��Pomoc dzieciom wykorzystywanym seksualnie PORADNIK DLA PEDAGOG�W, NAUCZYCIELI I OPIEKUN�W DZIECKA www.fdn.pl www.zlydotyk.pl Spis tre[
ci Wst
p 2 Rozpoznanie wykorzystywania seksualnego dziecka 3 Rozmowa z dzieckiem 6 Miejsce i czas rozmowy 6 Osoba rozmawiaj
ca z dzieckiem 6 Spos�b prowadzenia rozmowy z dzieckiem 7 Copyright � 2010 Fundacja Dzieci Niczyje Fundacja Dzieci Niczyje Rozmowa z rodzicem 10 03-926 Warszawa, ul. Walecznych 59 Gdy sprawc
nie jest rodzic 10 Tel. [phone]; [e-mail]; www.fdn.pl Gdy sprawc
jest jeden z rodzic�w 11 Opracowanie broszury: Interwencja prawna 13 Beata Pawlak-Jordan, Justyna Podlewska, Jolanta Zmarzlik Kto mo|
e zgB
osi
fakt krzywdzenia dziecka? 13 SkB
ad i opracowanie graficzne: Powiadomienie s
du rodzinnego 14 Olga Figurska, www.lunatikot.pl Powiadomienie prokuratury 15 Wsp�B
praca z innymi sB
u|
bami 15 ISBN 978-83-926185-6-0 Izolacja dziecka od sprawcy wykorzystania seksualnego 16 PrzesB
uchanie dziecka 17 Broszura zostaB
a wydana w ramach kampanii  ZB
y dotyk dzi
ki pomocy finansowej OAK Foundation. Je[
li chcesz wiedzie
wi
cej& 19 1 Wst
p Rozpoznanie wykorzystywania seksualnego dziecka Broszury z serii  ZB
y dotyk adresowane s
do wszystkich, kt�rzy mog
Wykrycie faktu wykorzystywania seksualnego dziecka jest bardzo trudne, po- chroni
dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym i wspiera
je wtedy, gdy niewa|
z reguB
y jedynymi osobami, kt�re maj
peB
n
wiedz
o tej sytuacji jest W B do[
wiadcz
seksualnego krzywdzenia przez osoby dorosB
e lub r�wie[
nik�w dziecko i sprawca. Ukryty charakter tego typu zwi
zk�w sprawia, |
e nauczy- maj
cych nad nim przewag
wiekow
, fizyczn
lub intelektualn
. ciel, kt�ry podejrzewa, i|
dziecko byB
o wykorzystywane seksualnie musi mie
Pierwsza z serii broszura,  Jak chroni
dzieci przed wykorzystywaniem dobr
orientacj
dotycz
c
objaw�w, |
eby nie zignorowa
niepokoj
cych sy- seksualnym? , adresowana jest do wszystkich dorosB
ych, gB
�wnie jednak gnaB
�w pB
yn
cych od krzywdzonego dziecka. Nale|
y podkre[
li
, |
e |
adnego do rodzic�w i opiekun�w dziecka, kt�rzy mog
zauwa|
y
sygnaB
y budz
ce z niepokoj
cych objaw�w wyst
puj
cych u dziecka nie mo|
na traktowa
od- niepok�j i odpowiednio na nie reagowa
. Broszura podpowiada te|
r
bnie ani uwa|
a
za  niepodwa|
alny dow�d wykorzystania dziecka. Wiele rodzicom, jak mog
rozmawia
z dzie
mi o zagro|
eniu przemoc
seksualn
. z opisanych w literaturze objaw�w wykorzystywania seksualnego mo|
e wyni- Broszura  Pomoc dzieciom wykorzystanym seksualnie , kt�r
teraz ka
z r�|
nych trudnych do[
wiadczeD
w |
yciu dziecka, takich jak np. rozw�d oddajemy w PaD
stwa r
ce, przeznaczona jest gB
�wnie dla os�b pracuj
cych rodzic�w, [
mier
osoby bliskiej, zmiana miejsca zamieszkania, przyj[
cie na z dzie
mi  pedagog�w i nauczycieli. Dzielimy si
w niej naszym [
wiat mB
odszego rodzeD
stwa itp. do[
wiadczeniem kontaktowania si
z dzie
mi w sytuacji podejrzenia Wa|
ne jest, aby nauczyciel znaB
sytuacj
rodzinn
dziecka, stan jego zdro- wykorzystywania seksualnego i prowadzenia z nimi rozm�w na ten trudny wia, histori
jego |
ycia oraz umiaB
dostrzec zmiany w zachowaniu dziecka, i delikatny temat. aby wB
a[
ciwie oceni
, z jakich powod�w dziecko prezentuje okre[
lone niepo- Pomagaj
c dzieciom wykorzystywanym seksualnie zawsze, gdy jest to koj
ce zachowania. mo|
liwe trzeba wsp�B
pracowa
z ich rodzicami. Informacje zawarte w broszurze uB
atwi
zaplanowanie takiej wsp�B
pracy i wsparcie rodzic�w w trudnych dla nich chwilach. Objawy w zachowaniu dziecka, W broszurze mo|
na r�wnie|
znalez

informacje o regulacjach kt�re mog
wskazywa
na wykorzystywanie seksualne i procedurach prawnych, kt�re pomog
podj

skuteczn
interwencj
chroni
c
dziecko przed dalszym krzywdzeniem. Erotyzacja dziecka: �� prowokacyjne i uwodzicielskie zachowania seksualne dziecka w stosunku do os�b z otoczenia, �� wczesna lub nasilona masturbacja dzieci
ca nieadekwatna do fazy rozwoju psychoseksualnego, �� erotyczna tw�rczo[

dziecka  gdy w rysunkach, malowankach, wylepiankach dziecka zaczynaj
dominowa
elementy seksualne, �� agresja seksualna wobec innych dzieci, �� anga|
owanie r�wie[
nik�w i mB
odszych dzieci w nietypow
aktywno[

seksualn
 je|
eli dziecko w wieku przedszkolnym w zabawach odtwarza stosunek seksualny, kontakty oralne lub analne, to jest to 2 3 niepokoj
cy sygnaB
mog
cy [
wiadczy
o tym, |
e byB
o ono uwikB
ane stywania seksualnego s
: choroba weneryczna, ci
|
a i obecno[

plemnik�w w aktywno[

seksualn
przez osoby dorosB
e, w pochwie b
dz
odbycie dziecka. Ponadto u dziecka wykorzystywanego sek- �� nieadekwatny do poziomu rozwoju dziecka j
zyk dotycz
cy sfery sualnie mog
wyst
powa
inne objawy somatyczne, takie jak np. upB
awy, za- seksualnej, czerwienienia i otarcia okolic genitalnych, krwawienie z pochwy b
dz
odbytu, �� podejmowanie wczesnej i nasilonej aktywno[
ci seksualnej. zapalenie dr�g moczowo pB
ciowych, przerwanie bB
ony dziewiczej. Problemy emocjonalne dziecka: �� silne poczucie winy u dziecka, wynikaj
ce z tego, i|
czuje si
ono odpowiedzialne za zachowanie seksualne podejmowane wobec niego, �� poczucie bycia zB
ym, innym, gorszym  dziecko ma wra|
enie, |
e to, co je spotkaB
o wynika z tego, i|
jest ono zB
e, niegodziwe, �� poczucie nadmiernego wstydu zwi
zanego z przekroczeniem granic intymnych, �� dawanie do zrozumienia, |
e ma si
jak
[
straszn
tajemnic
 dorosB
y podejmuj
cy kontakt seksualny z dzieckiem cz
sto m�wi mu, |
e nie mo|
e o tym nikomu powiedzie
, �� poczucie stygmatyzacji  dziecku wydaje si
, |
e jest inne ni|
r�wie[
nicy z powodu doznanego urazu, �� negatywny stosunek do wB
asnego ciaB
a, poczucie zbrukania i wstr
tu. Zachowania autodestrukcyjne: �� samookaleczenia, �� pr�by samob�jcze, �� zaburzenia jedzenie (bulimia, anoreksja), �� uzale|
nienia (np. nadu|
ywanie alkoholu, narkotyk�w), �� prostytucja dzieci
ca. Dolegliwo[
ci psychosomatyczne: �� b�le brzucha, �� nudno[
ci, wymioty, �� zaburzenia miesi
czkowania. Objawy nerwicowe: �� wt�rne moczenie nocne, �� zanieczyszczanie si
kaB
em, �� zaburzenia snu, koszmary senne. Problemy szkolne: �� zaburzenia koncentracji uwagi, �� nagB
e obni|
enie wynik�w w nauce, �� unikanie zaj

wychowania fizycznego, �� problemy w relacjach r�wie[
niczych. Wymienionym objawom mog
towarzyszy
r�wnie|
objawy somatycz- ne, kt�re trudne s
do zaobserwowania przez nauczyciela czy pedagoga w szkole. Jednak|
e warto wiedzie
, |
e jednoznacznymi objawami wykorzy- 4 5 Wi
kszo[

os�b czuje l
k i skr
po- wanie rozmawiaj
c z dzieckiem krzyw- PAMIETAJ, Rozmowa dzonym seksualnie. Boj
si
, |
e nie po- |
e je|
eli dziecko samo radz
sobie w trakcie rozmowy, |
e jesz- wybraB
o Ciebie jako z dzieckiem cze bardziej skrzywdz
dziecko. Tak jak inni, mo|
esz czu
si
bezradna/y, bo sojusznika w rozwi
- nie wiesz, jak naprawd
mo|
esz pom�c zaniu swojego proble- dziecku, do kogo mo|
esz zwr�ci
si
o wsparcie i jakie b
d
konsekwencje mu to znaczy, |
e darzy Twoich dziaB
aD
. Ci
zaufaniem i wie- W tej sytuacji powinny pom�c Ci: rzy, |
e jeste[
osob
, �� wiedza na temat zjawiska wykorzystywania seksualnego, kt�ra go wesprze. �� przygotowanie si
do rozmowy, �� znajomo[

procedur interwencji Rozmowa z dzieckiem na temat wykorzystywania seksualnego jest trudna za- w przypadkach wykorzystywania r�wno dla profesjonalisty, jak i dla dziecka. Nie mo|
e odbywa
si
w gwarze, seksualnego, R haB
asie, w obecno[
ci wielu os�b oraz w trakcie zaB
atwiania innych spraw. Je[
li �� |
yczliwe osoby, kt�re pomog
Ci upora
si
z Twoimi emocjami rozmowa z dzieckiem ma by
efektywna i przynie[

mu realn
pomoc wa|
ne zwi
zanymi z kontaktem z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie. jest, aby pami
ta
o kilku wa|
nych kwestiach. Spos�b prowadzenia rozmowy Miejsce i czas rozmowy z dzieckiem Miejsce rozmowy powinno by
miejscem neutralnym, mo|
liwie cichym i bez- Zanim przyst
pisz do rozmowy z dzieckiem zaplanuj jej przebieg. Musisz wie- piecznym. Zadbaj, aby w trakcie rozmowy nikt wam nie przeszkadzaB
. Niech dzie
, jaki jest cel tej rozmowy i czego chcesz si
dowiedzie
. Przygotuj po- czas, kt�ry po[
wi
casz dziecku b
dzie zarezerwowany tylko dla niego. Zadbaj moce, kt�re mog
by
ci potrzebne, np. rozmawiaj
c z mB
odszym dzieckiem o odpowiedni
ilo[

czasu. Gdy dziecko m�wi o trudnych dla siebie do[
wiad- pami
taj o kredkach, maskotkach itp. czeniach, nie mo|
na przerwa
rozmowy. Bardzo wa|
ne jest zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeD
stwa. B
dzie �� Celem rozmowy z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie jest nie tyl- czuB
o si
lepiej i pewniej, gdy samo wybierze miejsce, w kt�rym chce usi
[

ko zebranie informacji o trudnych dla niego wydarzeniach, ale r�wnie|
oraz je[
li b
dzie miaB
o koB
o siebie chusteczki i co[
do picia. Nie buduj mi
dzy udzielenie mu wsparcia. Aby udzieli
dziecku pomocy musisz dowiedzie
sob
a dzieckiem przegrody w postaci biurka. si
, co mu si
wydarzyB
o i kto byB
sprawc
jego krzywdzenia. �� Dzieci wykorzystywane seksualnie cz
sto maj
trudno[
ci w otwartym Osoba rozmawiaj
ca z dzieckiem opowiadaniu o swoich traumatycznych prze|
yciach. Nie po[
pieszaj dziec- ka i dostosuj si
do jego tempa relacjonowania zdarzeD
. Przygotowuj
c si
do rozmowy z dzieckiem pami
taj o kilku podstawowych komunikatach, kt�re powinno dziecko w jej trakcie usB
ysze
: �� Na pocz
tku zbuduj z dzieckiem dobr
relacj
. Porozmawiaj z nim na te- �� nie jest winne temu, co si
staB
o, maty neutralne, ale wa|
ne dla dziecka. Oka|
mu, |
e interesujesz si
nim, �� je|
eli nie powiedziaB
o o tym, co mu si
przydarzyB
o od razu, a nie tylko tym, czego chcesz si
od niego dowiedzie
. Pokazuj
c dziecku, to r�wnie|
nie ponosi za to winy, |
e jest dla Ciebie wa|
ne, wzbudzasz w nim zaufanie i ch

otwarcia si
. Po- �� to samo spotyka wiele dzieci i nie jest ono jedynym dzieckiem, rozmawiaj z nim o jego zainteresowaniach, sukcesach. Poznaj jego opini
kt�re ma taki problem, dotycz
c
wa|
nych dla niego spraw. Z reguB
y nie jest dobrym pomysB
em �� pomo|
esz mu w tej sytuacji, rozpoczynanie kontaktu od rozmowy o post
pach w nauce, przyjacioB
ach �� bardzo dobrze, i|
komukolwiek o tym powiedziaB
o. i relacjach wewn
trzrodzinnych. Wszystkie te tematy u dzieci wykorzystywa- nych seksualnie mog
B

czy
si
z prze|
ywaniem przez nie trudnych emocji. 6 7 �� Po dobrym nawi
zaniu kontaktu z dzieckiem mo|
esz przej[

do pytaD
�� W kontakcie z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie zachowaj ostro|
- zwi
zanych z zasadniczym celem spotkania. Zacznij od pytaD
otwartych, no[

w oferowaniu mu blisko[
ci fizycznej. Przytulanie i gB
askanie musi kt�re daj
mu mo|
liwo[

opowiedzenia o swoim problemie. Pytania wynika
z wyraz
nie zasygnalizowanej potrzeby dziecka, a nie Twojej po- otwarte mog
zaczyna
si
od wyra|
eD
:  czy m�gB
by[
mi o tym opowie- trzeby natychmiastowej pomocy i wsparcia dziecka. dzie
 ,  chciaB
abym lepiej zrozumie
, co Ci si
zdarzyB
o ,  czy mo|
esz po- wiedzie
co[
wi
cej o tej sytuacji . Nie zadawaj pytaD
sugeruj
cych typu: �� Poruszony/a dramatem dziecka nie skB
adaj pochopnych obietnic. Nie  czy to byB
o na podw�rku czy w domu ,  czy tata dotykaB
Twoich narz
- masz pewno[
ci, jak dalej potocz
si
losy dziecka. Nie wiesz, czy sprawca d�w pB
ciowych itd. od razu zostanie odizolowany od dziecka, jak zareaguje jego rodzina, czy nikt inny ju|
dziecka nie skrzywdzi. �� Pomocne w pogB

bianiu kontaktu z dzieckiem i budowaniu w nim poczu- cia bycia sB
uchanym i zrozumianym jest tzw. parafrazowanie, tzn. powie- �� Rozmowa o wykorzystaniu seksualnym jest trudna dla dziecka i dla Ciebie. dzenie wB
asnymi sB
owami tego, co powiedziaB
rozm�wca. Parafraza cz
- Staraj si
rozmawia
j
zykiem prostym. Rozmawiaj
c z maB
ym dzieckiem sto zaczyna si
od sB
�w:  o ile dobrze zrozumiaB
am powiedziaB
e[
, |
e&  . cz
sto u|
ywaj zdaD
pojedynczych, nie stosuj podw�jnych przeczeD
. B
dz
ostro|
ny w formuB
owaniu pytaD
zaczynaj
cych si
od sB
owa  dlaczego , �� W kontakcie z dzieckiem pomaga r�wnie|
odzwierciedlanie jego emocji. np.  dlaczego tam poszB
a[
? ,  dlaczego nie powiedziaB
a[
o tym mamie? , Odzwierciedlanie pomaga dziecku nazywa
i peB
niej do[
wiadczy
tego,  dlaczego on Ciebie zaczepiaB
? . WywoB
uj
one u dziecka poczucie winy. co czuje. Mo|
emy powiedzie
 widz
, |
e jest Ci smutno . Niezwykle wa|
- ne jest to, aby[
umiaB
oddzieli
swoje emocje od emocji dziecka. Cz
sto �� Zapewnij dziecko, |
e ma prawo czego[
nie wiedzie
, nie rozumie
pyta- zdarza si
, |
e osoba kontaktuj
ca si
z dzieckiem wykorzystywanym sek- nia lub nie chcie
na nie odpowiedzie
. Taka informacja wzmacnia jego sualnie sama prze|
ywa wielu silnych uczu
. Pami
taj, |
eby Twoje emocje poczucie bezpieczeD
stwa i zmniejsza prawdopodobieD
stwo tego, |
e nie przytB
oczyB
y dziecka i aby[
nie przypisywaB
/a mu tego, co sam/a prze- w wypowiedziach dziecka pojawi
si
tre[
ci nieprawdziwe. |
ywasz. Gdy dziecko ujawniB
o Ci, |
e byB
o wyko- �� W trakcie rozmowy ustal z dzieckiem nazewnictwo dotycz
ce genita- rzystywane seksualnie zapewnij je, |
e nie BARDZO WA{
NE! li�w i zachowaD
seksualnych. Z reguB
y dziecko odczuwa za|
enowanie, jest winne temu co si
staB
o. Nie wyolbrzy- Nigdy nie obiecuj gdy ma rozmawia
z dorosB
ymi o intymno[
ci. Dzieci wykorzystywane miaj sprawy, nie dramatyzuj, ale te|
nie uda- dziecku, |
e zacho- seksualnie mog
zna
jedynie sB
ownictwo wulgarne, co dodatkowo po- waj, |
e nic si
nie staB
o. Koniecznie powiedz, gB

bia ich wstyd. Mo|
esz pom�c dziecku, m�wi
c, |
e  r�|
ni ludzie r�|
nie |
e mu wierzysz, |
e dobrze si
staB
o, |
e Ci o wasz t
rozmow
nazywaj
te cz
[
ci ciaB
a, a jak Ty je nazywasz? . Z mB
odszymi dzie
mi tym powiedziaB
o. Powiedz dziecku, |
e caB
a w tajemnicy. mo|
na ustali
okre[
lenia dotycz
ce seksualno[
ci posB
uguj
c si
rysun- odpowiedzialno[

le|
y po stronie dorosB
ego, kiem postaci ludzkiej lub lalk
. Dziecko pokazuje i nazywa na rysunku, kt�ry je skrzywdziB
. jakie cz
[
ci ciaB
a ma czB
owiek. Zaczynamy od cz
[
ci ciaB
a neutralnych, a potem dopytujemy si
o cz
[
ci intymne, np. pytamy, czym chB
opcy/ WytB
umacz dziecku, |
e r�|
ne trudno[
ci, kt�re prze|
ywa  np. b�l fizyczny, dziewczynki robi
siusiu. koszmary nocne, zB
e samopoczucie itp.  min
. Pami
taj, |
e musisz powie- dzie
dziecku, co dalej b
dzie si
dziaB
o, z kim b
dziesz rozmawiaB
pr�buj
c �� Rozmawiaj
c z dzieckiem o wykorzystaniu seksualnym nie musisz prowa- mu pom�c. dzi
[
ledztwa. Nie jest Twoim zadaniem zbieranie dowod�w, ustalanie szczeg�B
�w i niepodwa|
alnych fakt�w. Pozw�l dziecku ujawni
to, na co jest gotowe. W przyszB
o[
ci b
dzie musiaB
o powt�rzy
swoj
opowie[

s
- dziemu i specjali[
cie psychologowi. To oni zajm
si
doprecyzowaniem szczeg�B
�w. Musisz jednak by
gotowy wysB
ucha
tego, co ma ono do powiedzenia, nawet gdyby to byB
o dla Ciebie trudne. �� W trakcie rozmowy dziecko mo|
e pB
aka
, okazywa
strach, b�l, by
za- wstydzone lub uwalnia
zB
o[

. Daj mu mo|
liwo[

wyra|
enia emocji. Nie pomaga dziecku ani nie pociesza go zamykanie jego emocji stwierdzenia- mi  Nie pB
acz ,  Nie przejmuj si
 . 8 9 Powiedz rodzicom, aby udzielili dziecku wsparcia i pokazali, |
e mu wie- rz
. Dziecko potrzebuje w tej chwili bardziej ni|
kiedykolwiek zapewniania, Rozmowa |
e dobrze zrobiB
o m�wi
c o tym, co je spotkaB
o. PoB
�|
du|
y nacisk na to, aby rodzice podkre[
lali w rozmowie z dzieckiem, |
e to, co si
staB
o nie byB
o jego z rodzicem win
i dziecko nie sprowokowaB
o wykorzystania ani w |
aden spos�b nie za- sB
u|
yB
o na nie. Cz
sto rodzice maj
r�|
ne w
tpliwo[
ci dotycz
ce tego, jak maj
post
po- wa
z dzieckiem po powrocie do domu. Mo|
esz pom�c im formuB
uj
c kilka zaleceD
: �� Rodzic nie powinien prowadzi
szczeg�B
owego [
ledztwa wobec dziecka oraz wypytywa
go wielokrotnie o okoliczno[
ci i przyczyny wydarzenia. �� Nie wolno zmusza
dziecka do konfrontacji ze sprawc
. Nast
pnym krokiem po ujawnieniu przez dziecko wykorzystywania seksu- �� Nie nale|
y ignorowa
lub puszcza
w niepami

tego, co si
staB
o. alnego musi by
przekazanie tej informacji jego rodzicom. Spos�b prze- �� Rodzice powinni zapewni
dziecko, |
e zrobi
wszystko, aby teraz byB
o N prowadzenia rozmowy z rodzicami b
dzie oczywi[
cie zale|
aB
od tego, co bezpiecznie. ujawniB
o dziecko, jakie byB
y okoliczno[
ci sprawy, jaka byB
a rola rodzic�w �� Nale|
y pozwoli
dziecku na okazywanie zar�wno negatywnych, w tym wydarzeniu, kto byB
sprawc
wykorzystywania seksualnego. Przy- jak i pozytywnych uczu
wobec sprawcy. Rodzicom cz
sto trudno gotuj si
do rozmowy z rodzicem kompletuj
c informacje o instytucjach zaakceptowa
, |
e dziecko mo|
e wci
|
uwa|
a
sprawc
za osob
w pobli|
u miejsca ich zamieszkania, pomagaj
cych dziecku i rodzicom wa|
n
dla siebie i troszczy
si
o jego dalsze losy. Tego typu w trudnych sytuacjach. ambiwalentne reakcje s
charakterystyczne dla dzieci wykorzystanych seksualnie. �� Rodzice nie powinni w drastyczny spos�b zmienia
dotychczasowego Gdy sprawc
nie jest rodzic trybu |
ycia dziecka. NadopiekuD
czo[

rodzic�w nie sB
u|
y dziecku. Poinformowanie rodzic�w, |
e ich dziecko jest ofiar
krzywdzenia seksualnego zwykle wywoB
uje u nich silne reakcje emocjonalne. Lepiej jest, aby ujawniB
y si
one w rozmowie z Tob
, a nie w obecno[
ci dziecka. Rodzice dzieci wykorzysty- Spotkanie z rodzicami powinno si
zakoD
czy
ustaleniem dalszego post
- wanych seksualnie potrzebuj
czasu, aby u[
wiadomi
sobie, co si
wB
a[
ciwie powania dotycz
cego ujawnionego faktu wykorzystania seksualnego. Koniecz- staB
o i poradzi
sobie z poczuciem winy zwi
zanym z tym, |
e niedostatecznie ne b
dzie zB
o|
enie zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popeB
nienia ochraniali swoje dziecko. Czasami zdarza si
, |
e rodzice nawzajem obwiniaj
przest
pstwa. Najkorzystniejsze dla dziecka i dla dalszej procedury prawnej si
o to, |
e nie zauwa|
yli niczego niepokoj
cego u swojego dziecka. Powiedz jest, aby wB
a[
nie rodzice poinformowali o krzywdzie dziecka prokuratur
. im, |
e w tej chwili lepiej skoncentrowa
si
na tym, komu pom�c, a nie kogo Podaj rodzicom adres, telefon instytucji mog
cej udzieli
psychologicznej obwinia
. Konieczne mo|
e by
skontaktowanie rodzic�w ze specjalist
, np. pomocy dziecku i rodzinie. psychologiem lub prawnikiem. W czasie rozmowy mo|
esz wesprze
rodzic�w dziecka u|
ywaj
c sformu- Gdy sprawc
jest jeden z rodzic�w B
owaD
typu: ��  Mo|
ecie teraz wiele zrobi
jako rodzice, aby pom�c swojemu dziecku . Rodzic, kt�ry dowiaduje si
, |
e jego dziecko byB
o wykorzystywane seksualnie ��  To, |
e Wasze dziecko odwa|
yB
o si
powiedzie
o tym, co je spotkaB
o, przez wsp�B
maB
|
onka lub partnera musi zmierzy
si
z wieloma problema- dobrze rokuje na przyszB
o[

 . mi. Musi zaakceptowa
nie tylko fakt wykorzystania, ale tak|
e zaB
amania si
��  To, |
e dziecko nie powiedziaB
o Wam o tym fakcie mo|
e [
wiadczy
dotychczasowej relacji z blisk
osob
. Wielu rodzic�w staje twarz
w twarz o tym, |
e chciaB
o Was chroni
jako wa|
ne dla siebie osoby . z zagro|
eniem rozpadu rodziny, aresztowania wsp�B
maB
|
onka lub umiesz- ��  To, co si
staB
o Waszemu dziecku nie musi mie
dB
ugotrwaB
ego wpB
ywu czeniem dziecka w plac�wce opiekuD
czej. Jest to wyj
tkowo trudny moment na nie i Wasz
rodzin
 . w |
yciu ka|
dego rodzica bez wzgl
du na stopieD
[
wiadomego przyczynienia 10 11 si
do sytuacji wykorzystania dziecka. Niew
tpliwie rodzic potrzebuje czasu, aby dostosowa
si
do nowej sytuacji. Najcz
stszymi reakcjami rodzica w ta- Interwencja kiej sytuacji s
: �� niedowierzanie i racjonalizacja  rodzic nie wierzy w to, co powiedziaB
o dziecko, pr�buje usprawiedliwi
sprawc
, mo|
e przypisywa
zB
e intencje prawna osobie interweniuj
cej, �� gniew, zB
o[

i odrzucenie dziecka  rodzic mo|
e uwa|
a
, |
e dziecko w jaki[
spos�b sprowokowaB
o wykorzystanie seksualne lub godziB
o si
na nie, �� ambiwalencja  rodzic chce wspiera
zar�wno dziecko, jak i sprawc
, �� troska o zabezpieczenie finansowe  rodzic mo|
e obawia
si
, |
e chroni
c dziecko pozbawi rodzin
[
rodk�w do |
ycia. Takie reakcje rodzica mog
wywoB
ywa
w Tobie brak akceptacji, niech

, zB
o[

, za|
enowanie i bezradno[

w podejmowaniu dalszych dziaB
aD
. Pami
taj jednak, |
e podstawowym celem Twojego spotkania z rodzicem jest pomoc Kto mo|
e zgB
osi
fakt krzywdzenia krzywdzonemu dziecku. K dziecka? Nie oceniaj, nie krytykuj, nie obra|
aj si
na rodzica, poniewa|
powiniene[
go pozyska
do dalszej pracy nad ochron
dziecka. Je|
eli widzisz szans
na Zar�wno regulacje prawa karnego, jak podj
cie takiej wsp�B
pracy poinformuj rodzica jakie s
dalsze procedury po- ART. 304 � 1 i cywilnego wskazuj
na obowi
zek za- st
powania w takich sytuacjach (pomoc psychologiczna i socjalna dla dziecka KODEKSU POST
POWANIA wiadomienia odpowiednich instytucji i rodziny, poinformowanie przez rodzica prokuratury i zwr�cenie si
o pomoc KARNEGO o krzywdzie dziecka. Pami
taj, |
e dzieci do s
du rodzinnego oraz ewentualna pomoc medyczna dla dziecka). Ka|
dy dowiedziaw- nie mog
same skB
ada
zawiadomieD
prze- Je|
eli rodzic odmawia wsp�B
pracy i jeste[
przekonany, |
e nie b
dzie chro- st
pstwie. Ten obowi
zek spoczywa na szy si
o popeB
nieniu niB
dziecka nie pozostaje Ci nic innego jak poinformowanie go, |
e to Ty podej- rodzicach, opiekunach, profesjonalistach miesz interwencj
prawn
. przest
pstwa [
ciga- stykaj
cych si
z dzie
mi, np. nauczycie- nego z urz
du ma lach, pedagogach i innych osobach. spoB
eczny obowi
zek Nawet je[
li nie jeste[
pewien/pewna, zawiadomi
o tym czy niepokoj
ca Ci
sytuacja dziecka ma znamiona przest
pstwa, ale obawiasz si
, prokuratora lub |
e dziecko jest krzywdzone seksualnie, policj
. mo|
esz mu pom�c, skB
adaj
c do s
du rodzinnego wniosek o wgl
d w sytuacj
ART. 572 � 1 rodzinn
dziecka. KODEKSU POST
POWANIA CYWILNEGO Ten obowi
zek spoczywa przede Ka|
dy, komu znane wszystkim na szkoB
ach, o[
rodkach pomo- cy spoB
ecznej, organizacjach i zakB
adach jest zdarzenie uza- zajmuj
cych si
opiek
nad dzie
mi. Je|
eli sadniaj
ce wszcz
cie s
d uzna, |
e dana sytuacja wymaga roz- post
powania z urz
- patrzenia, uczyni to z urz
du. Ty tylko uru- chamiasz procedury chroni
ce dziecko. du, zobowi
zany jest zawiadomi
o nim s
d ZB
o|
enie zawiadomienia nie jest z uwarunkowane zgod
rodzic�w/opie- opiekuD
czy. kun�w prawnych maB
oletniego pokrzyw- 12 13 dzonego. Poinformowanie ich o takich dziaB
aniach zale|
y od woli instytucji miejscowo[
ci, w kt�rej popeB
niono przest
pstwo, lub w najbli|
szej komendzie skB
adaj
cej zawiadomienie. policji w formie pisemnej lub w formie ustnej, spisanej do protokoB
u przez funkcjonariusza policji. Do zawiado- mienia o podejrzeniu popeB
nienia Powiadomienie s
du rodzinnego przest
pstwa wystarczy tzw. wiary- WARTO PAMI
TA
godna wiadomo[

, a nie pewno[

W sprawie o przest
p- Organem wB
a[
ciwym do rozpoznawania spraw os�b maB
oletnich jest s
d ro- popeB
nienia przest
pstwa. To orga- stwo popeB
nione na dzinny, tzn. WydziaB
Rodzinny i Nieletnich S
du Rejonowego, okr
gu pobytu ny wymiaru sprawiedliwo[
ci maj
za dziecka, kt�rego post
powanie ma dotyczy
. zadanie zebra
dowody i ustali
, czy szkod
dziecka proku- Zawiadomienie s
du rodzinnego nie wymaga |
adnej szczeg�lnej formy przest
pstwo zaistniaB
o czy nie. rator w post
powaniu pisma procesowego, nie wymaga te|
od Ciebie wchodzenia w rol
prokurato- Prokuratura, uznaj
c zarzut na- ra i |

dania ukarania rodzic�w dziecka, np. pozbawieniem wB
adzy rodziciel- ruszenia przepis�w prawa karnego przygotowawczym skiej. i prawa o wykroczeniach chroni
cych zawiadamia s
d rodzin- WB
a[
ciw
form
zgB
oszenia nieprawidB
owo[
ci w rodzinie jest zwr�cenie dobro dziecka, powinna w my[
l art. ny, kt�ry zbada sytuacj
si
do s
du o wgl
d w sytuacj
rodzinn
dziecka. Wystarczy poda
dane per- 23 k.p.k. zawiadomi
s
d rodzinny. sonalne rodziny, adres zamieszkania i fakty, kt�re Ci
niepokoj
. Takie zawia- rodzinn
dziecka i podej- domienie zB
o|
one lub przesB
ane do s
du zwolnione jest z opB
at s
dowych. Jakie s
uprawnienia i zobowi
zania mie decyzje dotycz
ce S
d rodzinny zbada sytuacj
dziecka w miejscu jego zamieszkania. Ku- os�b lub instytucji zawiadamiaj
cych rator s
dowy osobi[
cie przeprowadzi wywiad w miejscu zamieszkania dziec- o przest
pstwie? wB
adzy rodzicielskiej ka. Przeprowadzi rozmow
z dzieckiem, rodzicami, s
siadami. Kurator mo|
e Prokuratura ma obowi
zek w ci
gu i opieki nad dzieckiem. tak|
e porozmawia
z nauczycielami b
dz
wychowawcami w szkole czy te|
sze[
ciu tygodni zawiadomi
osob
lub w przedszkolu dziecka. Zebrawszy informacje, s
d rodzinny musi przeprowa- instytucj
skB
adaj
c
zawiadomienie dzi
rozmow
wyja[
niaj
c
z rodzicami. Czasami wzywa r�wnie|
osob
, kt�ra o podejrzeniu popeB
nienia przest
p- skB
adaB
a wniosek do s
du z pro[
b
o szersze wyja[
nienia. stwa o wszcz
ciu post
powania karnego, odmowie wszcz
cia lub umorzeniu post
powania karnego. Osobie prywatnej i instytucji zgB
aszaj
cej przysB
uguje S
d rodzinny mo|
e: prawo zB
o|
enia za|
alenia na postanowienie o odmowie wszcz
cia [
ledztwa �� pouczy
rodzic�w nt. wykonywania wB
adzy rodzicielskiej, skierowa
w ci
gu 7 dni od dnia otrzymania postanowienia. W zwi
zku ze skB
adaniem rodzic�w i dziecko na terapi
. Mo|
e te|
podj

decyzj
o ograniczeniu za|
alenia s
one r�wnie|
uprawnione do przejrzenia akt sprawy w prokuratu- wB
adzy rodzicielskiej przez umieszczenie dziecka w odpowiedniej rze i zapoznania si
z uzasadnieniem umorzenia dochodzenia przez prokura- plac�wce opiekuD
czej lub leczniczej, rodzinie zast
pczej albo podda
tora. Takie uprawnienia zapisane s
w art. 305 i 306 k.p.k. rodzin
nadzorowi kuratora s
dowego; Osoba lub instytucja skB
adaj
ca zawiadomienie mo|
e zosta
powoB
ana na �� orzec zawieszenie lub pozbawienie wB
adzy rodzicielskiej, je|
eli uzna, [
wiadka przez prokuratur
lub s
d i ma obowi
zek stawi
si
na takie wezwanie. |
e wB
adza rodzicielska zostaB
a wobec dziecka powa|
nie nadu|
yta lub istniej
trwaB
e przeszkody w jej peB
nieniu. W takim przypadku dziecko zostaje umieszczone w odpowiedniej plac�wce lub rodzinie zast
pczej. Wsp�B
praca z innymi sB
u|
bami W wypadku pozbawienia i zawieszenia wB
adzy rodzicielskiej s
d musi usta- Powiadomienie o podejrzeniu popeB
nienia przest
pstwa s
du, prokuratury nowi
dla dziecka opiekuna prawnego, b
d
cego od tej pory prawnym jego czy policji to podj
cie interwencji o charakterze [
ci[
le prawnym. Nie jest to przedstawicielem. Najcz
[
ciej opiekunem prawnym zostaje kto[
z rodziny jednak jedyny rodzaj pomocy jakiej mo|
esz udzieli
dziecku. dziecka, mo|
e to by
tak|
e obca osoba. Dziecko mo|
e mie
tylko jednego Pomocne, w rozwi
zywaniu cz
sto trudnych i skomplikowanych proble- opiekuna prawnego (nie mo|
e tej funkcji peB
ni
np. maB
|
eD
stwo). m�w rodziny dziecka doznaj
cego przemocy seksualnej, jest dziaB
anie inter- dyscyplinarne specjalist�w r�|
nych dziedzin. Strategia pomocy takiej rodzinie mo|
e zosta
wypracowana we wsp�B
- Powiadomienie prokuratury dziaB
aniu pedagoga z lekarzem, pracownikiem socjalnym, psychologiem, kuratorem s
dowym i innymi specjalistami. Pomoc interdyscyplinarna mo|
e Zawiadomienie o podejrzeniu popeB
nienia przest
pstwa wykorzystania sek- zwB
aszcza dotyczy
takich przypadk�w, gdzie krzywdzenie dziecka miaB
o cha- sualnego dziecka nale|
y zB
o|
y
w prokuraturze rejonowej w tej dzielnicy b
dz
rakter wewn
trzrodzinny. 14 15 Celem pracy interdyscyplinarnej jest zaplanowanie, skoordynowanie �� Coraz cz
[
ciej w takich nagB
ych ART. 185A i usystematyzowanie dziaB
aD
pomocowych dla konkretnej rodziny. R�wno- i trudnych przypadkach dzieci tym- KODEKSU POST
POWANIA czesne przyjrzenie si
rodzinie przez r�|
nych specjalist�w daje peB
niejszy czasowo umieszczane s
w rodzin- KARNEGO i trafniejszy obraz jej problem�w i mocnych stron. Zezwala na skonstruowanie nych pogotowiach i zawodowych ro- � 1. W sprawach planu pomocy, w kt�rym dziaB
ania r�|
nych specjalist�w nie b
d
si
powie- dzinach zast
pczych. Decyduje o tym la
, a tym bardziej wyklucza
. PrzepB
yw informacji pomi
dzy sB
u|
bami jest powiatowe centrum pomocy rodzinie o przest
pstwa okre- peB
niejszy i szybszy. Praca w zespoB
ach interdyscyplinarnych ma niebanalne w porozumieniu z s
dem rodzinnym. [
lone w rozdziaB
ach znaczenie dla samych zaanga|
owanych w pomoc w rodzinie. ZespoB
owe pla- Dziecko mo|
na powierzy
opiece nowanie dziaB
aD
odci
|

czB
onk�w zespoB
u od jednostkowej odpowiedzial- zast
pczej na podstawie tzw. posta- XXV i XXVI Kodeksu no[
ci moralnej za podejmowane decyzje i nawet je|
eli zesp�B
musi podj

nowienia natychmiastowego. Posta- karnego pokrzyw- drastyczne decyzje dotycz
ce ingerencji w rodzin
b
d
to decyzje lepiej wy- nowienie natychmiastowe s
dzia s
- dzonego, kt�ry wa|
one i udokumentowane. du rodzinnego wydaje na tzw. po- siedzeniu niejawnym. Co to znaczy? w chwili przesB
uchania Oznacza to, |
e mo|
esz uda
si
do nie ukoD
czyB
15 lat, s
dziego dy|
urnego w s
dzie rodzin- Izolacja dziecka od sprawcy nym, przedstawi
mu sytuacj
i na- przesB
uchuje si
wykorzystania seksualnego tychmiast zostanie wydana decyzja w charakterze [
wiad- o umieszczeniu dziecka w plac�wce Ochrona dziecka przed sprawc
wykorzystywania seksualnego jest konieczna ka tylko raz, chyba |
e lub rodzinie zast
pczej. Decyzja zwB
aszcza wtedy, gdy zamieszkuje ono razem ze sprawc
przest
pstwa pod o natychmiastowym umieszczeniu wyjd
na jaw istotne jednym dachem. dziecka poza rodzin
jest decyzj
okoliczno[
ci, kt�rych Policja ma prawo zatrzyma
osob
podejrzan
, je|
eli mo|
na przypusz- tymczasow
i nie jest r�wnoznaczna cza
, |
e popeB
niB
a przest
pstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia si
tej z pozbawieniem wB
adzy rodzicielskiej. wyja[
nienie wymaga osoby albo zatarcia [
lad�w przest
pstwa. ponownego przesB
u- Jednak|
e zatrzymany zostanie zwolniony, je|
eli w ci
gu 48 godzin nie zostanie przekazany do dyspozycji s
du wraz z prokuratorskim wnioskiem chania, lub za|

da PrzesB
uchanie o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Je|
eli podejrzany o popeB
nienie tego oskar|
ony, kt�ry dziecka przest
pstwa zostanie zwolniony  niedopuszczalne jest ponowne zatrzyma- nie miaB
obroD
cy nie go na podstawie tych samych fakt�w i dowod�w. Krzywdzenie seksualne dziecka przez Jak mo|
esz pom�c dziecku, kt�re nadal doznaje krzywdy lub |
yje w ci
gB
ym w czasie pierwszego osob
dorosB

jest przest
pstwem. Musi poczuciu zagro|
enia, mimo i|
prokurator zostaB
powiadomiony o przest
pczych przesB
uchania wi
c by
wszcz
ta procedura prawna. dziaB
aniach jego opiekuna, ale nie postanowiB
o jego aresztowaniu? Jednym z element�w tej procedury jest pokrzywdzonego. przesB
uchanie dziecka. Jego zeznania cz
- �� Pami
taj, |
e w sytuacji gdy istnieje podejrzenie, |
e dziecko jest krzywdzo- � 2. PrzesB
uchanie sto s
najwa|
niejszym materiaB
em dowo- ne seksualnie w najbli|
szej rodzinie i nikt nie chroni go w odpowiedni dowym. przeprowadza s
d spos�b, powiniene[
zawiadomi
o tym s
d rodzinny. Do s
du b
dzie na- W Polsce obowi
zuje specjalna pro- le|
e
ocena sytuacji i podj
cie prawnych decyzji zapewniaj
cych dziecku na posiedzeniu cedura przesB
uchania dzieci do lat 15, bezpieczeD
stwo. b
d
cych ofiarami przest
pstw o charak- z udziaB
em biegB
ego terze seksualnym (scharakteryzowanych psychologa. Prokura- �� W sytuacjach nagB
ych i drastycznych, gdy wiesz, |
e zagro|
enie dziecka w XXV rozdziale Kodeksu karnego). Zo- jest realne b
dz
odmawia ono powrotu do domu z obawy przed opie- tor, obroD
ca oraz staB
a zapisana w artykule 185a Kodeksu kunami, mo|
esz umie[
ci
je w pogotowiu opiekuD
czym. Pogotowie post
powania karnego. Intencj
ustawo- peB
nomocnik po- opiekuD
cze jest jedyn
instytucj
maj
ca prawo zatrzyma
dziecko bez dawcy byB
a ochrona dzieci przed wielo- zgody rodzic�w i bez postanowienia s
du. Je|
eli nie wiesz, gdzie znajdu- krzywdzonego maj
krotnym przesB
uchiwaniem na kolejnych je si
pogotowie opiekuD
cze lub odmawia ono przyj
cia dziecka (to si
prawo wzi

udziaB
etapach post
powaniai zapewnienie niestety mo|
e zdarzy
) odprowadz
dziecko do najbli|
szego komisariatu przesB
uchiwania dziecka w obecno[
ci w przesB
uchaniu. (& ) policji. psychologa. 16 17 Zgodnie z obowi
zuj
cym prawem dziecko nie mo|
e by
przesB
uchiwa- Je[
li chcesz ne czy pytane o zdarzenie przez policjanta czy prokuratora. PrzesB
uchuje je na specjalnym posiedzeniu s
dzia i biegB
y psycholog. PrzesB
uchanie dziecka zgodnie z prawem musi by
nagrywane. wiedzie
wi
cej& PrzesB
uchiwanie dzieci na sali s
dowej mo|
e by
dla niego z
r�dB
em stre- su i utrudnia
mu zB
o|
enie zaznania. W wielu miejscach w Polsce ist- niej
specjalne pokoje przesB
uchaD
dzieci. Informacje o nich znajdziesz w komisariacie policji lub na stronie internetowej Fundacji Dzieci Niczyje: www.dzieckoswiadek.pl. Je|
eli w pobli|
u miejsca zamieszkania dziecka nie ma specjalnego pokoju przesB
uchaD
mo|
na wnioskowa
o przesB
uchanie dziecka w innym przyjaznym miejscu, mo|
e to by
np. poradnia rodzinna lub psychologiczno pedagogicz- na. Nie jest dobrym pomysB
em przesB
uchiwanie dzieci w domu, szkole lub przedszkolu. Zar�wno Ty, jak i rodzice dziecka mo|
ecie zadawa
sobie pytanie, czy dziec- Informacje na temat ochrony oraz plac�wki uczestnicz
ce ko w og�le musi zeznawa
, czy nie pogorszy to jego stanu psychicznego. dzieci przed wykorzystywaniem w programie Warszawskiej I W Polsce obowi
zuje zasada bezpo[
rednio[
ci, co oznacza, |
e s
d karny seksualnym i pomocy dzieciom Sieci Pomocy Dzieciom musi osobi[
cie zapozna
si
z zeznaniami [
wiadk�w. Rodzice nie mog
nie wykorzystywanym: Wykorzystywanym Seksualnie, wyrazi
zgody na przesB
uchanie dziecka przez s
dziego. Nie ma r�wnie|
dol- www.zlydotyk.pl o kt�rych uzyskasz informacje nej granicy wieku, od kt�rej dziecko mo|
e by
[
wiadkiem. www.dzieckokrzywdzone.pl w Centrum Pomocy Dzieciom Nale|
y pami
ta
, |
e dziecko, kt�re byB
o ofiar
lub [
wiadkiem przest
p-  Mazowiecka FDN. stwa dokonanego przez najbli|
szego czB
onka rodziny, ma prawo (tak samo Informacje dla dzieci w trudnych jak osoba dorosB
a) odm�wi
skB
adania zeznaD
 zar�wno w post
powaniu sytuacjach |
yciowych: �� Komitet Ochrony Praw Dziecka przygotowawczym, jak i przed s
dem. www.116111.pl 00-521 Warszawa, www.helpline.org.pl ul. Ho|
a 27A, lok. 5  w przypadkach zagro|
eD
Tel./fax [phone], dzieci w Internecie [e-mail] oraz terenowe Komitety Ochrony Rzecznik Praw Dziecka: Praw Dziecka, kt�rych adresy www.brpd.gov.pl mo|
na znalez

na stronie Telefon internetowej www.kopd.pl Informacyjno Interwencyjny (22) 696 55 50 �� Og�lnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Informacje na temat pomocy  Niebieska Linia dzieciom wykorzystywanym tel. pB
atny: (22) 666 00 60 seksualnie mo|
na uzyska
pB
atny pierwszy impuls: w nast
puj
cych miejscach: 0 801 1200 02 �� Centrum Pomocy Dzieciom  Mazowiecka Fundacji Dzieci Porady i pomocy mo|
na szuka
Niczyje r�wnie|
u psycholog�w 00-048 Warszawa, w centrach interwencji kryzysowej ul. Mazowiecka 12 i w poradniach psychologiczno tel./fax [phone] pedagogicznych. lub 826 88 62 [e-mail] 18 19 20 Dzieci skrzywdzone przez zB
y dotyk chc
sta
si
niewidoczne www.zlydotyk.pl Organizatorzy Patroni medialni GB
�wny sponsor