapiennej 1: 1: 7,
na ścianie o długości 7,0 m i wysokości 2,8 m oraz sporządz
zapotrzebowanie materiałowe.
Tab.7.Orientacyjne ilości składników na 1m3 zaprawy cementowo-wapiennej z wapnem hydratyzowanym (wg
PN-90/B-14501).
Cement: wapno: Cement Wapno Piasek Woda
piasek hydratyzowane
[kg] [m3] [dm3]
[kg]
1: 1: 6 190 106 0,95 310
1: 1: 7 170 96 0,99 300
1: 1: 9 138 78 1,04 300
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć powierzchnię tynku,
2) obliczyć ilość zaprawy potrzebnej do wykonania tynku o grubości 10 mm,
3) obliczyć ilości składników tej zaprawy,
4) sporządzić zapotrzebowanie materiałowe dla wykonania tynku na danej ścianie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02,
- PN-90/B-14501.
Ćwiczenie 2
Pracownik wykonywał tynki wewnętrzne przez trzy dni, pracując codziennie przez
8 godzin. Oblicz jego wynagrodzenie wiedząc, że posiada stawkę godzinową  8,50 zł / godz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić sposób obliczenia wynagrodzenia w systemie godzinowym,
2) obliczyć czas pracy tynkarza,
3) obliczyć wynagrodzenie,
4) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02.
Ćwiczenie 3
Dokonaj obmiaru tynków wykonanych w ćwiczeniu 2 rozdział 4.7. oraz sporządz

rozliczenie materiałowe dotyczące zaprawy zużytej przy wykonywaniu tych tynków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) określić sposób wykonywania obmiaru robót,
2) wykonać obmiar tynków,
3) określić faktyczne zużycie zaprawy,
4) obliczyć normatywne zużycie zaprawy na podstawie KNR nr 2-02 (tablica 0803 Tynki
zwykłe II i III kategorii, wykonywane ręcznie),
5) wyjaśnić ewentualne różnice między zużyciem normatywnym a faktycznym,
6) sporządzić notatkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przyrzÄ…dy pomiarowe,
- Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02,
- PN-90/B-14501.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić orientacyjną ilość materiału niezbędnego do wykonania robót

tynkarskich i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe?
2) sporządzić rozliczenie materiałowe wykonanej pracy?

3) obliczyć wynagrodzenie za wykonaną pracę?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 pytania. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi, tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
Zestaw zadań testowych
Wybierz poprawnÄ… odpowiedz
, zaznaczajÄ…c odpowiedniÄ… literÄ™.
1. Na elewacjach stosuje siÄ™ tynki:
a) gipsowe,
b) wapienne,
c) wapienno-gipsowe,
d) cementowo-wapienne.
2. Do wypraw specjalnych należą tynki:
a) nakrapiane,
b) wodoszczelne,
c) surowe rapowane,
d) dwuwarstwowe kat. II.
3. Specjalne rowki w tynku, dzielÄ…ce powierzchniÄ™ na prostokÄ…ty lub pasy to:
a) bonie,
b) stiuki,
c) gzymsy,
d) sztablatury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4. Fakturę nakuwaną lub młotkowaną mają tynki:
a) ciepłochronne,
b) kamieniarskie,
c) nakrapiane,
d) rapowane.
5. Do sprawdzania równości tynku służy:
a) paca tynkarska,
b) pion murarski,
c) Å‚ata murarska,
d) wąż wodny.
6. Do narzucania zaprawy ciekłej służy:
a) packa stalowa,
b) packa drewniana,
c) czerpak tynkarski,
d) pistolet do spoinowania.
7. Poniższy rysunek przedstawia:
a) kielniÄ™,
b) spoinówkę,
c) czerpak tynkarski,
d) zacieraczkę do tynków.
8. Do obróbki tynku kamieniarskiego służy:
a) groszkownik,
b) spoinówka,
c) kielnia,
d) packa.
9. Wapno suchogaszone to inaczej:
a) wapień,
b) wapno palone,
c) ciasto wapienne,
d) wapno hydratyzowane.
10. W pomieszczeniach wilgotnych nie można stosować tynków na spoiwie:
a) gipsowym,
b) wapiennym,
c) cementowym,
d) cementowo-wapiennym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
11. Balustrady zabezpieczające przed spadnięciem należy stosować przy pomostach
roboczych umieszczonych nad ziemią, na wysokości powyżej:
a) 1,0 m,
b) 1,2 m,
c) 1,5 m,
d) 2,0 m.
12. Stan węży tynkarskich należy kontrolować:
a) codziennie,
b) co tydzień,
c) co dwa tygodnie,
d) co miesiÄ…c.
13. Działanie korozyjne na metal mają zaprawy:
a) gipsowe,
b) cementowe,
c) cementowo-gliniane,
d) cementowo-wapienne.
14. Stożek pomiarowy służy do oznaczania:
a) gęstości pozornej materiałów,
b) wytrzymałości zaprawy,
c) czasu wiÄ…zania zaprawy,
d) konsystencji zaprawy.
15. Poniższy rysunek przedstawia rusztowanie:
a) drabinowe,
b) stojakowe,
c) przejezdne,
d) ramowe.
16. Przed tynkowaniem należy pokryć trzciną lub siatką podłoża:
a) ceglane,
b) gipsowe,
c) betonowe,
d) drewniane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
17. Po jakim czasie od wykonania murów można tynkować podłoża ceglane?
a) bezpośrednio po wykonaniu,
b) po 1 miesiÄ…cu,
c) po 2 miesiÄ…cach,
d) po 3 miesiÄ…cach.
18. Tynki surowe rapowane to tynki kategorii:
a) 0,
b) I,
c) II,
d) III.
19. Podłoże pod tynki kamieniarskie wykonuje się z mocnej zaprawy:
a) gipsowej,
b) wapiennej,
c) cementowej,
d) cementowo-wapiennej.
20. MetodÄ… zatapiania listew wykonuje siÄ™ tynki:
a) nakrapiane,
b) boniowane,
c) szlifowane,
d) cyklinowane.
21. Minimalną temperaturą, w jakiej można wykonywać roboty tynkarskie, jest:
a) -5ÚC,
b) 0Ú C,
c) +5ÚC,
d) +10ÚC.
22. Z powierzchni tynków wewnętrznych odlicza się przy obmiarze powierzchnie nie
tynkowane powyżej:
a) 0,1 m2,
b) 0,5 m2,
c) 1,0 m2,
d) 2,0 m2.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
6. LITERATURA
1. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP:,
Warszawa 1996
2. Frankiewicz D.: Rozpoznawanie podstawowych materiałów budowlanych. KOWEZ,
Warszawa 2002
3. Frankiewicz D., Transport, składowanie i magazynowanie materiałów budowlanych,
KOWEZ, Warszawa 2002
4. Gąsiorowska D., Horsztyńska B.: Posługiwanie się podstawowymi pojęciami i terminami
z zakresu budownictwa. KOWEZ, Warszawa 2001.
5. Gąsiorowska D, Horsztyńska B., Posługiwanie się dokumentacją techniczną, KOWEZ,
Warszawa 2002
6. Letkiewicz W., Urban L.: Roboty tynkowe. Arkady, Warszawa 1998
7. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa, cz. 5. WSiP, Warszawa 1997
8. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa. Cz. 4. WSiP, Warszawa 1994
9. Martinek W., Szymański E.: Technologia. Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa
1999
10. Mirski J. Organizacja budowy. WSiP, Warszawa 1999
11. Mirski J.: Budownictwo z technologiÄ…, cz. 3. WSiP, Warszawa 2003
12. Praca zbiorowa, Nowy poradnik majstra budowlanego, Arkady, Warszawa 2003
13. Praca zbiorowa, Vademecum Budowlane, Arkady, 2001
14. Praca zbiorowa pod redakcją A. Ujmy: Warunki techniczne wykonania i odbioru robót
budowlanych . Poradnik projektanta, kierownika budowy i inspektora nadzoru, VERLAG
DASHOFER, Warszawa 2005
15. Stefanowski A., Walczak J.: Technologia robót budowlanych. Arkady, Warszawa 1999
16. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999
17. Tauszyński K.: Budownictwo ogólne. WSiP, Warszawa 2001
18. Urban L. Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1997 - wydanie 14 poprawione
19. Wolski Z.: Roboty malarskie. WSiP, Warszawa 1997
20. Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02. Konstrukcje budowlane tom I. WACETOB-
PZITB, Warszawa 2000
21. Czasopisma specjalistyczne: Atlas budowlany, Murator, Materiały budowlane,
Przewodnik weber 2002
Normy:
PN-65/B-14503  Roboty tynkowe. Zaprawy budowlane.
PN-70/B-10100  Roboty tynkowe. Tynki zwykłe. Wymagania i badania przy odbiorze.
PN-65/B-10101 -Tynki szlachetne. Wymagania i badania przy odbiorze.
PN-B-10109: 1998  Tynki i zaprawy budowlane  suche mieszanki tynkarskie.
PN-76/6734-02  Plastyczna zaprawa tynkarska do wykonania wypraw wewnętrznych.
Instrukcje i certyfikaty producenta.
PN-B-19701  Cementy portlandzkie powszechnego użytku.
PN-EN 197-1: 2002  Cement. Część 1: Skład, wymagania i kryteria zgodności dotyczące
cementów powszechnego użytku.
PN-B-03163- 1: 1998 Konstrukcje drewniane. Rusztowania. Terminologia.
PN-B-03163- 2: 1998 Konstrukcje drewniane. Rusztowania. Wymagania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52