MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Urszula Przystalska
Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich
711[04].Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii i Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Danuta Gąsiorowska
mgr inż. Marek Machnik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Halina Zwolska
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[04].Z1.01.
 Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu kamieniarz 711[04].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zakres robót ciesielskich w budownictwie i w pracy kamieniarza. materiały 7
stosowane do robót ciesielskich
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 17
4.2. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót ciesielskich 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.2.3. Ćwiczenia 24
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3. Transport i magazynowanie materiałów ciesielskich 28
4.3.1. Materiał nauczania 28
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.3.3. Ćwiczenia 31
4.3.4. Sprawdzian postępów 32
4.4. Deskowanie elementów monolitycznych, eksploatacja form 33
4.4.1. Materiał nauczania 33
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.4.3. Ćwiczenia 41
4.4.4. Sprawdzian postępów 44
4.5. Rusztowania i zasady ich eksploatacji 45
4.5.1. Materiał nauczania 45
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 50
4.5.3. Ćwiczenia 50
4.5.4. Sprawdzian postępów 52
4.6. Rozliczanie robót ciesielskich 53
4.6.1. Materiał nauczania 53
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 54
4.6.3. Ćwiczenia 54
4.6.4. Sprawdzian postępów 55
5. Sprawdzian osiągnięć 56
6. Literatura 61
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie pomocny w nabywaniu wiadomości i umiejętności z zakresu
wykonywania podstawowych robót ciesielskich. Poznasz zakres robót ciesielskich,
podstawowe materiały i narzędzia stosowane do robót ciesielskich, a także sposoby
rozliczania robót ciesielskich oraz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Jednostka modułowa: Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich, jest jedną
z jednostek dotyczących robót pomocniczych wykonywanych przez kamieniarza.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby
przystąpić do realizacji programu tej jednostki.
2. Cele kształcenia określają umiejętności, jakie opanujesz w wyniku procesu kształcenia.
3. Materiał nauczania, który zawiera informacje niezbędne do osiągnięcia zaplanowanych
w jednostce modułowej szczegółowych celów kształcenia. Umożliwia samodzielne
przygotowanie się do ćwiczeń i zaliczenia testów sprawdzających. Wykorzystaj do
poszerzenia wiedzy wskazanÄ… literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji.
W materiale zamieszczono również:
- pytania sprawdzające Twoją wiedzę niezbędną do wykonania ćwiczeń,
- ćwiczenia, z których każde zawiera polecenie, sposób wykonania oraz wyposażenie
stanowiska pracy,
- sprawdzian postępów, który umożliwi sprawdzenie poziomu Twoich umiejętności po
wykonaniu ćwiczeń. Swoje postępy w nauce możesz kontrolować odpowiadając tak
lub nie na znajdujące się w tym sprawdzianie pytania, co oznacza, że posiadasz
określone wiadomości i umiejętności lub jeszcze ich nie opanowałeś.
4. Sprawdzian osiągnięć w postaci testu pisemnego i testu praktycznego, sprawdzających
poziom opanowania wiedzy z zakresu programu tej jednostki modułowej.
5. Wykaz literatury umożliwiającej pogłębienie wiedzy z zakresu tej jednostki.
Po wykonaniu wszystkich ćwiczeń spróbuj zaliczyć test pisemny i test praktyczny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
- stosować terminologię budowlaną,
- stosować narzędzia pomiarowe zgodnie z ich przeznaczeniem,
- organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
- wykonywać i odczytywać szkice, schematy i rysunki,
- posługiwać się dokumentacją techniczną, poradnikami, instrukcjami i normami,
- przenieść wymiary z dokumentacji na stanowisko pracy lub materiał,
- wykonywać przedmiary i obmiary robót,
- stosować procedury udzielania pierwszej pomocy,
- pracować w grupie i indywidualnie,
- poszukiwać informacji w różnych z
ródłach,
- przeprowadzać podstawowe rozumowania matematyczne,
- uczestniczyć w dyskusji, prezentacji, współpracy w grupie,
- oceniać własne możliwości w działaniach indywidualnych i zbiorowych,
- oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- posłużyć się dokumentacją techniczną w zakresie niezbędnym do wykonania robót
ciesielskich,
- posłużyć się sprzętem pomiarowym w celu dokonania pomiarów,
- zorganizować i zlikwidować stanowisko pracy do wykonywania robót ciesielskich,
- dobrać i ocenić przydatność materiałów do wykonania prac ciesielskich,
- określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót ciesielskich i
sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,
- przetransportować i dokonać składowania materiałów do wykonania robót ciesielskich na
stanowisku pracy,
- dobrać i posłużyć się narzędziami oraz sprzętem w pracach ciesielskich,
- dokonać cięcia i przycinania drewna na wymaganą długość i kształt,
- wykonać proste złącza ciesielskie,
- wykonać proste złącza przy użyciu łączników metalowych,
- wykonać zabezpieczenie przed zmianą kształtu deskowania,
- wykonać deskowanie prostej belki i płyty,
- wykonać deskowanie płyty o skomplikowanym kształcie (kąty ostre, rozwarte i łuki),
- wykonać deskowanie płyty z otworami,
- wykonać deskowanie elementu masywnego,
- zabezpieczyć formę przed zbyt silnym przyleganiem betonu,
- przygotować, eksploatować i demontować rusztowania,
- ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
- sporządzić rozliczenie materiałowe wykonanej pracy,
- obliczyć wynagrodzenie za pracę,
- wykonać prace ciesielskie z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zakres robót ciesielskich w budownictwie i w pracy
kamieniarza. Materiały stosowane do robót ciesielskich
4.1.1.Materiał nauczania
Zakres robót ciesielskich
Zasadnicze roboty ciesielskie polegają na wykonywaniu z drewna całych budowli lub ich
elementów. Mogą to być budynki mosty, wieże, ogrodzenia i wiele innych budowli, a spośród
wielu różnorodnych elementów drewnianych wykonywanych w budowlach i w budynkach z
różnych materiałów: więz
by dachowe, stropy, schody, podłogi i boazerie w budynkach,
okładziny, pomosty i balustrady w zbiornikach i wieżach o konstrukcji stalowej, nakrywy,
pomosty i balustrady w zasobnikach żelbetonowych i inne. Ponadto w zakres robót
ciesielskich zalicza się wykonywanie budowli pomocniczych na przykład rusztowań,
deskowań i elementów zagospodarowań placu budowy, które umożliwiają wykonywanie
budowli stałych i budynków.
W pracy kamieniarza zakres robót ciesielskich, ogranicza się przede wszystkim do
wykonywania deskowań elementów oraz przygotowania i eksploatacji rusztowań.
Materiały stosowane do robót ciesielskich
Podstawowym materiałem stosowanym w robotach ciesielskich jest drewno
i materiały drewnopochodne.
Drewno jest to materiał pozyskiwany ze ściętych drzew. Makroskopową budowę drewna
określają elementy widoczne gołym okiem.
Rys.1 Elementy budowy makroskopowej drewna iglastego [5, s.18]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys.2 Rodzaje przekrojów drewna
1-poprzeczny, 2-promieniowy, 3-styczny [6, s.24]
BudowÄ™ tÄ™ rozpatruje siÄ™ zwykle w trzech przekrojach: poprzecznym, promieniowym
i stycznym.
Drewno gatunków iglastych jest zbudowane z jednolitych drobnych cewek, stanowiących
90% masy drewna. Od budowy i wymiarów cewek zależą właściwości mechaniczne drewna.
Drewno gatunków liściastych składa się z włókien drzewnych (około 50 % masy), nadających
drewnu właściwości mechaniczne oraz z naczyń przewodzących wodę wraz z solami
mineralnymi. Charakterystyczną cechą poszczególnych gatunków drzew jest zróżnicowanie
wielkości naczyń i ich rozmieszczenie.
Tabela 1 Cechy i zastosowanie ważniejszych gatunków drewna {5, s.23]
Rodzaj Cechy rozpoznawcze Cechy techniczne Zastosowanie
drewna
Drewno iglaste
Sosna Biel szeroki (jasnożółty), Drewno średniociężkie, Kopalniaki, slupy
twardziel czerwonobrunatna. o średnich teletechniczne,
Drewno żywiczne, promienie właściwościach budownictwo lądowe
rdzeniowe widoczne pod mechanicznych, i wodne, podkłady
lupÄ…. SÅ‚oje roczne wyraz
ne, Å‚upliwe, trwale. A
atwe kolejowe, tarcica.
szeroka i wyraz
na strefa w obróbce.
drewna póz
nego.
Świerk Drewno słabo żywiczne o Drewno lekkie o Kopalniaki,
niezabarwionej twardzieli, średnich budownictwo lądowe
Barwa biała z żółtawym właściwościach i wodne, mosty,
odcieniem. SÅ‚oje roczne mechanicznych, tarcica, celuloza i
wyraz
ne. Drobne i nieliczne łupliwe, trudne w ścier drzewny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
przewody żywiczne obróbce. Często
widoczne na przekroju zawiera pęcherze
promieniowym. żywiczne Sęki
rozmieszczone w
regularnych okółkach.
Jodła Drewno o niezabarwionej Lekkie, łupliwe, Podobnie jak drewno
twardzieli. Barwa jednolita skłonne do pękania i świerka.
biała, przechodząca w szary paczenia,
odcień, ciemniejsza niż o średnich
barwa świerka. Brak właściwościach
przewodów żywicznych. mechanicznych.
Twarde
i dość trudne w
obróbce, bardzo trwale
w wodzie.
Drewno liściaste
Dąb Biel wąski, żółtobiały, Drewno ciężkie, Budownictwo wodne
twardziel brunatna. Na Å‚upliwe, trwale. Biel i lÄ…dowe, prowadnice
przekroju poprzecznym nietrwały szybów, stolarka
widoczne promienie i bezużyteczny. budowlana, okleiny,
rdzeniowe oraz duże Drewno szerokosłoiste deszczułki
naczynia zgrupowane twarde, posadzkowe, listwy
pierścieniowo w drewnie o wysokich przyścienne,
wczesnym. Na przekroju właściwościach elementy taboru
promieniowym wysokie mechanicznych, trudne kolejowego, wyroby
promienie rdzeniowe w w obróbce. Drewno bednarskie.
postaci błyszczących smug. wąskosłoiste miękkie
i łatwe w obróbce.
Buk Drewno beztwardzielowe, Drewno ciężkie Deszczułki
białe, z różowym odcieniem, łupliwe, o dużej posadzkowe, obłogi,
Często występuje kurczliwości, skłonne okleiny, sklejka,
szarobrunatna fałszywa do pękania meble gięte, elementy
twardziel, słoje wyraz
ne. i paczenia, trudne graniakowi mebli
Promienie rdzeniowe w konserwacji, mało szkieletowych,
widoczne (błyszcz) trwale. Twardość narzędzia, sprzęt
i właściwości gospodarczy
mechaniczne wyższe i warsztatowy.
niż dębu. Wskazane
parowanie tarcicy.
Właściwości fizyczne drewna
Właściwości fizyczne możemy zbadać nie niszcząc struktury drewna. Zaliczamy do nich
cechy zewnętrzne, które możemy określić organoleptycznie: barwa, rysunek, zapach oraz
cechy wewnętrzne takie jak: wilgotność, właściwości związane z pobieraniem i wydzielaniem
wody, gęstość, porowatość, właściwości cieplne, elektryczne i akustyczne, trwałość.
Gęstość drewna (tkanki drzewnej) jest to stosunek masy drewna do jego objętości
z wyłączeniem porów. Gęstość drewna wynosi około 1550 kg/m3 i jest znacznie niższa od
gęstości stali lub kamienia. Gęstość pozorna jest stosunkiem masy próbki do jej objętości
(z uwzględnieniem porów). Zależy ona od budowy drewna. Dla gatunków krajowych waha
siÄ™ w granicach 550 850 kg/m3.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 Wilgotnością nazywamy zawartość wody w drewnie. W świeżo ściętym drzewie
wyróżnia się trzy rodzaje wody:
- wolną  wypełnia cewki i naczynia,
- związaną (higroskopijną)  nasyca błony komórkowe,
- konstytucyjną- jest składnikiem związków chemicznych występujących w drewnie i nie
ma wpływu na poziom wilgotności drewna.
Wilgotność bezwzględną drewna zwaną wilgotnością określa się jako stosunek masy wody
pobranej przez drewno, do jego masy w stanie suchym
Cw - Cs
W= x100 [%]
Cs
W  wilgotność,
Cw - masa drewna wilgotnego,
Cs - masa drewna suchego.
Drewno jest materiałem higroskopijnym; pochłania z powietrza parę wodną lub ją oddaje
w zależności od wilgotności i temperatury powietrza.
Zależnie od zawartości wody w drewnie określa się je jako:
- mokre  gdy jego wilgotność przekracza punkt nasycenia włókien (powyżej 30 %),
- załadowczo suche  o wilgotności 20 30%,
- powietrzno-suche  o wilgotności 15 20%,
- suche o wilgotności poniżej 15%, taką wilgotność można uzyskać poprzez suszenie
sztuczne w suszarniach.
Zaleca się, aby wilgotność drewna iglastego przeznaczonego do wykonywania
konstrukcji chroniącej przed zawilgoceniem nie przekraczała 20%, na konstrukcje na
otwartym powietrzu można użyć drewna o wilgotności nieprzekraczającej 23%, a na
konstrukcje klejone  drewna o wilgotności do 15%. Wilgotność drewna, z którego wykonuje
się wkładki złączeniowe nie powinna przekraczać 15%.
Pęcznienie elementu drewnianego to zjawisko zwiększania się jego wymiarów pod
wpływem zwiększającej się wilgotności. Drewno pęcznieje pochłaniając wilgoć z powietrza
aż do punktu nasycenia włókien.
Kurczenie jest zjawiskiem odwrotnym do pęcznienia i polega na oddawaniu wody przez
drewno i zmniejszaniu się jego wymiarów. Pęcznienie i kurczenie nie jest jednakowe we
wszystkich kierunkach anatomicznych. Największa zmiana wymiarów następuje w kierunku
promieniowym i stycznym, natomiast skurcz wzdłuż włókien jest minimalny.
Paczenie polega na zmianie kształtu drewna pod wpływem nierównomiernego
wysychania i zróżnicowanego kurczenia się drewna w kierunku stycznym i promieniowym.
Przewodność cieplna  cięższe gatunki drewna są lepszymi przewodnikami ciepła.
W obrębie jednego gatunku lepszym przewodnikiem, a gorszym izolatorem jest drewno
o wyższej wilgotności.
Drewno jest złym przewodnikiem elektryczności, suche nie przewodzi prądu
elektrycznego, a w miarę wzrostu wilgotności jego przewodność elektryczna rośnie.
Przewodnictwo elektryczne drewna zależy od kierunku przebiegu włókien  wzdłuż włókien
jest prawie dwukrotnie większe niż w poprzek włókien.
Właściwości mechaniczne drewna
Właściwości mechaniczne drewna określają jego zdolność do przeciwstawiania się
działaniu sił zewnętrznych powodujących jego odkształcenie lub zniszczenie.
Drewno w konstrukcjach ciesielskich przenosi różnego rodzaju obciążenia, które mogą
działać statycznie lub dynamicznie. Obciążenia statyczne, to takie, gdzie siła działa w jednym
kierunku, a jej wartość jest stała lub wzrasta powoli i równomiernie. Obciążenia dynamiczne
charakteryzuje gwałtowny przyrost wartości sił działających na konstrukcję jednorazowo lub
wielokrotnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Wytrzymałość na ściskanie określa się dzieląc silę niszczącą P w kN przez przekrój
drewna w cm2.
P
RÄ= [MPa]
F
Wytrzymałość na ściskanie wzdłuż włókien mieści się w granicach od 25 MPa (osika) do
66 MPa (grab). Sosna ma wytrzymałość na ściskanie 47 MPa, świerk 43 MPa, jodła 40 MPa,
a dÄ…b 52 MPa.
Wytrzymałość drewna na rozciąganie określa się dzieląc wartość siły rozciągającej przez
powierzchnię przekroju poprzecznego próbki. Mieści się ona w granicach od 77 MPa (topola)
do 165 MPa (jesion), dla sosny wynosi 104 MPa, świerku 90 MPa, jodły 84 MPa,
a dębu 90 MPa. Średnio stanowi to 50% 120% wytrzymałości na ściskanie.
Wytrzymałość drewna na zginanie wynosi 78,5 98,1 MPa. Większą wytrzymałość na
zginanie mają gatunki o dużej wytrzymałości na ściskanie.
W odniesieniu do drewna bada się niekiedy wytrzymałość na ścinanie. Wynosi ona
12 25% wytrzymałości na ściskanie wzdłuż włókien.
Twardość mierzy się oporem stawianym przez drewno podczas wgniatania w jego
powierzchnię twardego ciała. Miarą twardości drewna jest wartość siły, jaka powoduje
zagłębienie kulki stalowej w drewnie równe jej promieniowi. Twardość drewna sosnowego
wynosi około 30 MPa, a dębu około 70 MPa.
Wytrzymałość drewna zależy od następujących czynników:
- szerokości przyrostów rocznych i udziału w nich drewna póz
nego,
- wilgotności drewna w przedziale od 0 30%  im większa wilgotność, tym mniejsza
wytrzymałość,
- prostoliniowego przebiegu włókien,
- gęstości drewna  im większa gęstość tym większa wytrzymałość,
- wad drewna,
- wieku drewna w chwili ścięcia,
- wymiaru próbek badawczych.
Wady drewna
Wadą drewna nazywa się wszelkie nieprawidłowości drewna w jego budowie powstałe
za życia drzewa lub po jego ścięciu. Obniżają jego wartość, a nawet całkowicie
dyskwalifikują materiał. Szczegółowy opis wad zawiera PN-79/D-01011. Wady tarcicy są
opisane w PN  D-01012:1997, a metody biologicznej degradacji drewna okrągłego i tarcicy
PN-EN 1311:2000.
Sęki są to wrośnięte w pień drzewa części gałęzi, stanowiące ich pozostałości z okresu
wzrostu. Rozróżnia się sęki wewnętrzne i otwarte. Sęki wewnętrzne mają małe rozmiary i nie
są widoczne na powierzchni drewna okrągłego. Sęki otwarte są widoczne na powierzchni
bocznej drewna okrągłego i na powierzchni tarcicy. Zależnie od kształtu rozróżnia się sęki
okrągłe, owalne, podłużne lub skrzydlate. Ze względu na spójność z otaczającym drewnem
rozróżnia się sęki zdrowe, nadpsute i zepsute.
Rdzeń mimośrodowy powstaje najczęściej przy jednostronnym działaniu wiatru i słońca
na rosnące drzewo. Drewno ma wtedy niejednakowe właściwości mechaniczne i przy dużych
przesunięciach rdzenia od geometrycznego środka przekroju poprzecznego może nie nadawać
się do celów konstrukcyjnych. Rdzeń podwójny powstaje wtedy, gdy w drzewie rozwijają się
dwa pnie. Przyrost roczny przekroju pnia jest nieregularny i drewno takie odznacza siÄ™
dużymi rozbieżnościami właściwości mechanicznych, często też nie nadaje się do celów
konstrukcyjnych.
Skręt włókien na przetartym materiale drzewnym przejawia się w ten sposób, ze na
przekroju promieniowym pnia włókna są ścięte, a na przekroju stycznym przebieg włókien
jest skośny. Skręt włókien obniża wartość techniczną drewna, zwłaszcza wytrzymałość na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
rozciąganie i zginanie. Skręt włókien określa się jako odchylenie od kierunku osiowego
w centymetrach na 1 m długości.
Zbieżystość pnia polega na dużym zmniejszeniu średnic pnia ze wzrostem jego
wysokości. Nadmierną zbieżystość pnia uważa się za wadę ze względu to, że przy
przecieraniu zbieżystego pnia na tarcicę powstaje dużo odpadów.
Rys.3 Rodzaje sęków a) okrągły, b) owalny c) podłużny d) skrzydlaty [4, s.37]
Pęknięcia drewna powstają w czasie wzrostu pnia lub po jego ścięciu. Pęknięcia powodują
pogorszenie właściwości mechanicznych, ułatwiają przenikanie wilgoci oraz zarodników
grzybów do wnętrza.
Pęknięcia rdzeniowe przebiegają od rdzenia ku obwodowi i czasem dochodzą do
powierzchni zewnętrznej. Przebiegają one wzdłuż pnia od odziomka ku wierzchołkowi.
Pęknięcia mrozowe przebiegają wzdłuż pnia i powstają w wyniku szybkich zmian
temperatury. Warstwy zewnętrzne kurczą się szybciej niż wewnętrzne powstają, więc
naprężenia rozciągające i powodują pękanie od obwodu ku rdzeniowi.
Pęknięcia łukowe obserwuje się zazwyczaj w wyschniętych pniach. Pęknięcia te powstają
na granicy słojów rocznych, niejednakowo rozwiniętych na skutek wyginania przez wiatr lub
działania zimnego powietrza.
Pęknięcia czołowe powstają na skutek szybkiego wysychania drewna. Mogą przechodzić
na powierzchniÄ™ bocznÄ….
Pęknięcia powierzchniowe pojawiają się na skutek różnicy wysychania warstw
zewnętrznych i wewnętrznych. Warstwy zewnętrzne szybciej wysychają i kurczą się bardziej
niż wewnętrzne, powstają znaczne różnice naprężeń, co w konsekwencji prowadzi do spękania.
Drewno okorowane wysycha szybciej od nieokorowanego.
Rys.4 Pęknięcia drewna okrągłego a) rdzeniowe proste, b) rdzeniowe gwiaz
dziste c) okrężne d) z przesychania
[6, s.47]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Wady pochodzenia biologicznego wywołane przez grzyby to różnorodne zgnilizny (PN-
EN 844-10:2001). Zgnilizna destrukcyjna powoduje przeobrażenie celulozy, wywołane
żerowaniem grzybów. Zgnilizna korozyjna nie narusza celulozy, lecz niszczy inne składniki
i przebiega w drzewach rosnÄ…cych.
Grzyby niszczą drewno odżywiając się substancjami pochodzącymi z rozkładu celulozy.
Grzyby rozmnażają się z pomocą, przenoszonych przez wiatr i owady, zarodników
i rozrastanie siÄ™ grzybni. PowodujÄ… zniszczenie drewna w budynkach oraz konstrukcjach na
przykład w rusztowaniach, torowiskach kolejowych, kopalniach, elementach budowli
hydrotechnicznych.
Niszczenie drewna przez owady (PN-EN 844-11:2001) polega na wygryzaniu przez
larwy lub dojrzale osobniki chodników wewnątrz masy drewna. Chodniki obniżają
mechaniczne właściwości drewna, doprowadzając do jego zniszczenia. Chodniki dzielimy na
powierzchniowe - do głębokości ok. 2 mm pod korą, płytkie - głębokości 2 50 mm oraz
głębokie  powyżej 50 mm. Najgroz
niejszym szkodnikiem konstrukcji ciesielskich jest
spuszczel, a właściwie jego larwa. Żyje ona w drewnie martwym, atakuje suche belki, słupy
i stropy.
Drewno okrągłe
Do robót ciesielskich używa się drewna okrągłego oraz materiałów tartych, otrzymanych
w wyniku podzielenia drewna okrągłego wzdłuż jego osi podłużnej.
Drewno okrągłe (PN-EN 844-1:2001, PN-EN 844-2:2000, PN -79/D-011011)stanowi część
pnia bez wierzchołków i gałęzi. Drewno okrągłe może być bezpośrednio zastosowane jako
pale, slupy, a także stanowi surowiec tartaczny.
Tabela 2 Podział drewna okrągłego ze względu na grubość [4, s.43]
Grupa Nazwa Symbol kategorii Åšrednica mierzona
grubości bez kory
Grubizna Drewno W 14 cm i więcej w cieńszym
wielkowymiarowe końcu (średnica górna)
Drewno S 5 cm i więcej w cieńszym
średniowymiarowe końcu (średnica górna) przy
średnicy dolnej do 24 cm
Drobnica Drewno M Do 5 cm i w dolnym końcu
małowymiarowe (średnica dolna)
Tabela 3 Podział drewna okrągłego ze względu na długość [4, s.43]
Grupa Nazwa Symbol kategorii Długość [m]
grubości
Drewno Dłużyce W i S e" 6,1
długie Kłody W i S 2,7 - 6,0
Drewno Wyrzynki W 0,5  2,6
krótkie Wałki S 0,5  2,6
Tarcica
Tarcicę (PN-75/D-01001) ze względu na kształt dzieli się na nieobrzynaną i obrzynaną,
ogólnego przeznaczenia oraz przeznaczeniową.
Tarcicę obrzynaną zależnie od rodzaju drewna dzieli się na iglastą i liściastą. Podział według
długości obejmuje tarcicę długą 2,4 6.3 m oraz średniej długości 0,9 2,3 m. Zależnie od
kształtu i wymiarów przekroju poprzecznego otrzymuje się różne sortymenty materiałów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
tartych: deseczki, deski, bale, łaty, krawędziaki, belki. W zależności od liczby wad, wśród
materiałów tartych rozróżnia się klasy jakości materiałów tartych. Na deskowania,
rusztowania i do robót pomocniczych stosuje się materiał niższej klasy jakości.
Rys.5 Sortymenty tarcicy obrzynanej a) deski, b) bale, c) listwy, d) łaty (graniaki), e) krawędziaki, f) belki
[6, s.100]
Sklejka
Sklejka (PN-EN 313-1:2001) składa się z nieparzystej ilości fornirów. Warstwy
zewnętrzne nazywamy obłogami, a warstwy wewnętrzne to środek. Sąsiadujące z sobą
warstwy mają prostopadły układ włókien. Zapewnia on wyrównanie właściwości drewna
wzdłuż i w poprzek włókien. Sklejka ma wiele technicznych zalet: duże wymiary arkusza,
dużą wytrzymałość na rozciąganie. Nie pęka tak często jak drewno wskutek zmian
wilgotności. Zależnie od zastosowanego drewna wyróżnia się sklejkę iglastą i liściastą.
W Polsce najczęściej produkuje się sklejkę z olchy, buka, brzozy, sosny, świerka i jodły. Ze
względu na grubość fornirów środka sklejkę dzieli się na cienkowarstwową o grubości środka
do 2mm |i grubowarstwową o grubości środka powyżej 2mm. Zależnie od użytego kleju
sklejka ma różną odporność na działanie wody. Może być suchotrwała, pólwodoodporna
i wodoodporna.
W kamieniarstwie istotne znaczenie ma sklejka do deskowań konstrukcji betonowych.
Płyty pilśniowe
Surowcem do produkcji płyt pilśniowych jest rozwłókniona masa drzewna pochodząca ze
ścinków i odpadów drewna. Zależnie od stopnia sprasowania rozróżnia się trzy rodzaje płyt:
miękkie (porowate) stosowane jako izolacje cieplne i dz
więkowe, twarde oraz bardzo twarde.
Płyty pilśniowe twarde produkuje się jako płyty zwykle HB i ulepszone HB.I o jednej
powierzchni gładkiej. Mają grubość 1,4 6,4 mm i gęstość pozorną do 900 kg/m3.
W zależności od właściwości fizycznych i mechanicznych, płyty pilśniowe twarde zwykle
i ulepszone dzieli siÄ™ na trzy grupy:
I  płyty pilśniowe twarde zwykłe, przewidziane do zastosowania w warunkach suchych HB,
II  płyty pilśniowe twarde ulepszone, przewidziane do okresowego stosowania w warunkach
wilgotnych HB.I.1,
III  płyty pilśniowe twarde ulepszone, przewidziane do zastosowania w warunkach
zewnętrznych HB.I.2.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wilgotność płyt pilśniowych twardych wynosi 4 9%, ich wytrzymałość na zginanie
30 - 42 MPa, a wytrzymałość na rozciąganie 0,5 - 0,8 MPa. Płyty pilśniowe bardzo twarde
(PN-EN 622-5:2000 i PN-EN 622:2000/Apl:2002). Produkuje się je pod wysokim ciśnieniem
z drewna spilśnionego nasyconego olejami schnącymi lub żywicami sztucznymi. Górną
powierzchnie płyt często powleka się emalią.
Wymiary płyt pilśniowych bardzo twardych są takie same jak płyt twardych. Gęstość
pozorna wynosi ponad 900 kg/m3, wilgotność do 5%, nasiąkliwości wagowa 17 30%,
wytrzymałość na zginanie 32 50 MPa, w zależności od grubości i klasy płyty.
Płyty pilśniowe bardzo twarde nasycone żywice lub olejami mogą być stosowane do
wykładania ścian i podłóg, płyty emaliowane jako wykładziny dekoracyjne wnętrz
budynków.
Metale i tworzywa sztuczne
Metale stosowane w budownictwie dzieli się na dwie grupy: metale żelazne i nieżelazne.
Do metali żelaznych zalicza się stopy żelaza węglem i innymi pierwiastkami: stal, żeliwo i
staliwo. W ciesielstwie stosuje siÄ™ przede wszystkim wyroby ze stali. Produkuje siÄ™ z niej
łączniki metalowe takie jak śruby, wkręty, gwoz
dzie, klamry oraz elementy stalowe
współpracujące z drewnem: na przykład. ściągi.
W ciesielstwie używane są również następujące wyroby stalowe:
- płaskowniki  służące do wzmacniania złączy ciesielskich,
- blachy  do wyrobu wzorników i szablonów.
Zastosowanie metali nieżelaznych w ciesielstwie jest ograniczone. Głównie wykorzystuje
się stopy aluminium z miedzią, krzemem, magnezem i cynkiem, do produkcji elementów
konstrukcyjnych rusztowań,
Tworzywa sztuczne sÄ… to zwiÄ…zki wielkoczÄ…steczkowe, otrzymane w wyniku
polimeryzacji lub polikondensacji. W budownictwie najczęściej wykorzystuje się:
- folie izolacyjne, stosowane do izolacji przeciwwilgociowych, zabezpieczania materiałów
i wznoszonych budowli przed opadami, do okrywania świeżego betonu, aby chronić go
przed wyparowaniem wody,
- odlewy i wytłoczki w postaci tarcz do deskowań, elementy okuć budowlanych,
- masy szpachlowe do wykonywania jastrychów podłogowych i wykończania powierzchni
ścian.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz elementy makroskopowej budowy drewna?
2. Czym różni się budowa mikroskopowa drewna liściastego od drewna iglastego?
3. Jakie znasz rodzaje przekrojów drewna?
4. Jakie rodzaje wody wyróżnia się w świeżo ściętym drzewie?
5. Jakiego rodzaju obciążenia przenosi drewno w konstrukcjach ciesielskich?
6. Od czego zależy wytrzymałość drewna?
7. Jak dzielimy sęki ze względu na kształt?
8. Jak dzielimy drewno ze względu na grubość?
9. Jakie mają zastosowanie płyty pilśniowe bardzo twarde?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj gatunki drewna iglastego i liściastego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) skorzystać z klucza rozpoznawania gatunków drewna w celu przypomnienia sobie
charakterystycznych cech rozpoznawczych poszczególnych gatunków drewna
3) dokładnie obejrzeć próbki drewna na wszystkich trzech przekrojach.
4) ustalić gatunek drewna,
5) uzasadnić odpowiedz
wskazujÄ…c typowe cechy rozpoznawcze,
6) narysować rysunki drewna uwzględniając trzy przekroje,
7) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
8) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- lupy,
- mikroskop,
- klucze do rozpoznawania drewna,
- próbki drewna.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj sortymenty drewna okrągłego i wskaż jego zastosowanie w kamieniarstwie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dokonać pomiaru drewna okrągłego,
3) ustalić sortyment drewna okrągłego,
4) uzasadnić odpowiedz
,
5) wskazać zastosowanie rozpoznanych sortymentów,
6) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy::
- literatura z rozdziału 6,
- normy jakościowo-wymiarowe drewna okrągłego,
- przyrządy pomiarowe(średnicomierz, miara stolarska, suwmiarka),
- sortymenty drewna okrągłego.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj tworzywa drzewne i wskaż ich zastosowanie w kamieniarstwie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) rozpoznać przedstawione próbki tworzyw drzewnych,
2) określić ich właściwości,
3) wskazać zastosowanie w kamieniarstwie,
4) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wyniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- próbki tworzyw drzewnych,
- notatnik.
4.1.4.Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) rozpoznać podstawowe gatunki drewna? ð ð
2) scharakteryzować rodzaje przekrojów drewna? ð ð
3) scharakteryzować wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci fizyczne drewna? ð ð
4) scharakteryzować wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci mechaniczne drewna? ð ð
5) rozpoznać wady drewna? ð ð
6) okreÅ›lić wpÅ‚yw wad drewna na jego zastosowanie? ð ð
7) sklasyfikować drewno okrÄ…gÅ‚e? ð ð
8) rozróżnić sortymenty materiałów tartych? ð ð
9) sklasyfikować tarcicÄ™? ð ð
10) wskazać zastosowanie tworzyw drzewnych w ð ð
ciesielstwie?
11) dobrać materiaÅ‚y do wykonania prac ciesielskich? ð ð
12) ocenić przydatność materiałów do wykonywania prac ð ð
ciesielskich?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Podstawowe narzędzia stosowane do robót ciesielskich
4.2.1. Materiał nauczania
Uzyskanie gotowego elementu z drewna wiąże się z wykonaniem wielu czynności, które
łącznie nazywa się obróbka drewna. Sposób obróbki drewna zależy od jego struktury,
twardości, wilgotności i przekroju poprzecznego.
Narzędzia do obróbki ręcznej.
Do niedawna wszystkie roboty ciesielskie wykonywane były ręcznie za pomocą prostego
zestawu narzędzi. Dzisiaj obróbkę ręczną stosuje się na budowach prowadzonych systemem
gospodarczym lub do dopasowania przygotowanych uprzednio elementów na miejscu
montażu. Narzędzia do obróbki wykorzystuje się przeważnie do skrawania, które ma na celu
nadanie elementom odpowiednich kształtów i wymiarów. Obróbka skrawaniem obejmuje:
- piłowanie  podział materiału drzewnego na części o określonym kształcie i wymiarach,
za pomocą pił i pilarek,
- struganie  nadanie elementom drzewnym właściwych kształtów, wymiarów i gładkości,
za pomocą strugów i strugarek,
- wiercenie  wykonywanie w drewnie okrągłych gniazd (otworów nieprzelotowych) lub
otworów, za pomocą wiertarek wyposażonych w wiertła,
- dłutowanie  wykonywanie otworów, gniazd, wgłębień o przekroju kwadratowym lub
prostokątnym przy użyciu dłut lub dłutarek,
- szlifowanie  nadanie powierzchni drewna wysokiego stopnia gładkości, za pomocą
papieru ściernego lub szlifierek.
Przed wykonywaniem elementów konstrukcji ciesielskich należy zapoznać się
z rysunkami, na których zaznaczony jest kształt i wymiary elementów. Następnie należy
dobrać surowiec pamiętając o właściwej klasie jakości drewna.
Po dobraniu surowca następuje trasowanie, czyli wyznaczanie linii cięcia na materiale
drzewnym. Do odmierzania i trasowania kształtów służą: ołówek stolarski, rysik, miarka
stolarska składana lub zwijana, liniał drewniany, kątownik nastawny, suwmiarka.
Rys. 6 Sprzęt do trasowania: a) ołówek stolarski, b) miarka stolarska, c) miara zwijana, d) miara zwijana, e)
liniał, f) cyrkiel nastawny, g) kątownik prostokątny, h) kątownik przylgowy, i) kątownik nastawny [8, s.179]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 Do obróbki drewna okrągłego cieśla wykorzystuje siekierę i topór. Topory mają ostrza
jednostronne (lewe lub prawe), co umożliwia uzyskanie gładszej powierzchni po obróbce.
Siekiera jest narzędziem pomocniczym. Najczęściej służą one do montażu i demontażu
konstrukcji ciesielskich: deskowań i rusztowań.
Do piłowania używa się wieloostrzowych narzędzi zwanych piłami. W zależności od
kierunku obróbki wyróżniamy: rozrzynanie (piłowanie wzdłuż włókien), przerzynanie
(piłowanie w poprzek włókien) oraz wyrzynanie (piłowanie krzywoliniowe). Do każdego
piłowania wykorzystuje się inny rodzaj pił.
Do rozrzynania stosuje się piły o kącie skrawania mniejszym niż 90o, do przerzynania
piły o kącie skrawania większym niż 90o. Istnieją również piły uniwersalne do cięcia wzdłuż i
w poprzek włókien. Mają one krawędz
skrawania, ustawionÄ… pod kÄ…tem prostym..
Rys. 7 Narzędzia do ręcznej obróbki drewna. [8, s.180, 181]
Do przecinania drewna o większym przekroju (belki, krawędziaki, kłody) służy
piła poprzecznica o brzeszczocie długości 1,0 1,5 m, obsługiwana przez dwóch ludzi. Do
przecinania elementów o mniejszym przekroju używa się piły ramowej o cieńszym
brzeszczocie naprężonym za pomocą linki naciągającej ramię. Piła ramowa nadaje się do
cięcia wzdłuż linii krzywych, ma drobniejsze uzębienie od poprzecznej i może być
obsługiwana przez jednego człowieka. Do dopasowania elementów drewnianych w czasie
montażu, cięcia płyt z tworzyw drzewnych oraz przycinania listew, używa się piły płatnicy
o drobnych zębach i krótkim brzeszczocie, długości 40 cm.
W robotach ciesielskich zazwyczaj nie wymaga się wyrównywania powierzchni drewna.
Jedynie deskowania elementów betonowych, których powierzchnia nie będzie już tynkowana,
wyrównuje się strugając powierzchnie desek. Do tego celu służy strug, który zdziera drewno,
nożem stalowym osadzonym w drewnianym kadłubie. Wysunięcie noża decyduje o grubości
zestruganej warstwy drewna.
Do wykonania gniazd używa się dłut różnych wielkości i o różnym kształcie noża. Dłuto
wbija siÄ™ w drewno uderzajÄ…c, w uchwyt pobijakiem drewnianym.
Podstawowym narzędziem do rozbiórki rusztowań i deskowań jest łapa ciesielska, którą
podważa się połączone ze sobą elementy drewniane i rozdziela je, wykorzystując zasadę
działania dz
wigni. Nacięcie w jednym końcu łapy służy do wyciągania gwoz
dzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 8 DÅ‚uta [8, s.182]
Maszyny do mechanicznej obróbki drewna
W każdym warsztacie musi znajdować się ręczna piła ramowa i płatnica, jednak
podstawowe elementy konstrukcji ciesielskich i deskowań przecina się za pomocą pilarek.
Najczęściej stosowane są pilarki tarczowe poprzeczne do cięcia drewna w poprzek włókien
oraz pilarki tarczowe wzdłużne, do cięcia drewna wzdłuż włókien. Narzędziem tnącym jest
tarcza stalowa z naciętymi na obwodzie zębami i otworem w środku, do zamocowania na
wrzecionie, nazwana piłą tarczową.
Rys. 9 Pilarka tarczowa
W robotach ciesielskich występuje najczęściej potrzeba przycinania elementów do
odpowiedniej długości lub szerokości. Dla ułatwienia takiego cięcia stosuje się listwy
prowadzące. Do piłowania długich elementów ustawia się przed i za stołem podajniki
walcowe lub podpórki. Na tarczówkach można nie tylko ciąć materiał do długości
i szerokości, lecz także wykonywać profile. Ze względu na możliwość piłowania wzdłuż
i w poprzek włókien najlepsze do robót ciesielskich są pilarki uniwersalne. Mogą to być
obrabiarki stacjonarne lub przenośne.
Do wyrównywania powierzchni służą strugarki, które pracują nożami zamocowanymi w
wale nożowym. W zależności od celu obróbki rozróżnia się strugarkę wyrówniarkę, która ma
na celu wyrównanie powierzchni  otrzymanie bazy, czyli płaszczyzny umożliwiającej
uzyskanie prawidłowych kształtów i wymiarów w toku dalszej obróbki oraz strugarkę
grubiarkę, która służy do strugania materiałów tartych do określonej grubości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 Zamiast dłuta ręcznego można skorzystać z dłutarki łańcuszkowej. Ogniwa łańcucha
dłutarki są wyposażone w zęby przecinające włókna drewna.
Rys. 10. Frezowanie a) boku bala frezem kotonowym, b) i d) wybieranie wpustu, c) zbieranie krawędzi
[5, s.151]
Frezarki umożliwiają nadawanie obrabianym elementom różnorodnych profili, przy czym
powierzchnia po obróbce jest gładka.
W zmechanizowanych robotach ciesielskich zamiast świdrów ręcznych używa się
wiertarek elektrycznych, wyposażonych w uchwyty do mocowania wierteł o różnej średnicy
i kształcie. Wiertarki mogą być stale lub przenośne.
Ręczne narzędzia mechaniczne
Obecnie bardzo często, szczególnie na budowach stosuje się ręczne narzędzia
mechaniczne,. Są one lekkie, łatwe w obsłudze oraz bardzo wydajne. Na budowach
najczęściej używa się tarczówek i taśmówek oraz wiertarek elektrycznych, rzadziej stosuje się
wyrzynarki, strugarki, piły łańcuchowe, dłutarki i szlifierki. Narzędzia te mają napęd
elektryczny, z wyjątkiem niektórych pił, gdzie stosowany jest napęd spalinowy. Tarczówką
ręczną można wykonywać przylgi, nacięcia i wpusty. Taśmówki można stosować do
wykonywania elementów krzywoliniowych i złączy.
Wiertarki ręczne o napędzie mechanicznym stosuje się do wykonywania otworów
w zmontowanych konstrukcjach.
Sczepiacze służą do wbijania gwoz
dzi i zszywek oraz do wkręcania wkrętów.
Rys. 11 Przenośne obrabiarki do drewna a) pilarka tarczowa; b) strugarka do drewna
Podstawowe wyposażenie ciesielni
Roboty ciesielskie w pracy kamieniarza stanowią niewielki odcinek robót. Zazwyczaj
kamieniarz nie posiada specjalistycznie wyposażonej ciesielni. Zazwyczaj są to małe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
warsztaty, w których przygotowuje się główne elementy rusztowań i deskowań. Są one
wyposażone w narzędzia ręczne, obrabiarki przenośne i pilarkę tarczową stacjonarna. Tylko
nieliczne zakłady kamieniarskie, posiadają duże ciesielnie wyposażone w komplet obrabiarek.
Średniej wielkości ciesielnia powinna posiadać magazyn tarcicy, hale maszyn oraz magazyn
wyrobów gotowych.
ZÅ‚Ä…cza ciesielskie
Złącza umożliwiają wykonywanie z prostych elementów drewnianych nawet bardzo
złożonych budowli. Złącza elementów z drewna dzieli się na: łącznikowe  elementy
połączone są łącznikami (śruby, wkręty, kolki), klejone  łączone na klej oraz najbardziej
popularne złącza wrębowe, w których elementy połączone są za pomocą odpowiednio
wykonanych zaciosów ciesielskich. Wykonanie złączy wrębowych jest bardzo pracochłonne
i wymaga dużej dokładności, aby na stykach elementów nie powstawały szczeliny, przez
które może wnikać wilgoć sprzyjająca korozji biologicznej.
Rys.12 Przykłady złącz łącznikowych [5, s.169] Rys. 13 Przykłady złącz klejonych [5, s. 177]
Obecnie w konstrukcjach drewnianych są stosowane złącza na skowy, które są znacznie
mniej pracochłonne w porównaniu ze złączami wrębowymi.
Połączenia, w celu zabezpieczenia ich przed rozluz
nieniem wzmacnia się kołkami,
śrubami, klamrami, strzemionami, opaskami.
.
Rys. 14 Przykłady złącz na skowy [5, s. 173]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys.16 Przykłady złącz wrębowych: zakładki i zamki [5, s.179]
Bezpieczeństwo i higiena pracy w ciesielniach podczas obróbki drewna
Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót ciesielskich
regulują m.in. następujące akty prawne: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót
budowlanych (Dz. U. 2003, Nr 47, poz. 401) oraz RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane,
co najmniej przez dwie osoby (Dz. U. nr 62, poz. 288). Poważne zagrożenie ciężkimi
wypadkami odnotowuje się podczas pracy przy obsłudze pilarek tarczowych i łańcuchowych.
Należy bezwzględnie przestrzegać zasad bezpiecznej pracy przy obsłudze tych podstawowych
obrabiarek do drewna. W szczególności jest zabronione:
- cięcie drewna przed osiągnięciem przez pilarkę pełnych obrotów maszyny (nie
rozpoczynać cięcia natychmiast po włączeniu silnika),
- cięcie bez kaptura ochronnego, osłony dolnej tarczy piły i elementów napędu,
- cięcie wzdłużne bez klina rozszczepiającego (zabezpieczającego przed odrzutem
drewna),
- użytkowanie pilarek z uszkodzonymi elementami osłony bądz
uchwytów,
- dopuszczanie do pracy przy pilarkach pracowników przypadkowych, nie przeszkolonych.
Pilarka łańcuchowa jest narzędziem wyjątkowo niebezpiecznym także ze względu na
możliwość powstawania choroby wibracyjnej podczas jej użytkowania. Przed rozpoczęciem
pracy z pilarką łańcuchową przenośną należy sprawdzić zgodnie z instrukcją obsługi, czy nie
są uszkodzone, zużyte lub niewłaściwie zamontowane jej elementy:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Elementarną zasadą bezpieczeństwa przy obsłudze wszelkich maszyn i urządzeń
mechanicznych jest ścisłe przestrzeganie instrukcji obsługi tych urządzeń, także w zakresie
stosowania środków ochrony indywidualnej (przed nadmiernym hałasem lub zapyleniem)
Zabroniony jest uchwyt rękoma obrabianego materiału na linii, na której następuje
skrawanie. Przed obróbką drewna rozbiórkowego konieczne jest wyjęcie pozostałych
gwoz
dzi oraz oczyszczenie go z pozostałości betonu lub zaprawy.
W ciesielniach nie wolno wykonywać żadnych podłączeń prowizorycznych ani instalacji
elektrycznych mogących spowodować zwarcie lub iskrzenie.
Nie wolno użytkować narzędzi skrawających bez przewidzianych przez producenta osłon
chroniących pracowników, oraz bez urządzeń blokujących i wyłączników. Wyłączniki te
powinny być łatwo dostępne, urządzenia blokujące tak położone, aby niemożliwe było
przypadkowe włączenie maszyny.
Praktykanci, uczniowie i pracownicy młodociani mogą obsługiwać mechaniczne
urządzenia skrawające jedynie pod kierunkiem doświadczonych pracowników i po
przeszkoleniu.
W warsztatach ciesielskich obowiązują zasady utrzymywania porządku, tak, aby wióry i
resztki materiału nie utrudniały dostępu do poszczególnych urządzeń.
Przy robotach ciesielskich zachodzi potrzeba przenoszenia długich elementów. Należy tu
przestrzegać zakazu przenoszenia przez jednego pracownika przedmiotów, których długość
przekracza 4 m, a masa 30 kg.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz narzędzia do ręcznej obróbki drewna?
2. Od czego zależy sposób obróbki drewna?
3. Na czym polegają poszczególne rodzaje obróbki drewna?
4. W jakich robotach ciesielskich wyrównuje się powierzchnie drewna?
5. Do czego służą pilarki tarczowe?
6. Czym się różni topór od siekiery?
7. Jaką rolę spełnia powierzchnia bazowa?
8. Kiedy stosuje siÄ™ sczepiacze?
9. Na czym polega trasowanie drewna?
10. Jakie znasz przybory traserskie?
11. Jakie złącza stosujemy w pracach ciesielskich?
12. Jakie czynności należy wykonać, aby otrzymać złącze łącznikowe?
13. W jaki sposób należy wykonać proste złącze wrębowe?
14. Gdzie w złączach ciesielskich stosuje się skowy?
15. Jakie środki ochrony indywidualnej stosuje się w ciesielniach?
16. Jakie są przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w ciesielniach?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj trasowania tarcicy zgodnie z rysunkiem wyrobu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rysunkiem wyrobu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dokładnie obejrzeć tarcicę, na obu powierzchniach, szczególną uwagę zwracając na
rozmieszczenie wad,
4) dobrać narzędzia traserskie,
5) ustalić rozmieszczenie elementów,
6) wytrasować elementy,
7) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
8) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- rysunek wyrobu,
- tarcica,
- narzędzia traserskie.
Ćwiczenie 2
Dobierz narzędzia do obróbki ręcznej drewna, umożliwiające wykonanie elementów
deskowania płyty przedstawionej na rysunku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rysunkiem,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) ustalić operacje jakim powinno być poddane drewno, aby wykonać elementy
deskowania,
4) dobrać narzędzia do poszczególnych operacji,
5) uzasadnić odpowiedz
,
6) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- rysunek deskowania,
- zestaw narzędzi do ręcznej obróbki drewna.
Ćwiczenie 3
Wykonaj, zgodnie z rysunkiem złącze ciesielskie wrębowe typu zakładka prosta
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rysunkiem,
2) dobrać narzędzia do poszczególnych operacji,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wykonać trasowanie elementów,
5) wykonać cięcie elementów
6) wykonać zdjęcie odpadu,
7) wykonać wiercenie otworów,
8) wskazać zastosowanie wykonanego połączenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
9) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
- modele złączy ciesielskich
- rysunek,
- tarcica,
- zestaw narzędzi do trasowania,
- zestaw pil: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
- wiertarka,
- wkrętarka,
- młotek, cęgi,
- kołki, śruby.
Ćwiczenie 4
Wykonaj, zgodnie z rysunkiem złącze ciesielskie łącznikowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z rysunkiem,
2) dobrać narzędzia i obrabiarki,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wykonać trasowanie elementów,
5) wykonać cięcie elementów
6) połączyć elementy,
7) wskazać zastosowanie wykonanego połączenia,
8) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
- modele złączy ciesielskich
- rysunek,
- tarcica,
- zestaw narzędzi do trasowania,
- zestaw pil: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
- wiertarka,
- wkrętarka,
- młotek, cęgi,
- kolki, śruby, gwoz
dzie.
4.2.4.Sprawdzian postępów
Czy potrafisz tak nie
1) scharakteryzować rodzaje obróbki drewna? ð ð
2) rozróżnić narzÄ™dzia do obróbki drewna? ð ð
3) okreÅ›lić zastosowanie poszczególnych narzÄ™dzi do ð ð
obróbki drewna?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4) scharakteryzować rodzaje piÅ‚owania? ð ð
5) posÅ‚użyć siÄ™ sprzÄ™tem pomiarowym? ð ð
6) dobrać narzÄ™dzia do prac ciesielskich? ð ð
7) posÅ‚ugiwać siÄ™ podstawowymi narzÄ™dziami do robót ð ð
ciesielskich?
8) wykonać trasowanie? ð ð
9) zorganizować stanowisko pracy do wykonywania robót ð ð
ciesielskich?
10) omówić zasady bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy podczas ð ð
robót ciesielskich?
11) zachować ostrożność podczas pracy w ciesielni? ð ð
12) wykonać proste zÅ‚Ä…cze Å‚Ä…cznikowe? ð ð
13) wykonać proste zÅ‚Ä…cze wrÄ™bowe? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3 Transport i magazynowanie materiałów ciesielskich
4.3.1 Materiał nauczania
Elementy drewniane są dość lekkie i bardzo często przenoszone są przez ludzi.
UrzÄ…dzenia transportowe sÄ… wykorzystywane przy wykonywaniu wysokich konstrukcji,
montażu elementów wielkowymiarowych lub przy pracach wykonywanych na rozległym
terenie. Najczęściej środki transportu stosuje się do przewiezienia elementów z ciesielni na
plac budowy.
Transport materiałów ciesielskich może być wewnętrzny, jeśli dotyczy terenu ciesielni
lub placu budowy albo zewnętrzny  pomiędzy ciesielnią, a placem budowy. Transport
zewnętrzny odbywa się w poziomie, natomiast wewnętrzny może być poziomy i pionowy.
Transport zewnętrzny odbywa się samochodami lub (sporadycznie w przypadku długich
elementów) ciągnikami siodłowymi. Transport wewnętrzny na małych placach budów i w
ciesielniach odbywa się ręcznie, natomiast na większych wykorzystuje się wózki ręczne,
spalinowe lub elektryczne oraz wyciągi budowlane i żurawie.
Ręczne wózki jezdniowe nadają się do przewozu wewnątrz ciesielni. Mogą być ciągnione
przez jedną lub dwie osoby lub posiadać napęd elektryczny albo spalinowy. Ręczne wózki
dwukołowe składają się z naczepy, którą przewozi się po podstawieniu półwózka. A
adowność
wózków uzależniona jest od liczby kół i napędu: 1,5 t  wózki dwukołowe, do 3 t  wózki
trzykołowe, do 5 t  wózki czterokołowe elektryczne. Wszystkie wózki wymagają
utwardzonej, równej powierzchni transportowej.
Rys.17 Wózki jezdniowe a) naczepa dwukołowa ręczna i półwózek, b) i c) wózek kołowy ręczny [5, s.198]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Pionowy transport elementów
Najprostszym urządzeniem transportowym w pionie jest krążek podwieszony do
rusztowania, z przerzucona liną, na końcu, której wiąże się transportowany element. Ciągnąc
za drugi koniec liny podnosi się materiał do góry. Wielokrążek otrzymujemy przez
połączenie, co najmniej dwóch krążków nieruchomych z ruchomym. Siła potrzebna do
wciągnięcia materiału zmniejsza się tyle, razy ile lin występuje w wielokrążku
Do podnoszenia ciężarów, można również wykorzystać wciągarki ręczne lub
z napędem mechanicznym.
Do transportu pionowego materiałów ciesielskich używa się również wyciągów
i żurawi.
Rys. 18 Krążki: a) stały, b) ruchomy.[5, s. 199]
Wyciągi budowlane mogą być słupowe, szybowe i klatkowe. A
adunki umieszczone na
pomostach lub w klatkach przesuwajÄ… siÄ™ w pionie po odpowiednich prowadnicach,
przymocowanych do słupa lub obudowy szybu.
Rys. 19 Wciągarki: a) ręczna, b) mechaniczna [5, s. 202]
Magazynowanie materiałów ciesielskich
Magazynowanie materiałów ciesielskich może odbywać się na otwartych placach, pod
zadaszeniem i w zamkniętych magazynach ogrzewanych lub nieogrzewanych. Unikać należy
terenów podmokłych i gliniastych o nieprzemakalnych warstwach. Pod dachem przechowuje
się materiały, które nie powinny ulegać zawilgoceniu: drewno i tworzywa drzewne.
W magazynach zamkniętych przechowuje się materiały nieodporne na wilgoć oraz spoiwa.
Farby, impregnaty oraz inne wyroby chemiczne przechowuje siÄ™ w pomieszczeniach
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
ogrzewanych. Budynki magazynowe powinny być zaopatrzone w przegrody, półki, drabinki,
wózki ręczne.
Tarcicę przechowuje się na placu budowy, w taki sposób, aby nie ulegała zawilgoceniu
przez wodę opadową ani od wilgoci gruntowej. Jednocześnie warunki składowania powinny
zapewnić możliwość odparowania z drewna wody w nim zawartej. Teren, na którym
magazynuje się tarcicę, powinien być suchy, przewiewny i mieć zapewnione odprowadzenie
wody opadowej. Tarcicę przechowuje się w stosach opartych na słupkach betonowych, na
których umieszczone są legary. Poszczególne warstwy tarcicy rozdziela się przekładkami, aby
zapewnić dostęp powietrza do każdej warstwy. Jeżeli drewno będzie przechowywane przez
dłuższy czas, to nad stosem należy wykonać zadaszenie ze spadkiem umożliwiającym
odprowadzanie wody deszczowej poza stos. Podczas przechowywania krótkotrwałego drewna
suchego, można stos nakryć na wierzchu folia polietylenową lub arkuszami papy. Odstęp
miedzy deskami (belkami, krawędziakami) powinien wynosić około 5 cm, a grubość
przekładek minimum 2 cm.
Rys.20 Sposoby magazynowania drewna a) okrągłego, b) tarcicy. [5, s. 97]
Bezpieczeństwo i higiena pracy w czasie transportu.
Transport wymaga od robotników bardzo dobrego stanu zdrowia. Dorosły mężczyzna
może dz
wigać i przenosić podczas pracy elementy o masie do 50 kg. na odległość 25 m lub
na wysokość do 4 m. Przenoszone długie przedmioty nie mogą mieć masy powyżej 30 kg
i długości powyżej 4 m. Przedmioty szorstkie o ostrych krawędziach należy przenosić
w rękawicach ochronnych.
Dopuszczalny ładunek wózków bezszynowych poruszanych ręcznie po nawierzchni
twardej i równej nie może przekraczać 400 kg na jednego dorosłego mężczyznę.
Każdy podnośnik powinien być zaopatrzony w tablicę z wypisanym na niej
dopuszczalnym obciążeniem. Pionowe podawanie desek przez pracowników znajdujących się
na różnych poziomach jest niedopuszczalne.
Drewno do transportu pionowego należy dobierać mniej więcej jednakowej długości.
Przygotowaną partię drewna przewiązuje się w dwóch miejscach linami stalowymi
w odległości nie mniejszej niż jedna czwarta długości od czoła podnoszonej partii drewna.
Należy przy tym pamiętać, aby kąt między linami przy haku nie był większy niż 60 o.
Drewno przenoszone przez żurawie powinno być uprzednio podniesione na wysokość, co
najmniej 30 cm, w celu kontroli zawiesia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje transportu w pracach ciesielskich?
2. W jaki sposób odbywa się transport wewnętrzny?
3. Jakie znasz rodzaje wózków jezdniowych?
4. Do czego służą krążki?
5. Jakie znasz rodzaje krążków?
6. Jakie znasz sposoby magazynowania materiałów?
7. Jak zbudowany jest stos tarcicy?
8. Jakie maksymalne ciężary dopuszcza się w transporcie ręcznym?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz środki transportu poziomego na budowie i w ciesielni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą,
2) wypisać środki transportu
3) dobrać materiały, które będą nimi transportowane,
4) uzasadnić swój wybór
5) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
6) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- katalogi środków transportu,
- notatnik.
Ćwiczenie 2
Ułóż drewno zgodnie z zasadami magazynowania materiałów tartych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą dotyczącą składowania materiałów tartych,
2) ustalić zasady układania stosu,
3) ułożyć tarcicę,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- materiały tarte,
- przekładki,
- słupki,
- legary.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Ćwiczenie 3
Opracuj zasady bezpiecznego transportu materiałów ciesielskich
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6,
2) opracować zasady bezpiecznego transportu materiałów ciesielskich,
3) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- katalogi środków transportu pionowego i poziomego,
- przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach związanych z obsługą środków
transportu.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić urzÄ…dzenia do transportu stosowane w pracach ð ð
ciesielskich?
2) rozróżnić transport zewnÄ™trzny od wewnÄ™trznego? ð ð
3) wskazać, co ma wpÅ‚yw na sile potrzebnÄ… do wciÄ…gniÄ™cia ð ð
ciężaru za pomocą krążków?
4) dobrać sposoby transportu zewnÄ™trznego i wewnÄ™trznego ð ð
5) rozróżnić rodzaje wyciÄ…gów? ð ð
6) wymienić rodzaje żurawi? ð ð
7) wskazać wady i zalety poszczególnych urzÄ…dzeÅ„ ð ð
transportowych?
8) wymienić zasady bezpiecznego transportu? ð ð
9) wskazać sposoby magazynowania materiałów ð ð
ciesielskich?
10) przetransportować materiaÅ‚y do wykonywania robót ð ð
ciesielskich?
11) dokonać skÅ‚adowania materiałów ciesielskich ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4 Deskowanie elementów monolitycznych, eksploatacja form
4.4.1 Materiał nauczania
Deskowaniem nazywamy tymczasową konstrukcję z desek, płyty pilśniowej twardej,
sklejki lub blachy, służącą do nadania wymaganego kształtu, układanej w nim mieszance
betonowej oraz do podtrzymania zbrojenia w czasie betonowania i utrzymania konstrukcji
w niezmienionej postaci do czasu uzyskania przez beton niezbędnej wytrzymałości. Bardzo
ważne jest, aby deskowanie było stabilne, czyste, ściśle umieszczone, odpowiadające normom
i pokryte środkiem adhezyjnym.
Deskowanie z drewna zastosowane jednorazowo do konstrukcji o skomplikowanym
kształcie, niewykazujące cech powtarzalności nazywamy deskowaniem indywidualnym lub
jednorazowym. Jeżeli deskowanie jest złożone z elementów i przewidziane do wielokrotnego
użycia do różnych części konstrukcji, to mamy do czynienia z deskowaniem powtarzalnym
lub inwentaryzowanym.
Deskowanie jest procesem kosztownym ze względu na cenę drewna, którego zużywa się
około 0,15 m3/m3 betonu. Wysokie są też koszty robocizny gdyż jest to proces czasochłonny.
Aby obniżyć koszty stosuje się zazwyczaj deskowanie powtarzalne. Innym sposobem
obniżenia kosztów deskowań jest deskowanie systemowe, wykonane w sposób trwały z tarcz,
które można łączyć różnego rodzaju klamrami i łącznikami umożliwiającymi ich szybki
montaż i demontaż.
Tarcze mogą mieć wysokość do 270 cm i są równe większości systemów szalunkowych.
Szerokości płyt wynoszą: 30, 45, 60, 75, 90, 240 cm. Dzięki płycie uniwersalnej
wielootworowej o szerokości 75 cm z otworami, co 5 cm, możliwe jest wykonanie deskowań
sÅ‚upów o wymiarach od 10×10 cm do 65×65 cm. Pozwala to na zaszalowanie praktycznie
każdej powierzchni, przy użyciu, prostych w obsłudze akcesoriów do deskowania.
Rys. 21 Rodzaje tarcz: a) ze sklejki, b) z desek, c) metalowe, d) z tworzywa sztucznego[5, s. 352]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Starszego typu deskowania wykonywane były wyłącznie z drewna, obecnie stosuje się
deskowania drewniane wzmacniane stalowymi profilami (kątownikami, płaskownikami,
ceownikami). Do produkcji powtarzalnych tarcz deskowań stosuje się materiały gwarantujące
gładkie ułożenie mieszanki betonowej: deski, sklejkę wodoodporną lub impregnowaną, płytę
stolarską, płytę pilśniową twardą, blachę stalową. Tarcze wykonane ze sklejki, mogą być
użyte około 80- krotnie. Tarcze z desek wykonuje się z drewna impregnowanego, struganego,
klejonego klejem wodoodpornym. Mogą być one wykorzystywane 30-krotnie. Tarcze
metalowe wykonuje siÄ™ z blachy stalowej, usztywnionej kÄ…townikami. Tarcza z blachy jest
praktycznie niezniszczalna i może być stosowana nawet 200-krotnie. Obecnie coraz częściej
wprowadza siÄ™ deskowania aluminiowe i z tworzyw sztucznych.
Rys.22 Deskowanie zestawione z tarcz a) widok, b) przekrój stężenia poziomego, c) przekrój stężeni
d) sworzeÅ„ Å‚Ä…czÄ…cy tarcze ·[5, s. 352]
Deskowania jednorazowe należy wykonywać w taki sposób, aby po stwardnieniu betonu
można je było łatwo rozbierać nie niszcząc desek i łat, dzięki czemu możliwe jest ich
powtórne użycie na inne deskowanie. Wielokrotność użycia drewna na budowie jest jednym
z czynników wpływających na zmniejszenie kosztów.
Deskowania należy zabezpieczyć przed przyczepnością do betonu przez silne
namoczenie go, stosowanie desek struganych lub gładkich, smarowanie preparatami
antyadhezyjnymi zmniejszającymi przyczepność deskowań do betonu. Stosuje się je do
deskowań z tworzyw sztucznych, metalu i drewna. Najczęściej są to oleje mineralne i woski.
Deskowania aluminiowe nie wymagają stosowania preparatów adhezyjnych. Środki
antyadhezyjne umożliwiają łatwe rozdzielenie deskowania od powierzchni betonowej,
ponieważ  zamykają wszystkie pory w drewnie i zapobiegają wnikaniu w nie zawiesiny
cementowej. Chronią również tarcze deskowania oraz konserwują je(przed pleśnią i korozją).
Należy pamiętać, aby środek antyadhezyjny nanieść cienką warstwą na tarcze deskowania
natryskiem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Deskowanie ław niskich do 30 cm wysokości, wykonuje się z pojedynczej deski
zamocowanej do kołków wbitych w grunt. Rozstaw kołków, zależnie od rodzaju gruntu
i grubości desek powinien wynosić 70-100 cm, długość kołków powinna być przynajmniej
dwukrotnie większa od wysokości ławy. Deskowanie usztywnia się wstawiając rozpórki
między kołki i wiążąc ich końce drutem. A
awy wysokie o przekroju prostokÄ…tnym wykonuje
się z tarcz powtarzalnych. Tarcze usztywnia się nakładkami.
Rys. 23 Deskowanie ławy fundamentowej a) o wysokości do 50 cm, b) do 100 cm [9, s.214]
Deskowanie trapezowe składa się z dwóch części dolnej takiej samej jak w deskowaniu
płaskim z tym, że nakładki i kołki wystają ponad tarcze. Służą one do podpory tarcz części
trapezowej. Część górna składa się z dwóch tarcz prostokątnych i dwóch trapezowych.
Stopy fundamentowe schodkowe wykonuje się z tarcz ustawionych w ramki. Górną
ramkę ustawia się dopiero po zapełnieniu dolnej betonem.
Deskowanie elementów monolitycznych może odbywać się w sposób tradycyjny. Składa
się ono z tarcz zbijanych z desek. Deski tarcz mogą być ułożone pionowo lub poziomo.
Deskowania o zarysie krzywoliniowym mogą być wykonane z desek wygiętych na
słupkach.
Rys. 24 Deskowanie elementu monolitycznego[9, s.216] Rys. 25 Dekowanie ściany krzywoliniowej[5, s.350]
Deskowanie słupów przeprowadza się z wykorzystaniem tarcz z desek zespalanych
obejmami zwanymi jarzmami, które umożliwiają utrzymanie stateczności elementu. Jarzma
w deskowaniach indywidualnych wykonuje się z desek, a do deskowań inwentaryzowanych
stosuje się jarzma z płaskowników z otworami umożliwiającymi zamykanie jarzma
trzpieniem stalowym. Kształt jarzma, uzależniony jest od kształtu słupa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 26. Jarzma: a) i b) drewniane, c) metalowe d) i e) do słupów ośmiokątnych [5, s. 364]
Deskowania słupów okrągłych wykonuje się z dwóch połówek. Jedną z nowości na rynku
budowlanym jest stosowanie kartonowego szalunku jednorazowego użytku, zarówno
w budownictwie jednorodzinnym, jak i monolitycznym, wykonanego w postaci rury ze
spiralnie skręconego, wielowarstwowego, impregnowanego i laminowanego kartonu
spojonego pod wysokim ciśnieniem. Zalety szalunków kartonowych: mały ciężar,
a w konsekwencji łatwość transportu i montażu; łatwy demontaż bez użycia środków
antyadhezyjnych, gładkie lico betonu po zdjęciu szalunków.
Rys.27 Deskowanie slupów a) prostokątnych, b) okrągłych [5, s. 363] Rys. 28 Deskowanie kartonowe
Deskowanie monolitycznej płyty wykonuje się ze sztywnej płyty z desek, wzmocnionymi
rygami, ustawionych na stojakach usztywnionych krzyżulcami. Elementy monolityczne
płytowe i płytowo-żebrowe wykonuje się w szczelnych deskowaniach, aby ich
powierzchnia była równa i gładka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rys. 29 Tradycyjne deskowanie ścian monolitycznych [8, s. 216]
Deskowanie belek i podciągów ma kształt koryta otwartego u góry, zbitego z tarcz
dennych i bocznych. Tarcze zbija siÄ™ w koryto i ustawia na rygach przybitych do stempli.
U góry deskowanie boczne jest rozparte podpórkami, które wyjmuje się po napełnieniu koryta
mieszanka betonową. Tarcze belek skrajnych podpiera się zastrzałami przybitymi do rygi.
W korytach belek o małej szerokości zamiast tarczy dennej stosuje się szeroką deskę. Jeśli
belki maja mieć boki ścięte, to w rogach koryta ustawia się listewki trójkątne.
Rys.30 Deskowanie płyty o rozpiętości do 2 m[8, s. 216]
Elementy deskowania wykonuje siÄ™ w warsztacie, na budowie lub w ciesielni.
Deskowania wykonuje się na podstawie rysunku roboczego, na którym oprócz wymiarów
elementów zaznaczony jest sposób montażu. Po analizie rysunku dobiera się surowiec. Jest to
tarcica iglasta o szerokości od 10 15 cm i grubości od 19 25 mm, wyjątkowo przy wysokich
deskowaniach można użyć surowca grubszego.
Następnie wykonujemy trasowanie (wrysowanie na deskach kształtu elementów w skali 1:1
odczytanych z rysunku) i obróbkę drewna. Ostatnią czynnością jest ponumerowanie
i oznakowanie poszczególnych elementów, aby ułatwić montaż deskowania, za pomocą farby
niezmywalnej lub przez wypalanie. Elementy oznacza siÄ™ pierwszÄ… literÄ… ich nazwy tarcza T,
rygiel R dodajÄ…c numer rysunku roboczego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Rys. 31 Fragment dokumentacji rysunkowej deskowania [5, s. 384]
W czasie montażu nie należy używać gwoz
dzi, które niszczą elementy deskowań.
Wskazane jest stosowanie śrub, drutu, jarzm. Elementy deskowań powinny przylegać
szczelnie do siebie, aby nie wyciekała mieszanka betonowa lub deskowanie nie uległo
wybrzuszeniu. Po wykonaniu deskowania bezpośrednio przed wlaniem betonu należy
oczyścić je, sprawdzić wypionowanie i wypoziomowanie W narożach deskowań powinno się
stosować trójkątne listwy. Dzięki temu możemy zapobiec tworzeniu się gniazd żwirowych
lub wypływaniu zawiesiny betonowej.
Rys. 32 Elementy deskowania przestawnego [8, s. 216]
Do wykonywania otworów, szczelin i wnęk należy w elementach zastosować
 wyżłobienia lub  wydrążenia . Możliwe to jest dzięki zastosowaniu wykonaniu
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
dodatkowego deskowania lub wydrążenia (poprzez zabudowę małych przestawnych ram
stalowych). Można również zabudować dopasowane bloczki z tworzyw sztucznych.
Konstrukcje deskowań powinny być sprawdzone na siły wywołane parciem świeżej masy
betonowej; uderzeniami przy jej wylewaniu z pojemników. Konstrukcja deskowania winna
spełniać następujące warunki:
- zapewniać jednorodna powierzchnię betonu,
- zapewniać odpowiednią sztywność i niezmienność kształtu konstrukcji,
- zapewniać odpowiednia szczelność,
- zapewniać łatwy ich montaż i demontaż oraz wielokrotność użycia,
- wykazywać odporność na deformacje pod wpływem warunków atmosferycznych.
Aby zagwarantować zachowanie ustalonych wymiarów elementów budowlanych
deskowania usztywnia się i napręża. Przy fundamentach ciągłych można zastosować ściski
deskowań. Duża wysokość deskowania wymaga zastosowania kotew szalunkowych, które
naciągają na siebie przeciwlegle ściany szalunku. Płyty monolityczne podpierane są palikami
wbijanymi w grunt.
W celu usunięcia deskowania wykonujemy następujące czynności: zdejmujemy boczne
tarcze słupów oraz boków podciągów i belek, usuwamy stemple i spody belek. Elementy
rusztowania oczyszczamy z resztek betonu i układamy według typów (zgodnie
z numeracjÄ…).
Czyszczenie deskowań zależy od ich rodzaju: tarcze z drewna  strugiem, z tworzyw
sztucznych  tarczÄ… szlifierskÄ… lub mokrÄ… szczotkÄ…, stalowe  szczotkÄ… drucianÄ….
Wykonywanie form
W pracy kamieniarza bardzo często używa się form. Obecnie coraz częściej wytwarza się
formy z materiałów trwałych, tzn. ze sklejki, stali, aluminium, mas plastycznych, a ogranicza
produkcjÄ™ form drewnianych.
Formy ze sklejek łączonych klejem wodoodpornym mogą być użyte ponad 50 razy.
Bardzo dobre efekty uzyskuje siÄ™ stosujÄ…c sklejki powlekane lakierami lub bakelitem.
Formy stalowe, ze względu na wytrzymałość materiału użytego do ich konstrukcji,
wykorzystywane mogą być nawet kilkaset razy.
Formy mogą być pojedyncze lub bateryjne, czyli takie, które umożliwiają otrzymanie
większej partii elementów. W celu ułatwienia wyjmowania elementów z formy bardzo często
stosuje siÄ™ formy odwracalne.
Formy należy tak wykonywać, aby nie ulegały one odkształceniom w procesie
użytkowania i nie wypływał z niej materiał w momencie napełniania.
Rys. 33 Formy odwracalne do wyrobu płyt chodnikowych [5, s. 382]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 34 Bateryjna forma drewniana [5, s. 381]
Bezpieczeństwo i higiena pracy w czasie deskowania
Wykonując deskowania bezwzględnie należy przestrzegać właściwego doboru materiału
(eliminować deski ze zgnilizną, krętym przebiegiem włókien i sękami zepsutymi oraz
zwracać uwagę na odpowiednią grubość). Montaż konstrukcji ciesielskich na wysokości
wymaga wyposażenia zatrudnionych w hełmy robocze oraz linki do zamocowania pasów
ochronnych. Jeżeli roboty ciesielskie są wykonywane z pomostu, to musi on być wyposażony
w barierkę ochronną wysokości 110 cm z bortnicą przy pomoście. Pomost, można obciążać
składowanymi materiałami tylko do granicy określonej przez kierownictwo robót.
Konstrukcje ciesielskie na wysokości mogą montować jedynie cieśle z odpowiednim
zezwoleniem lekarza. Miejsca szczególnie niebezpieczne należy zabezpieczyć ogrodzeniami
i zaopatrzyć w odpowiednie napisy ostrzegawcze. Narzędzia ciesielskie oraz gwoz
dzie należy
nosić w specjalnych skrzynkach. Ze względu na bezpieczeństwo pracy niedozwolone jest
pozostawianie ostrych narzędzi luzem na deskowaniu. Narzędzia takie, jeżeli trzeba je
pozostawić, powinny być wbite ostrzem w drewno. Podczas obróbki drewna należy ostrożnie
posługiwać się narzędziami posiadającymi ostrza i postępować zgodnie z zasadami opisanymi
w rozdziale 4.2.1. Do rozdeskowania konstrukcji kamieniarskich można przystąpić po
stwierdzeniu dostatecznej wytrzymałości i uzyskaniu zezwolenia, upoważnionej do tego
osoby. Materiał drzewny z deskowania układa się w oznaczonym miejscu, w taki sposób, aby
wykluczyć możliwość skaleczenia się gwoz
dz
mi.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co nazywamy deskowaniem?
2. Kiedy stosujemy deskowania?
3. Jakie znasz rodzaje deskowań?
4. Z jakich materiałów wykonuje się deskowanie?
5. W jaki sposób zabezpiecza się drewno przed przywieraniem betonu?
6. W jaki sposób deskuje się ławy wysokiej?
7. Jakie znasz sposoby deskowania płyt?
8. Jaką rolę pełnią jarzma?
9. Czym różni się deskowanie słupów kwadratowych od okrągłych?
10. Jak przebiega wykonanie deskowania?
11. Jakie znasz najważniejsze zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, których należy
przestrzegać podczas wykonywania deskowań?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj deskowanie płyty i belki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6,
2) wykonać rysunek deskowania wskazanego przez nauczyciela,
3) wypisać materiały i narzędzia niezbędne do wykonania deskowania,
4) uzasadnić swój wybór
5) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
6) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- blok rysunkowy,
- przybory do wykonania rysunku,
- notatnik.
Ćwiczenie 2
Wykonaj deskowanie belki żelbetowej zgodnie z rysunkiem roboczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać materiał do wykonania deskowania,
2) dobrać narzędzia do wykonania deskowania,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) wykonać tarcze,
5) zmontować konstrukcję,
6) sprawdzić rozpórki,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw materiałów tartych: tarcica, łaty, listwy,
- zestaw narzędzi do trasowania,
- zestaw pił: poprzecznica, płatnica, grzbietnica, otwornica,
- młotek, cęgi,
- poziomnica,
- wiertarka,
- kołki, śruby, gwoz
dzie,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj deskowanie elementu masywnego przedstawionego na rysunku wraz
z zabezpieczeniem i usztywnieniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać tarcze wewnętrzne i zewnętrzne,
4) wykonać ramkę stabilizacyjną,
5) wykonać jarzma,
6) wykonać montaż całej konstrukcji,
7) sprawdzić pion wykonanego deskowania,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw materiałów tartych: tarcica, łaty, listwy,
- zestaw narzędzi do trasowania,
- zestaw pił: poprzecznica, płatnica, grzbietnica, otwornica,
- młotek, cęgi,
- poziomnica, pion,
- kołki, śruby, gwoz
dzie,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Wykonaj deskowanie płyty o skomplikowanym kształcie przedstawionym na rysunku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6,
2) zapoznać się z rysunkiem,
3) określić szacunkowo ilość materiału potrzebnego do wykonania deskowania,
4) przygotować stanowisko pracy,
5) wytrasować elementy deskowania,
6) dokonać cięcia drewna na określoną długość i kształt,
7) połączyć elementy  wykonać deskowanie,
8) przestrzegać podczas pracy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
9) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
10) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- katalogi form,
- elementy deskowania,
- narzędzia ciesielskie,
- środki ochrony osobistej.
Ćwiczenie 5
Wykonaj formę drewnianą na płytę prostą przedstawiona na rysunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6,
2) zapoznać się z rysunkiem,
3) określić szacunkowo ilość materiału potrzebnego do wykonania deskowania,
4) przygotować stanowisko pracy,
5) wytrasować elementy deskowania,
6) dokonać cięcia drewna na określoną długość i kształt,
7) połączyć elementy  wykonać deskowanie,
8) zabezpieczyć deskowanie przed zmianą kształtu,
9) przestrzegać podczas pracy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
10) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
11) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw materiałów tartych: tarcica, łaty, listwy,
- zestaw narzędzi do trasowania,
- zestaw pił: poprzecznica, płatnica, grzbietnica, otwornica,
- młotek, cęgi,
- poziomnica, pion,
- kołki, śruby, gwoz
dzie,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Zabezpiecz wykonaną w poprzednim ćwiczeniu formę przed przyleganiem betonu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z specjalistyczną,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dobrać środek antyadhezyjny,
4) dobrać sposób naniesienia środka,
5) nanieś środek antyadhezyjny,
6) przestrzegać podczas pracy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
7) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć ewentualne usterki,
8) zlikwidować stanowisko pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura specjalistyczna,
- preparat antyadhezyjny,
- forma drewniana,
- pistolet natryskowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaÅ›nić na czym polega proces deskowania? ð ð
2) rozróżnić rodzaje deskowania? ð ð
3) wskazać zalety deskowania systemowego? ð ð
4) dobrać materiaÅ‚ do deskowaÅ„? ð ð
5) zabezpieczyć deskowanie przed przyczepnoÅ›ciÄ… betonu? ð ð
6) zachować ostrożność podczas montażu i demontażu ð ð
deskowań?
7) zorganizować stanowisko pracy dla prostych form? ð ð
8) wykonać deskowanie pÅ‚yty o Å›ciÄ™tych narożnikach? ð ð
9) wykonać deskowanie pÅ‚yty o zarysie krzywoliniowym? ð ð
10) wykonać formÄ™ drewnianÄ…? ð ð
11) opracować proces technologiczny deskowania? ð ð
12) posÅ‚użyć siÄ™ dokumentacjÄ… technicznÄ… w celu wykonania ð ð
ćwiczenia?
13) posÅ‚użyć siÄ™ narzÄ™dziami i sprzÄ™tem w pracach ð ð
ciesielskich?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.5 Rusztowania i zasady ich eksploatacji
4.5.1 Materiał nauczania
Obecnie rusztowania z drewna wykonuje się dość rzadko, ponieważ wyparły je
rusztowania metalowe. Do rusztowań powinno się używać wyłącznie drewna zdrowego
o małej liczbie sęków, drobnosłoistego i przeważnie miękkiego, jak sosna, świerk i jodła. Nie
wolno używać drewna porażonego zgnilizną oraz drewna nieokorowanego i desek
zrzynkowych. Nie wolno też stosować drewna krętosłoistego, wykazującego skłonność do
dalszego skręcania się, gdyż z takiego drewna wysuwają się gwoz
dzie. Na poszczególne
elementy rusztowań należy stosować tarcicę sortowaną wytrzymałościowo. Do budowy
drabin należy stosować na stojaki i szczeble tarcicę sosnową nieobrzynaną. Stojaki nie mogą
mieć sęków zepsutych lub zdrowych wypadających, szczeble zaś powinny być bez sęków.
Dopuszcza się w stojakach nieliczne sęki o średnicy nie większej niż10 mm, przy czym na
krawędziach przekroju sęki są niedopuszczalne. Do rusztowań zewnętrznych należy używać
drewna półsuchego o wilgotności 18 23% zaimpregnowane przed korozją biologiczną.
Gwoz
dzie do rusztowań powinny być, co najmniej 2 3 razy dłuższe niż grubość przybijanego
elementu, przy czym długość ich nie może być mniejsza niż 75 mm. Przekroje gwoz
dzi, śrub
i jarzm powinny odpowiadać wymaganiom norm przedmiotowych.
Do budowy rusztowań stojakowych powinny być używane dłużyce sosnowe oraz żerdzie
sosnowe proste długości 9 15 m o średnicy nie mniejszej niż 14 cm w cieńszym końcu
Składają się one z elementów konstrukcyjnych:. jednego lub dwóch rzędów stojaków (stąd
nazwa jedno lub dwurzędowe), podłużnic, leżni (poprzecznic) i tężników.
Na pomost należy używać desek grubości, co najmniej 32 mm i szerokości 18 cm. Poręcze
powinny być z desek grubości 32 mm i szerokości 15 cm. Na odbojnice (deski
krawężnikowe) należy używać desek takich jak na poręcze; grubość desek 32 mm, szerokość.
Schodnie powinny być z desek grubości 38 mm i szerokości 18 cm.
Poszczególne elementy konstrukcji łączy się na gwoz
dzie lub klamrami ciesielskimi.
Ponadto rusztowania są wyposażone w pomosty robocze, poręcze i schodnie.
Rusztowania stojakowe można stosować do wysokości 20 m. Całe rusztowanie musi być
mocno zakotwione w ścianie: Rusztowania jednorzędowe mocuje się w murze, obmurowując
końce leżni na głębokość około 15 cm, a rusztowania dwurzędowe kotwi się w murze, łącząc
je linką stalową lub splotem z drutu do kotwi osadzonych w murze. Ze względu na znaczne
zużycie drewna oraz bardzo pracochłonny montaż i demontaż rusztowania z drewna
okrągłego stosuje się bardzo rzadko.
Rusztowania wspornikowe - pomost (lub pomosty) w tym rusztowaniu wspiera siÄ™ na
belkach wysuniętych na zewnątrz budynku przez otwory w murze. Belki oparte są
wspornikowo na murze i zamocowane wewnątrz budynku za pomocą słupów. Rusztowanie
stosuje się przy nadbudowie i tynkowaniu wyższych lub niedostępnych kondygnacji budynku.
Obciążenie pomostu nie powinno przekraczać 200 daN/m2. Wysięg rusztowania poza
budynek do 1,5 m. Odstęp osiowy wysuwnic i rozstaw słupów (kozłów) unieruchamiających
wysuwnicę, w budynku nie powinien przekraczać 1,5 m.
Wysuwnicę należy ułożyć wspornikowo z nachyleniem 1 3% w stronę ściany i oprzeć ją
na murze na podkładce z deski o przekroju 3,8 x 15 cm i długości nie mniejszej niż 25 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Rys. 35. Jednorzędowe rusztowanie stojakowe a) przekrój poprzeczny, b) widok z przodu [5, s. 392]
Podkładki powinny być ułożone od strony zewnętrznego lica muru w odległości około
3cm od jego krawędzi. Podkładka całą krawędzią powinna przylegać do muru i wysuwnicy
oraz powinna być zabezpieczona przed wypadnięciem. Koniec wysuwnicy, znajdujący się
wewnątrz budynku, należy ułożyć pod ryglem i oprzeć na podkładce z deski, o grubości, co
najmniej 3,8 cm i długości 30 cm, przybitej do słupa. Wysuwnica powinna być umocowana
do słupa i rygla za pomocą klamer albo gwoz
dzi lub jarzma. Na pomost należy stosować
deski grubości 38 mm i szerokości 20cm. Poręcze wykonuje się z desek grubości 38 mm
i szerokości 18 cm. Deski krawężnikowe i słupki poręczy wykonuje się z desek grubości 38
mm i szerokości 20 cm. Na podwaliny należy stosować krawędziaki o przekroju 120 x 120
cm i długości nie mniejszej niż 140 mm. Wysuwnice należy wykonywać z krawędziaków o
przekroju nie mniejszym niż 14 x 14cm.. Ilość materiałów użyta na 1 m rusztowania, licząc
wzdłuż rusztowania, wynosi: 0,40 m3 drewna, 2,2 kg łączników stalowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Rys. 36 Rusztowanie wspornikowe a) przekrój b) widok 1-wysuwnica, 2-słup, 3-podwalina. 4- krzyżulec, 5-
rygiel, 6- oczep, 7- słupek bariery, 8- deska poręczowa. [5, s.408]
Innym rodzajem rusztowania drewnianego są rusztowania drabinowe zwane też
wiedeńskimi. Drabiny o szerokości do 60 cm i długości 6,0 lub 8,0 m są elementami
powtarzalnymi wielokrotnego użycia. W pionie łączy się je jarzmami i klinami, dzięki czemu
można z nich wykonywać rusztowania wysokości do 25 m. Poszczególne drabiny muszą być
umocowane do muru, co 3,5 m. Mocuje się je drutem do haków lub krokwi wbitych w ścianę.
Maksymalny rozstaw drabin wynosi 2,5 m, a całą konstrukcję usztywnia się tężnikami
z desek, które również służą do wielokrotnego użycia i są wyposażone w otwory i śruby do
łączenia ich z drabinami. Na szczeblach drabin opiera się schodnie i pomosty. Ze względu na
stosunkowo delikatną konstrukcję rusztowań nie należy ich stosować do murowania ścian
z cegły pełnej oraz do licowania ścian kamieniem naturalnym. Rusztowania wiedeńskie,
podobnie jak stojakowe spotyka siÄ™ obecnie bardzo rzadko.
Rys. 37 A
ączenie stojaków i krawędziaków a) pojedynczych, b) pojedynczych i podwójnych, c) podwójnych
klamrami i jarzmami, d) klamrami wbijanymi w zygzak [5, s. 394]
Montaż rusztowań drewnianych stojakowych rozpoczyna się od ustawienia stojaków,
które mocowane są w gruncie. Następnie przybija się podłużnicę i opiera na niej leżnie,
zakotwiając co piątą. Na lężniach układa się pomost, przybija odbojnicę i poręcz oraz ustawia
drabinę. Stojaki .dodatkowo wzmacnia się krzyżulcami.
Demontaż rusztowania rozpoczyna się od zdjęcia poręczy, odbojnicy i krzyżulców
z najwyższego pomostu. Następnie rozbiera się pomost, zdejmuje lężnie, podłużnice i stojaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Rusztowanie drewniane na kozłach jest to rusztowanie budowlane z desek obrzynanych
(pomostu), ułożonych na specjalnych kozłach wykonanych z tarcicy iglastej. Stosuje się je do
wykonywania robót murarskich, tynkowych, wykończeniowych, instalacyjnych, ziemnych
itp. wewnątrz pomieszczeń, lub na zewnątrz budowli, lecz do wysokości nie większej niż
400cm. Wymiary rusztowania na kozłach powinny być następujące:
- wysokość kozła stosownie do przeznaczenia, jednak nie większa niż 250cm,
- długość kozła powinna być równa około 1,2 wysokości kozła,
- odstęp między leżniami kozłów ustawionych do pokrycia pomostem powinna być nie
większa niż 1,5m.
Rys.38 Rusztowania na kozłach [8, s.231]
Na kozły do robót kamieniarskich stosuje się następujące materiały: leżnie - krawędziaki
o przekroju 12 x 12 cm, nogi - łaty o przekroju 7,6 x 7,6 cm, deski usztywniające nogi kozła
o grubości 3,2 cm i szerokości nie mniejszej niż 12 cm. Pomost wykonuje się w taki sam
sposób, jak w rusztowaniach stojakowych. Składa się go z dwóch warstw desek ułożonych
w odstępach nie przekraczających 3 cm w górnej warstwie i 5 cm w dolnej. Deski dolnej
warstwy łączy się z lężniami na zakładkę o długości 30 cm.
Odmianę drewnianych rusztowań stanowią wózki rusztowaniowe, o konstrukcji stalowej
na kółkach o zmiennej (regulowanej) wysokości pomostu, który jest wykonany
z drewna.
Rusztowania drewniane powinny być inwentaryzowane i wielokrotnie wykorzystywane.
Stosowanie ich należy ograniczyć do przypadków, gdy nie dysponuje się rusztowaniami
stalowymi. Elementy drewniane należy, co 3 lata impregnować środkami grzybobójczymi.
Części metalowe oraz łączniki należy zabezpieczać przed korozją przez malowanie farbą
olejną, powlekanie olejami, wyżarzanie, malowanie lakierem asfaltowym.
Części drewniane i stalowe rusztowania inwentaryzowanego należy magazynować pod
dachem i na podkładach uniemożliwiających zawilgocenie.
Zasady bhp podczas montażu i użytkowania demontażu rusztowań
Rusztowania powinny między innymi:
- posiadać odpowiednio wytrzymałe pomosty o powierzchni roboczej wystarczającej dla
zatrudnionych oraz do składowania materiałów w czasie wykonywania robót,
- posiadać konstrukcję dostosowaną do przenoszenia działających obciążeń,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
- zapewniać bezpieczną komunikację pionową i swobodny dostęp do stanowisk pracy,
- stwarzać możliwość wykonania pracy w pozycji nie powodującej nadmiernego wysiłku,
- miejsca pracy na wysokości większej niż 1,5 m należy zabezpieczyć deską krawężnikową
o wysokości 0,15 m i ogrodzić mocnymi barierkami ochronnymi umieszczonymi na
wysokości 1,1 m i 0,6 m,
- montaż i demontaż rusztowań powinien być wykonany przez osoby przeszkolone
w tym zakresie, pod kierunkiem upoważnionej osoby zgodnie z dokumentacją
techniczno-ruchowÄ… danego typu rusztowania; pracownicy wykonujÄ…cy lub rozbierajÄ…cy
rusztowania muszą być wyposażeni w hełmy i pasy ochronne; do robót tych nie wolno
zatrudniać młodocianych,
- zabronione jest ustawianie i rozbieranie rusztowań: o zmroku, w czasie gęstej mgły,
opadów deszczu i śniegu oraz gołoledzi; podczas burzy i wiatru,
w sÄ…siedztwie czynnych linii elektroenergetycznych,
- użytkowanie rusztowania dopuszczalne jest po dokonaniu jego odbioru przez nadzór
techniczny, potwierdzonego zapisem w dzienniku budowy,
- rusztowania usytuowane bezpośrednio przy drogach i ulicach oraz w miejscu przejazdów
i przejść powinny mieć daszki ochronne na wysokości nie mniejszej niż 2,4 m od terenu
i ze spadkiem 45° w kierunku z
ródła zagrożenia,
- miejsca placu budowy, gdzie prowadzony jest montaż lub demontaż rusztowań oraz
gdzie wykonuje się roboty na rusztowaniach, należy oznaczać za pomocą tablic
ostrzegawczych umieszczonych na widocznych miejscach,
- w czasie eksploatacji rusztowania powinny być poddawane następującym przeglądom:
codziennie - przez brygadzistę użytkującego rusztowanie; co 10 dni  przez konserwatora
rusztowania lub pracownika inżynieryjno-technicznego; doraz
nie  przez komisjÄ™
z udziałem inspektora nadzoru, majstra budowlanego i brygadzistę użytkującego
rusztowanie; przeglÄ…dy doraz
ne należy przeprowadzać po silnych wiatrach, burzach,
długotrwałych opadach atmosferycznych i przed dopuszczeniem do wykonywania robót
na rusztowaniach; wyniki przeglądu powinny być wpisane do dziennika budowy,
- materiały potrzebne do wykonania robót nie mogą być gromadzone na pomoście
roboczym w ilości przekraczającej dopuszczalne obciążenie użytkowe,
- niedopuszczalne jest wykonywanie robót kamieniarskich, związanych z budową lub
rozbiórką rusztowań jednocześnie na kilku poziomach w jednym pionie,
- wszelkie rusztowania stalowe powinny być wyposażone w instalację odgromową;
funkcję przewodu odgromowego pełnią stojaki, które u góry wyposaża się
w piorunochron, a dołem łączy z uziemieniem.
Certyfikacja w aspekcie rusztowań
Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie jest w Polsce
jedyną instytucją uprawnioną do przeprowadzania certyfikacji rusztowań. Otrzymanie
certyfikatu IMBiGS uprawnia do oznaczania wyrobu znakiem bezpieczeństwa
Instytut ocenia takie cechy wyrobu jak:
- zgodność z dokumentacją,
- oznakowanie,
- wytrzymałość konstrukcji rusztowań i podestów,
- stateczność rusztowań,
- urzÄ…dzenia piorunochronne,
- urzÄ…dzenia ostrzegawcze,
- urzÄ…dzenia transportowe,
- zabezpieczenia przed spadnięciem z wysokości ludzi i przedmiotów,
- wysiłek fizyczny przy montażu i demontażu rusztowań,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
- wysiłek fizyczny na przygotowanie podestu do pracy,
- wygoda pracy na rusztowaniu,
- forma redakcyjna, graficzna i wydawnicza instrukcji stosowania i montażu rusztowań,
- zakres merytoryczny instrukcji stosowania i montażu rusztowań.
Certyfikat wydawany jest na trzy lata.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaką rolę spełniają rusztowania?
2. Jakie znasz rodzaje rusztowań?
3. Z jakich materiałów wykonuje się rusztowania?
4. Jakie elementy wchodzą w skład rusztowania na kozłach?
5. Jakie elementy wchodzą w skład rusztowania na kolumnowego?
6. Jakie są podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu
i demontażu rusztowań?
7. W jaki sposób przebiega certyfikacja rusztowań?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz materiały i narzędzia do wykonania rusztowania stojakowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6,
2) zapoznać się z rysunkiem rusztowania,
3) dobrać i zapisać materiały niezbędne do wykonania rusztowania określając ich wymiary,
ilość oraz jakość drewna,
4) dobrać narzędzia i zapisać do wykonania jakich czynności, będą służyły,
5) uzasadnić swój wybór
6) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura,
- katalogi rusztowań,
- karta pracy,
- notatnik.
Ćwiczenie 2
W zaplanowanym miejscu ustaw rusztowanie drewniane kozłowe do prac
kamieniarskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pobrać elementy rusztowania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
2) przygotować miejsce, w którym zostanie ustawione rusztowanie,
3) ustawić kozły,
4) nałożyć podest,
5) sprawdzić poziom podestu,
6) sprawdzić stabilność rusztowania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elementy rusztowania na kozłach,
- miarka, poziomica,
- kreda.
Ćwiczenie 3
W wyznaczonym miejscu dokonaj montażu rusztowania kolumnowego na wysokość
czterech segmentów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pobrać elementy rusztowania,
2) przygotować miejsce, w którym zostanie ustawione rusztowanie,
3) ustawić dwa pierwsze segmenty,
4) sprawdzić stabilność rusztowania,
5) sprawdzić pion rusztowania,
6) kontynuować montaż z jednoczesną kontrola stabilności,
7) ułożyć podest,
8) sprawdzić poziom podestu,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 10 elementów rusztowania kolumnowego,
- miarka, poziomnica, pion,
- drabina,
- podest.
Ćwiczenie 4
Zaplanuj przebieg prac związanych z montażem i demontażem rusztowania drewnianego
stojakowego o wysokości 3m do prac kamieniarskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 7 poradnika dla ucznia,
2) sporządzić rysunek rusztowania,
3) wypisać kolejne etapy montowania rusztowania,
4) wypisać etapy demontażu
5) wskazać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu demontażu rusztowań,
6) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
7) zaprezentować wyniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- notatnik,
- tekst przewodni.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować różnego typu rusztowania? ð ð
2) rozróżnić rodzaje rusztowaÅ„? ð ð
3) dobrać rusztowania do rodzaju prac kamieniarskich? ð ð
4) omówić kolejność podczas montażu rusztowaÅ„ z rur ð ð
stalowych?
5) wykonać montaż rusztowania na kozÅ‚ach? ð ð
6) wykonać montaż rusztowania kolumnowego? ð ð
7) stosować przepisy bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy podczas ð ð
montażu i demontażu rusztowań?
8) eksploatować rusztowanie zgodnie z przepisami ð ð
bezpieczeństwa i higieny pracy?
9) zdemontować rusztowanie? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
4.6. Rozliczanie robót ciesielskich
4.6.1. Materiał nauczania
Proces produkcyjny robót ciesielskich można podzielić na następujące procesy robocze:
- przygotowanie elementów,
- transport do miejsca montażu,
- montaż.
Dobra organizacja pracy zależy w dużej mierze od racjonalnego i przemyślanego
przydziału zadań dla poszczególnych pracowników. Najczęściej roboty ciesielskie wykonuje
się zespołowo, aby zwiększyć wydajność pracy. Na ogół roboty proste wykonują zespoły,
dwuosobowe lub trzyosobowe. Zasada podziału pracy w zespole polega na przydzieleniu
każdemu członkowi zadań zgodnych z jego kompetencjami.
Do wykonywania dużych robót jednego rodzaju tworzy się kilkunastoosobowe brygady
robocze o niezmiennym składzie pracujące pod kierownictwem brygadzisty.
Zazwyczaj są to brygady jednorodne, które wykonują roboty z jednego zakresu i składają
się z robotników o jednakowych specjalnościach. Mogą być też organizowane brygady
kompleksowe, w których skład wchodzą zespoły różnych specjalności. Takie brygady, można
organizować podczas wykonywania podłóg. Kamieniarz przygotuje posadzki kamienne,
a stolarz położy deskę podłogową. W skład takiego zespołu wchodzić mogą jeszcze
pracownicy pomocniczy  robotnicy niewykwalifikowani, którzy transportują materiały.
Skład brygady powinien być dobrany według kwalifikacji pracowników
i pracochłonności zleconego zadania.
Płace robotników mogą być oparte na systemie akordowym, płacy godzinowej lub
dniówce z premią.
Wynagrodzenie akordowe polega na obliczaniu zarobku na podstawie ilości wykonanej
pracy i ustalonych z góry stawek za jednostkę produkcji. Im więcej jednostek produkcyjnych
wykona zespól w określonym czasie tym otrzyma większą pensję. System akordowy stawia
przede wszystkim na ilość wykonanej pracy, co nie zawsze pozwala na uzyskanie wysokiej
jakości.
System dniówkowy utrzymuje zarobki na jednakowym poziomie, ale nie daje
pracownikowi motywacji do zwiększenia ilości wykonywanej pracy (niska wydajność).
Popularnym sposobem naliczania wynagrodzenia jest połączenie tych dwóch systemów 
tak zwana dniówka zadaniowa. Pracodawca ustala minimalną ilość jednostek produkcyjnych,
jaką należy wykonać, a zwiększenie wydajności pracy przez pracowników umożliwia ich
premiowanie.
Cenę rusztowania lub deskowania ustala się na podstawie ilości zużytych materiałów,
czasu robocizny, kosztu pracy maszyn oraz kosztów ogólnych zakładu.
Ilość wykonanych robót oraz zużycie materiału ustala się na podstawie obmiaru robót
i po przeliczeniu zgodnie z katalogiem jednostkowych norm zużycia materiałów
budowlanych. W robotach ciesielskich przekroje mierzy siÄ™ w gotowym wyrobie. Drewno
okrągłe mierzy się w środku długości. W przypadku elementów struganych dodaje się po
2 mm do każdej powierzchni struganej. Pomiaru dokonuje się z dokładnością do 1 cm.
Zużycie materiałów można również obliczyć na podstawie rysunku wyrobu.
Przy ustalaniu zużycia materiałów stosuje się następujące jednostki rozliczeniowe:
- tworzywa drzewne  m3,
-
drewna  m3,
- gwoz
dzie  kg,
- Å‚Ä…czniki  szt.,
- materiały impregnacyjne l.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Najczęściej przygotowuje się zestawienia tabelaryczne.
Zestawienie elementów w wyrobie.
Lp Nazwa elementu Ilość Rodzaj materiału Wymiary (cm.)
sztuk Długość Szerokość. Grubość
Koszt robocizny ustala się mnożąc czas pracy robotnika przez liczbę godzin
przeznaczonych na wykonanie danej pracy. W ten sposób ustala się również koszt
wykorzystanie obrabiarek. Do fakturowania robót trzeba jeszcze doliczyć koszty ogólne w
obowiązującej wysokości. Są to koszty utrzymania kierownictwa, świadczeń socjalnych,
ubezpieczeń społecznych.
Na powtarzające się często roboty, przedsiębiorstwa opracowują czynniki wewnętrzne,
co ułatwia sporządzanie kosztorysów. Liczbę jednostek wykonanej pracy mierzy się w trakcie
obmiaru, mnoży przez cenę i dolicza koszty ogólne.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich etapów składa się proces produkcyjny wyrobów ciesielskich?
2. W jaki sposób można zwiększyć wydajność produkcji?
3. W jaki sposób ustala się wynagrodzenie za prace przy wykonywaniu robot ciesielskich?
4. W jaki sposób ustala się zużycie materiałów w robotach ciesielskich?
5. Jakie czynniki wpływają na cenę wyrobu?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz zużycie materiałów do wykonania formy drewnianej do deskowań elementu
przedstawionego na rysunku roboczym i sporzÄ…dz
rozliczenie materiałowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6,
2) zmierzyć ilość drewna w formie
3) zapisać wymiary
4) obliczyć zużycie materiału.
5) sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia,
6) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura z rozdziału 6,
- przyrzÄ…dy pomiarowe,
- karta pracy,
- forma drewniana,
- kalkulator,
- notatnik.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Ćwiczenie 2
Ustal wynagrodzenie miesięczne, jakie otrzymałbyś w wybranym miesiącu, przy
wynagrodzeniu za 6zl netto za godzinÄ™ pracy i 20 % premii.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić ilość dni roboczych,
2) ustalić ilość godzin pracy w ciągu miesiąca,
3) obliczyć wynagrodzenie netto,
4) obliczyć wysokość premii,
5) obliczyć wynagrodzenie miesięczne,
6) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator,
- notatnik.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaÅ›nić czynniki wpÅ‚ywajÄ…ce na cenÄ™ wyrobu? ð ð
2) ustalić cenÄ™ wyrobu? ð ð
3) obliczyć zużycie materiałów? ð ð
4) obliczyć swoje wynagrodzenie? ð ð
5) sporzÄ…dzić rozliczenie materiaÅ‚owe? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
2. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
4. Zestaw zadań testowych składa się z 22 zadań zamkniętych (zadań wielokrotnego
wyboru).
5. Zadania mają 4 wersje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Prawidłową
odpowiedz
zakreśl znakiem X, we właściwym miejscu na karcie odpowiedzi.
6. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedz
zaznacz kółkiem i ponownie zakreśl odpowiedz

prawidłową.
7. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie będzie sprawiało Ci trudność, to opuść je
i przejdz
do zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić póz
niej.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
Zestaw zadań testowych
1. Najczęściej do wykonywania robót ciesielskich w kamieniarstwie wykorzystuje się
drewno:
a) sosnowe,
b) dębowe,
c) lipowe,
d) modrzewiowe.
2. Drewno powietrzno-suche posiada wilgotność poniżej:
a) 30%,
b) 25%,
c) 15%,
d) 5%.
3. Elementy deskowań coraz częściej coraz częściej zamiast z drewna wykonuje się z:
a) sklejki,
b) stali,
c) płyty pilśniowej,
d) tworzyw sztucznych.
4. Rozrzynanie to piłowanie:
a) wzdłuż włókien,
b) w poprzek włókien,
c) skośne,
d) krzywoliniowe.
5. Podstawowym narzędziem do rozbiórki konstrukcji ciesielskich jest:
a) siekiera,
b) młotek,
c) Å‚apa ciesielska,
d) topór.
6. Podstawową obrabiarką stacjonarną do wykonywania robót ciesielskich jest:
a) pilarka łańcuchowa,
b) pilarka tarczowa,
c) strugarka,
d) wiertarka.
7. Najprostszym urzÄ…dzeniem transportowym w pionie jest:
a) krążek,
b) żuraw,
c) wciągarka ręczna,
d) wyciąg słupowy.
8. Do deskowania na 1 m3 betonu zużywa się średnio:
a) 0,05 m3 drewna,
b) 0,15 m3 drewna,
c) 0,25 m3 drewna,
d) 0,35 m3 drewna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
9. Największą trwałością charakteryzują się tarcze deskowań wykonane z:
a) drewna,
b) sklejki,
c) kartonu,
d) stali.
10. Aby powierzchnia monolitycznej płyty była równa i gładka deskowanie powinno być:
a) trapezowe,
b) zespolone jarzmami,
c) spięte drutem,
d) szczelne.
11. JednostkÄ… rozliczeniowÄ… drewna jest:
a) m 3,
b) m 2,
c) mb,
d) cm.
12. Wysoką wydajność pracy umożliwia system płac:
a) dniówkowy,
b) zadaniowy,
c) akordowy,
d) brygadowy.
13. Do robót kamieniarskich na wysokości 2 m wewnątrz pomieszczeń stosuje się
rusztowanie drewniane:
a) stojakowe,
b) drabinowe,
c) wspornikowe,
d) kozłowe.
14. W czasie montażu elementów deskowań nie należy używać:
a) jarzm,
b) śrub,
c) gwoz
dzi,
d) drutu.
15. Na rysunku roboczym deskowania umieszcza siÄ™:
a) sposób montażu deskowania,
b) wymiary i sposób montażu deskowania,
c) proces produkcji deskowania,
d) materiał z którego należy wykonać deskowanie.
16. Dorosły mężczyzna może dz
wigać i przenosić podczas pracy elementy na odległość 25 m
lub na wysokość do 4 m jeśli ich masa nie przekracza:
a) 30 kg,
b) 40 kg,
c) 50 kg,
d) 60 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
17. Transport w pionie i w poziomie umożliwia:
a) żuraw,
b) wózek,
c) wielokrążek,
d) wciÄ…garka.
18. A
adowność wózków uzależniona jest od:
a) rodzaju transportowanego materiału,
b) ilości kół,
c) napędu,
d) ilości kół i napędu.
19. Sortymentem materiałów tartych o największych wymiarach przekroju poprzecznego są:
a) deski,
b) bale,
c) krawędziaki,
d) belki.
20. Elementem budowy mikroskopowej odróżniającym drewna iglaste od liściastego jest
obecność znacznej ilości:
a) sęków,
b) cewek,
c) włókien drzewnych,
d) naczyń.
21. Po demontażu drewniane tarcze oczyszcza się wykorzystując:
a) strugi,
b) szczotki,
c) gorÄ…cÄ… wodÄ™,
d) środki chemiczne.
22. Miejsca pracy na wysokości większej niż 1,5 m należy zabezpieczyć deską krawężnikową
o wysokości 0,15 m i ogrodzić mocnymi barierkami ochronnymi umieszczonymi na
wysokości:
a) 1,1m i 0,6 m,
b) 0,5 m i 1,0 m,
c) 0,4 m i 0,9 m,
d) 0,3 m i 0,8 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Wykonywanie podstawowych robót ciesielskich
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
15
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
21
a b c d
22
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
6. LITERATURA
1. Bajkowski J.: Maszyny i urzadzenia do obróbki drewna cz.1, WSiP, Warszawa 1990
2. Haun L.: Nowoczesny cieśla, Wydawnictwo Apis, Gdańsk 1995
3. Keller K.: Murarstwo cz.2, Rea, Warszawa 2002
4. Krzysik D.: Nauka o drewnie, PWN, Warszawa 1974
5. Lenkiewicz W., Zdziarska I.:Ciesielstwo, WSiP, Warszawa 1998
6. Prażmo J.: Stolarstwo cz.1, WSiP, Warszawa 1990
7. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, KOWEZiU, Warszawa 2002
8. Szymański E.: Materiały budowlane, WSiP, Warszawa 2003
9. Tauszyński K: Budownictwo z technologią, WSiP, Warszawa 1992
Wykaz literatury należy uaktualniać w miarę ukazywania się nowych pozycji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61