plik


Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment peBnej wersji caBej publikacji. Aby przeczyta ten tytuB w peBnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja mo|e by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyBcznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mo|na naby niniejszy tytuB w peBnej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawarto[ci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeda|y, zgodnie z regulaminem serwisu. PeBna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksizki audio, e-booki . M. {emigaBa SPOAECZNA ODPOWIEDZIALNOZ PRZEDSIBIORSTWA Budowa zdrowej, efektywnej organizacji A. Fornalczyk BIZNES A OCHRONA KONKURENCJI pod red. K. Winiarskiej RACHUNKOWOZ ZAAWANSOWANA W. Rogowski RACHUNEK EFEKTYWNOZCI INWESTYCJI B. KoBosowska, A. Tokarski, STRATEGIE FINANSOWANIA DZIAAALNOZCI PRZEDSIBIORSTW M. Tokarski, E. Chojnacka P. Dittmann PROGNOZOWANIE W PRZEDSIBIORSTWIE Metody i ich zastosowanie E. WaliDska MIDZYNARODOWE STANDARDY RACHUNKOWOZCI Oglne zasady pomiaru i prezentacji pozycji bilansu i rachunku wynikw M. Ciechan-Kujawa RACHUNEK KOSZTW JAKOZCI Wykorzystanie w zarzdzaniu przedsibiorstwem W. Rogowski, ZARZDZANIE RYZYKIEM W PRZEDSIWZICIACH A. Michalczewski INWESTYCYJNYCH Ryzyko walutowe i ryzyko stopy procentowej pod red. M. Poszwy ROZLICZENIA PODATKOWE PRZEDSIBIORCY H. Waniak-Michalak POZABANKOWE yRDAA FINANSOWANIA MAAYCH I ZREDNICH PRZEDSIBIORSTW Fundusze po|yczkowe, fundusze porczeniowe, rynek venture capital pod red E. Nowaka i B. Nity BUD{ETOWANIE W PRZEDSIBIORSTWIE Organizacja, procedury, zastosowanie S.A. Ross, R.W. Westerfield, FINANSE PRZEDSIBIORSTW (podrcznik) B.D. Jordan Z. Krysiak RYZYKO KREDYTOWE A WARTOZ FIRMY Pomiar i modelowanie pod red. R. Szewczyka BANKOWA OBSAUGA FIRMY Rachunki, rozliczenia pieni|ne, kredyty inwestycyjne I. Sobol FAKTORING MIDZYNARODOWY Sposb na finansowanie eksportu M. Tokarski FAKTORING W MAAYCH I ZREDNICH PRZEDSIBIORSTWACH Forma krtkoterminowego finansowania dziaBalno[ci A. Kister ZARZDZANIE KOSZTAMI JAKOZCI Sposb na popraw efektywno[ci przedsibiorstwa pod red. E. Nowaka STRATEGICZNE ZARZDZANIE KOSZTAMI D. Wdzki STRATEGIE PAYNNOZCI FINANSOWEJ PRZEDSIBIORSTWA PrzepBywy pieni|ne a warto[ dla wBa[cicieli PeBna oferta wydawnicza jest dostpna na stronie www.profinfo.pl Recenzent I wydania Prof. dr hab. Stefan Wrzosek, Akademia Ekonomiczna we WrocBawiu Projekt graficzny okBadki Barbara WidBak Zdjcie wykorzystane na okBadce Agata Majkowska Konsultacja merytoryczna Krzysztof Jonas Redaktor Agata Sularz Joanna HoBdys Redaktor techniczny Janina Burek Korekta Agnieszka Suchenia Joanna HoBdys Kantor Wydawniczy Zakamycze 2000 Oficyna Ekonomiczna, OddziaB Polskich Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o. 2004, 2006 Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. 2008 All rights reserved. ISBN 978-83-7526-174-5 Wydanie IV poszerzone Wydania I III ukazaBy si pod tytuBem Wycena przedsibiorstwa Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Ksi|ek 01-231 Warszawa, ul. PBocka 5a tel. 022 535-80-00 31-156 Krakw, ul. Zacisze 7 tel. 012 630-46-00 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl Ksigarnia internetowa: www.profinfo.pl Aamanie: Wydawnictwo  jak Andrzej Choczewski Druk i oprawa: Drukarnia Paper&Tinta ul. Bardowskiego 4, 03-887 Warszawa Spis tre[ci O autorze ........................................................................................................................... 7 Wstp ................................................................................................................................. 9 1. Przedsibiorstwo jako obiekt wyceny ................................................................... 13 Restrukturyzacja procesw gospodarczych a wycena przedsibiorstw w Polsce ... 13 KapitaB jako zrdBo warto[ci przedsibiorstwa ......................................................... 16 Warto[ jako kategoria ekonomiczna a przedsibiorstwo ....................................... 21 Warto[ w strukturze celw przedsibiorstwa........................................................... 27 Zakresy wyceny przedsibiorstwa i determinanty jego warto[ci ............................. 32 2. Uwarunkowania i elementy wyceny przedsibiorstwa...................................... 40 Pomiar warto[ci jako podstawa wyceny przedsibiorstwa ....................................... 40 PrzesBanki i funkcje wyceny przedsibiorstwa ........................................................... 45 Formalnoprawne uregulowania wyceny przedsibiorstwa....................................... 52 Procedura wyceny przedsibiorstwa .......................................................................... 64 Uwzgldnianie zmiany warto[ci kapitaBu w czasie w wycenie przedsibiorstwa.... 70 3. Metody wyceny przedsibiorstw ............................................................................ 79 Systematyka metod wyceny przedsibiorstw ............................................................. 79 Metody majtkowe w procesie wyceny przedsibiorstwa .......................................... 87 Dochodowa wycena przedsibiorstwa  przedsibiorstwo jako forma inwestycji .... 92 Warto[ reputacji w mieszanych metodach wyceny przedsibiorstwa .................... 108 Syntetyczne ujcie metod wyceny  rachunek pomiaru i oceny warto[ci przedsibiorstwa....................................................................................................... 117 Spis tre[ci 4. KsztaBtowanie warto[ci przedsibiorstwa ........................................................... 126 Globalne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju przedsibiorstw................... 126 Ewolucja typw wBasno[ci a kontrola wBa[cicielska w przedsibiorstwie ............... 133 KsztaBtowanie warto[ci w procesie pomiaru i oceny efektywno[ci przedsibiorstwa....................................................................................................... 144 Determinanty kreowania warto[ci przedsibiorstwa................................................ 158 Kreowanie warto[ci w ocenie efektywno[ci restrukturyzacji przedsibiorstwa ..... 162 Kreowanie warto[ci jako podstawa motywowania w przedsibiorstwie ................. 167 ZakoDczenie ....................................................................................................................... 175 Literatura ........................................................................................................................... 181 Wybrane akty prawne ....................................................................................................... 193 Indeks ................................................................................................................................. 195 O autorze Andrzej Jaki - absolwent Akademii Ekonomicznej w Krakowie (1990 r.), doktor nauk ekonomicznych (1996 r.), od 1991 roku pracownik naukowo-dydak- tyczny Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie  obecnie adiunkt w Katedrze Ekonomiki i Organizacji Przedsibiorstw. W latach 1999-2005 dziekan Wy|szej SzkoBy Biznesu w Tarnowie. W latach 1998-2001 Prezes Zarzdu Krakowskiego OddziaBu Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa. Rzeczoznawca TNOiK w zakresie finansw, inwestycji i kosztw (upr. nr 450/1993). Autor i wspBautor publikacji naukowych z zakresu problematyki wyceny i zarzdza- nia warto[ci przedsibiorstwa, zarzdzania finansami i analizy ekonomicznej przedsibiorstw oraz restrukturyzacji przedsibiorstw. WspBautor m.in. takich publikacji ksi|kowych, jak: Metody i systemy wyceny przedsibiorstw, Metody i procedury wyceny przedsibiorstw i ich majtku, Strategia gospodarowania ka- pitaBem w przedsibiorstwie. Zagadnienia wybrane, Zarzdzanie restrukturyzacj przedsibiorstw. Aspekt teoretyczno-praktyczny, Analiza i diagnostyka ekonomicz- na w zarzdzaniu przedsibiorstwem, Efektywno[ przedsiwzi rozwojowych. Metody - analiza - przykBady. Autor i wspBautor kilkudziesiciu prac ekspercko-wdro|eniowych z zakresu wyceny, restrukturyzacji, prywatyzacji oraz analizy ekonomicznej przedsi- biorstw, wykonanych na rzecz praktyki gospodarczej. Wstp Przebudowa polskiej gospodarki zainicjowana na przeBomie lat osiemdziesi- tych i dziewidziesitych XX wieku miaBa na celu stworzenie warunkw dla powszechnego wprowadzenia zasad gospodarowania, wBa[ciwych gospodarce rynkowej. Osignicie tak wytyczonego celu wymagaBo przeprowadzenia wielo- kierunkowych dziaBaD, takich jak prywatyzacja, komunalizacja, restrukturyzacja czy te| komercjalizacja przedsibiorstw. Zmiany zachodzce w strukturach wBasno[ciowych przedsibiorstw  wynikajce nie tylko z realizacji procesw prywatyzacji, lecz rwnie| wielokierunkowej restrukturyzacji  wymagaBy tak- |e odmiennego podej[cia do zagadnieD zarzdzania przedsibiorstwem oraz kryteriw i metod oceny jego efektywno[ci. Przygotowanie oraz wdra|anie wymienionych dziaBaD wymagaBo m.in. zastosowania r|nych zakresw wyceny w stosunku do przedsibiorstw poddawanych przeksztaBceniom. Konieczno[ przeprowadzania tego rodzaju wycen byBa impulsem do pojawienia si, a nastpnie rozwoju i upowszechnienia w Polsce metod oraz procedur wyceny przedsibiorstw, wBa[ciwych wspBczesnym gospodarkom rynkowym. W ten sposb zagadnienia wchodzce zarwno w zakres wyceny przedsibiorstwa jako caBo[ci, jak i wyceny poszczeglnych rodzajw skBadnikw jego majtku, zajBy trwaBe miejsce w rodzimej praktyce gospodarczej. PrzeBom XX i XXI wieku unaoczniB nowy wa|ny obszar zastosowania wyceny przedsibiorstw. Jest to zwizane z powstaniem oraz szybkim rozwojem kon- cepcji zarzdzania warto[ci przedsibiorstwa (value based management, VBM) oraz przeobra|eniami, jakimi w zwizku z tym podlegaj rwnie| systemy oceny efektywno[ci przedsibiorstw. W warunkach wszechobecnego dzi[ kapitalizmu inwestorskiego oraz rosncej roli korporacji midzynarodowych w strukturach wBasno[ciowych du|ych przedsibiorstw, pomiar oraz analiza procesw ksztaB- towania warto[ci przedsibiorstwa staj si bowiem podstawowym elementem oceny ich atrakcyjno[ci jako miejsca lokowania kapitaBu. Wzrostowi zainteresowania wycen przedsibiorstw ze strony praktyki go- spodarczej towarzyszyBo wBczenie tych zagadnieD w proces ksztaBcenia zarwno w ramach studiw licencjackich oraz magisterskich, jak i w obrbie studiw podyplomowych bdz te| innych form doskonalenia zawodowego (kursy, szko- 10 Wstp lenia, seminaria itp.). Problematyka wyceny przedsibiorstw znalazBa si tak|e w minimach programowych opracowanych przez Ministerstwo Budownictwa, odnoszcych si do planu i programu studiw podyplomowych z zakresu wyceny nieruchomo[ci, ktrych ukoDczenie pozwala ubiega si o uzyskanie uprawnieD rzeczoznawcy majtkowego1. Std te|, przyjmujc zakres przedmiotowy niniejszej ksi|ki, postanowiBem dostosowa go przede wszystkim do wspomnianych potrzeb dydaktycznych, pamitajc zarazem o konieczno[ci odnoszenia prowadzonych rozwa|aD do praktyki realizacji wycen przedsibiorstw w Polsce. Dlatego w oddawanym do rk czytelnika opracowaniu prezentuj w istocie tylko zarys problematyki wyceny przedsibiorstw, skupiajc swoj uwag na warstwie teoretyczno-me- todycznej podjtego zagadnienia, co nie znaczy, |e nie mog z niego korzysta praktycy, ktrzy na co dzieD stykaj si z potrzeb przeprowadzenia w r|nym zakresie wyceny przedsibiorstwa. W tre[ci ksi|ki wskaza mo|na na cztery warstwy prowadzonych rozwa|aD, odpowiadajce zawarto[ci kolejnych rozdziaBw: " prezentacja przedsibiorstwa jako obiektu wyceny wraz ze wskazaniem wyznacznikw jego warto[ci, zakresw wyceny oraz ich odniesieniem do podstawowych zasad i warunkw funkcjonowania wspBczesnych przedsi- biorstw; " ukazanie praktycznej strony realizacji procesu wyceny przedsibiorstwa przez pryzmat takich podstawowych kwestii, jak przesBanki, funkcje, zasady oraz procedury wyceny; " zamieszczenie szczegBowej charakterystyki metod wyceny przedsibiorstw, obejmujcej zarwno ich istot oraz warunki zastosowania, jak i zalety, wady oraz wiele innych czynnikw determinujcych praktyczne wykorzystanie prezentowanych metod; " scharakteryzowanie istoty, narzdzi oraz znaczenia pomiaru i oceny proce- sw ksztaBtowania warto[ci przedsibiorstwa jako odpowiedzi na reorientacj strategii wspBczesnych przedsibiorstw oraz zwizane z tym ukierunkowa- nie ich systemw zarzdzania na pomna|anie warto[ci rynkowej przedsi- biorstwa. Merytoryczn podstaw dla przygotowania niniejszej publikacji stanowiBy wszechstronne studia literatury, przeprowadzone badania empiryczne oraz liczne do[wiadczenia wyniesione ze wspBpracy z rzeczoznawcami majtkowymi. 1 W zwizku ze zmianami struktury Rady Ministrw oraz zwizanymi z tym zmianami kompe- tencji poszczeglnych ministerstw, kompetencje w zakresie nadawania uprawnieD paDstwowych rzeczoznawcy majtkowego pozostawaBy kolejno w gestii: Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Transportu i Budownictwa, a obecnie Ministerstwa Budownictwa. Wstp 11 Ponadto bardzo pomocne okazaBy si rwnie| moje do[wiadczenia dydaktyczne, wynikajce z prowadzenia ju| od blisko 15 lat wykBadw, wiczeD i seminariw z problematyki wyceny przedsibiorstw i zarzdzania warto[ci przedsibior- stwa w ramach studiw licencjackich, magisterskich i podyplomowych gBwnie na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie oraz w Wy|szej Szkole Biznesu w Tarnowie, jak rwnie| zaj na szkoleniach i kursach organizowanych przez Polsk Federacj StowarzyszeD Rzeczoznawcw Majtkowych. W prezentowanym, znaczco zmienionym wydaniu ksi|ki rozszerzono roz- wa|ania odnoszce si do problematyki zarzdzania warto[ci przedsibiorstwa oraz zwizanej z ni oceny procesw ksztaBtowania jego warto[ci, po[wicajc im dodatkowy, czwarty rozdziaB. W ten sposb zagadnienia odnoszce si do wsko pojmowanej problematyki wyceny przedsibiorstwa zostaBy poszerzone o ukazanie wa|nego  z punktu widzenia oczekiwaD wspBczesnej praktyki gospodarczej  obszaru zastosowania wspomnianej problematyki. Andrzej Jaki Krakw, sierpieD 2007 r. 1 Przedsibiorstwo jako obiekt wyceny Restrukturyzacja procesw gospodarczych a wycena przedsibiorstw w Polsce Przemiany gospodarcze majce miejsce w gospodarce polskiej przez caB deka- d lat dziewidziesitych XX wieku wraz z osigniciem ich gBwnego celu, jakim byBo i jest budowanie nowoczesnej i rozwinitej gospodarki rynkowej, przyniosBy wiele istotnych zmian w sposobie postrzega- przedsibiorstwo nia przedsibiorstw jako podmiotw gospodarujcych. w gospodarce Wyeksponowana zostaBa  poprzednio niewystarcza- rynkowej jco dostrzegana z powodu dominacji w gospodarce wBasno[ci paDstwowej  kategoria wBa[ciciela (wBa[cicieli) przedsibiorstwa, jako osoby inwestujcej wBasne zasoby kapitaBowe oraz czerpicej okre[lone korzy[ci z faktu pomna|ania kapitaBu, a zatem bezpo[rednio zainteresowanej bie|c oraz perspektywiczn efektywno[ci funkcjonowania przedsibiorstwa i jego powodzeniem na rynku1. W ten sposb przedsibiorstwa zostaBy  obok upodmiotowienia ekonomicznego, zwizanego z praktycznym i powszechnym egzekwowaniem ich ekonomicznej odrbno[ci  w peBni upodmiotowione prawnie, co wi|e si z przypisaniem wBasno[ci, ryzyka i odpowiedzialno[ci za skutki ich dziaBania okre[lonej osobie fizycznej bdz prawnej, ktra nie tylko czerpie korzy[ci, ale ponosi rwnie| ryzyko straty i bezpo[redni, materialn odpowiedzialno[ w sytuacji jej zaistnienia. Wa|nym czynnikiem, ktry staB si niejako stymulato- przedsibiorstwo rem zmiany sposobu widzenia w przedsibiorstwach nie jako forma tylko ich funkcji wytwrczych, ale tak|e coraz szerszego inwestycji dostrzegania w nich szczeglnej formy inwestycji, byBo powstanie w Polsce rodzimego rynku kapitaBowego oraz szybki jego rozwj. Fakt ten zwrciB bowiem uwag na bardzo istotny aspekt przedsibiorstwa dzia- Bajcego w warunkach gospodarki rynkowej, jakim jest uznanie maksymalizacji 1 Zob. Rappaport (1995), s. 1 2. 14 1. Przedsibiorstwo jako obiekt wyceny warto[ci rynkowej za podstawowy strategiczny cel jego dziaBalno[ci. W tym kontek[cie przedsibiorstwo jest wBa[nie postrzegane jako forma inwestycji swoich wBa[cicieli, oczekujcych z tego tytuBu wymiernych korzy[ci finansowych. Weryfikacja zasadno[ci ponoszonych nakBadw i ocena efektywno[ci tego typu dziaBalno[ci inwestycyjnej wymaga wykorzystania odpowiednich metod i pro- cedur umo|liwiajcych oszacowanie bie|cej rynkowej warto[ci konkretnego przedsibiorstwa2. Podnoszc ten problem, nale|y jednocze[nie zda sobie warto[ spraw z faktu, |e reguBy funkcjonowania przedsi- przedsibiorstwa biorstw w systemie gospodarki planowej oraz brak rynku kapitaBowego wytworzyBy stosunkowo jednostronny sposb postrzegania ich warto[ci, uto|samianej tylko z warto[ci kapitaBu realnego (materialnego) przedsibiorstwa wystpujcego pod postaci jego majtku, a caBkowicie pomijajcej warto[ oddajc w sobie dynamiczny aspekt kapitaBu, wi|cy si z procesem pomna|ania jego warto[ci. Z tego te| powodu przedmiotowy zakres wyceny, prowadzonej w ramach istniejcych wwczas uwarunkowaD zewntrznych, ograniczaB si wBa[ciwie do szacowania warto[ci poszczeglnych skBadnikw majtku przedsibiorstwa i sBu|yB gBwnie celom ewidencyjnym oraz porwnawczym. Logika funkcjonowania gospodarki rynkowej sprawia natomiast, |e przedsibiorstwa s oceniane przez inwestorw gBwnie przez pryzmat ich zdolno[ci do generowania dochodw, czemu obok wBa[ciwego wyposa|enia majtkowego sBu|y wiele innych elementw, zwizanych m.in. z wBa[ciw organizacj produkcji i systemem zarzdzania przedsibiorstwem, konkurencyjno[ci wyrobw, profesjonalizmem zatrudnionych pracownikw oraz pozostaBymi skBadnikami majcymi czsto charakter pozamaterialny, ktre jednak pozwalaj na kreowanie tzw. warto[ci reputacji (goodwill). T ostatni wiza mo|na z wyzwalaniem si efektu synergii systemowej w obrbie przedsibiorstwa, jako jednego z podstawowych systemw ekonomicznych, co w rezultacie przyczynia si do wzrostu oglnej warto[ci rynkowej caBego przedsibiorstwa. Konsekwencj tego jest fakt, i| mo|e ona czsto w znacznym stopniu odbiega od warto[ci jego substancji majtkowej. W rozwinitych gospodarkach rynkowych powszechny wycena proces wyceny kapitaBu, a w rezultacie i przedsibiorstw, przedsibiorstwa odbywa si bezpo[rednio na rynku kapitaBowym w toku masowo zawieranych transakcji kupna sprzeda|y. Na podstawie tego rodzaju bezpo[redniej wyceny rynkowej kraje te wypracowaBy wiele metod oraz pro- cedur umo|liwiajcych w sposb po[redni oszacowanie rwnie| warto[ci przed- sibiorstw, ktrych akcje (udziaBy) nie znajduj si w powszechnym obrocie rynkowym bdz te| trafiaj do niego sporadycznie. W tym kontek[cie mo|na 2 Borowiecki, Jaki, Kaczmarek (1998), s. 18. Restrukturyzacja procesw gospodarczych a wycena przedsibiorstw w Polsce 15 stwierdzi, |e dla celw przeprowadzania wycen przedsibiorstw w Polsce niezbdne byBo znalezienie odpowiedniego instrumentarium metodycznego, umo|liwiajcego wycen przedsibiorstw wBa[nie w sposb po[redni, posBugujc si opracowanym w tym celu rachunkiem ekonomicznym, co byBo uzasadnione ze wzgldu na brak dostatecznie rozwinitego rynku kapitaBowego w naszym kraju oraz ograniczon liczb mo|liwych do wykorzystania instrumentw z nim zwizanych (zwBaszcza w pierwszej poBowie lat dziewidziesitych XX wieku). Taki sposb pojmowania wyceny przedsibiorstwa sprawia, |e pod jej pojciem rozumie nale|y ogB czynno[ci wykonywanych zgodnie z reguBami sztuki wyce- ny, prowadzcych do wskazania szacunkowej (prawdopodobnej, oczekiwanej) warto[ci przedsibiorstwa w danym momencie w ramach wyraznie okre[lonych warunkw gospodarczego funkcjonowania przedsibiorstwa3. Jednocze[nie nale|y pamita, |e istniejca od wycena pocztku lat dziewidziesitych XX wieku potrzeba a prywatyzacja prywatyzacji przewa|ajcych wwczas przedsibiorstw przedsibiorstw paDstwowych wywoBaBa du|e zapotrzebowanie na prze- w Polsce prowadzenie ich wyceny, ktra staBa si jednym z pod- stawowych i nieodzownych skBadnikw procedur prywatyzacyjnych w Polsce. To wBa[nie problem z wycen prywatyzowanych rodzimych przedsibiorstw unaoczniB w sposb szeroki i powszechny wspomnian uprzednio kategori war- to[ci przedsibiorstwa, jej uwarunkowania oraz metody sBu|ce jej szacowaniu. Wszystko to spowodowaBo, |e problematyka wyceny przedsibiorstw byBa (i ci- gle jeszcze do pewnego stopnia jest) [ci[le uto|samiana z procesem prywatyzacji. StworzyBo to sytuacj, w ktrej wycena przedsibiorstwa traktowana byBa jako rodzaj  jednorazowego przedsiwzicia , zwizanego z przej[ciem wBasno[ci paDstwowej we wBasno[ prywatn4. Do[wiadczenia wyniesione z pzniejszego okresu, zgodne zreszt z praktyk innych gospodarek rynkowych, udowodniBy bowiem, |e wielokierunkowa restrukturyzacja procesw gospodarczych w Polsce przyczynia si tak|e do ewoluowania roli i znaczenia wyceny przedsibiorstw w naszej gospodarce od traktowania jej jako instrumentu zarzdzania po na- rzdzie dokonywania analiz strategicznych5. Zwa|ywszy na niewielkie wBasne, krajowe do[wiad- uwarunkowania czenia w dziedzinie wyceny przedsibiorstw (zwBaszcza wyceny w kompleksowym ujciu przedsibiorstw jako systemw przedsibiorstw ekonomicznych), zaistniaBa konieczno[ skorzystania w Polsce z dorobku innych krajw  poznania go, krytycznej analizy oraz wskazania mo|liwo[ci wykorzystania w Polsce. Odmienno[ warunkw, w jakich przyszBo wprowadza na grunt polskiej gospodarki do[wiadczenia 3 Herman, Szablewski (1999), s. 103. 4 Herman, Szablewski (1999), s. 101. 5 Szerzej problem ten opisano (w:) Borowiecki (1996), s. 156 162. 1 1. Przedsibiorstwo jako obiekt wyceny innych krajw, skBania w pierwszej kolejno[ci do podjcia trudu usystematyzo- wania wspomnianego dorobku, a dopiero w dalszej kolejno[ci do poszukiwa- nia wBasnych  dostosowanych do polskich realiw  rozwizaD i standardw w tym zakresie. Wskazujc na taki tok postpowania, nale|y mie na wzgldzie przede wszystkim fakt, |e tworzeniu kompleksowej koncepcji prowadzenia szeroko rozumianego procesu wyceny przedsibiorstw winien przy[wieca jeden podsta- wowy cel  umo|liwienie racjonalizacji podejmowania decyzji, ktrych celem jest wskazanie adekwatnej warto[ci przedsibiorstwa. Stanie si to mo|liwe dziki wskazaniu narzdzi umo|liwiajcych obiektywizacj procedury szacowania warto[ci zarwno caBego przedsibiorstwa, jak i poszczeglnych skBadnikw jego majtku. Nale|y mie zarazem [wiadomo[, |e na problematyk przepro- wadzania wyceny przedsibiorstw skBada si wiele szczegBowych kwestii, czsto wykraczajcych poza sfer nauk ekonomicznych, a odnoszcych si rwnie| do takich dziedzin nauk technicznych, jak budownictwo, geodezja, architektura czy te| pozostajcych, cho zapewne z innego punktu widzenia, w gestii nauk prawniczych. W tym kontek[cie problematyka wyceny przedsibiorstw mo|e si sta rwnie| przedmiotem badaD o charakterze interdyscyplinarnym. KapitaB jako zrdBo warto[ci przedsibiorstwa Przedsibiorstwa, jako podmioty realnej sfery gospo- pojcie i cechy darki, stanowi jedyne miejsca, gdzie powstaj nowe przedsibiorstwa warto[ci odzwierciedlane pzniej pod postaci dochodu narodowego. Tworzenie i pomna|anie warto[ci stanowi rezultat szeroko ro- zumianego gospodarowania, w trakcie ktrego zachodz procesy produkcji, podziaBu, wymiany oraz konsumpcji, przyjmujce zorganizowany i celowy charakter6. W ich efekcie mamy do czynienia ze zmian jednego zbioru dbr na inny zbir o wy|szej warto[ci, czyli wBa[nie ze wspomnianym tworzeniem w ramach przedsibiorstwa nowych warto[ci7. Przebieg i logika procesw two- rzenia warto[ci opieraj si na jednoczesnym dostrzeganiu w przedsibiorstwie jednostki techniczno-organizacyjnej (stanowicej przykBad zorganizowania i skorelowania ze sob r|nych postaci zasobw gospodarczych), ekonomiczno- -finansowej (gdzie inwestowany jest kapitaB, ponoszone s bie|ce finansowo wymierne nakBady oraz uzyskiwane s efekty gwarantujce racjonalno[ i efek- tywno[ prowadzonej dziaBalno[ci) oraz prawnej (jako konsekwencji prawnego 6 Zob. Gruszecki (1989), s. 105 oraz Bea, Dichtl, Schweitzer (1988), s. 16 20. 7 Hicks (1975), s. 146 147. KapitaB jako zrdBo warto[ci przedsibiorstwa 17 upodmiotowienia ka|dego przedsibiorstwa i jego funkcjonowania w okre[lonej formie organizacyjno-prawnej)8. Poszukujc zrdeB warto[ci przedsibiorstwa, trakto- kapitaB jako wanego w gospodarce rynkowej, o czym wspomniaBem podstawa ju| w poprzednim podrozdziale, jako szczeglna forma funkcjonowania inwestycji, nale|y skupi uwag na jego ekonomiczno- przedsibiorstwa -finansowym aspekcie. Z tym ostatnim jest bowiem zwi- zana jedna z najbardziej podstawowych kategorii ekonomicznych, a mianowicie kategoria  kapitaBu . KapitaB stanowi atrybut ka|dego sprawnie funkcjonujcego systemu gospo- darczego, opartego na obiektywnym oddziaBywaniu mechanizmu rynkowego. W obrbie tego systemu powstaj, funkcjonuj i rozwijaj si przedsibiorstwa9. WykBadajc kapitaB na dane przedsiwzicie gospodar- pojcie i cechy cze, jego wBa[ciciele oczekuj okre[lonego zysku; wi| kapitaBu wic ten fakt ze zjawiskiem pomna|ania tego| kapitaBu. Ta ostatnia cecha wynika z wBa[ciwo[ci kapitaBu, jak stanowi zdolno[ do wzrostu, czyli pomna|ania jego warto[ci. Na istnienie tego rodzaju atrybutu kapitaBu wska- zuje wiele jego definicji, w obrbie ktrych wskazuje si midzy innymi na10: " kapitaB jako bogactwo zgromadzone w celu podjcia dalszej produkcji, " kapitaB jako wynik procesu produkcyjnego przeznaczony do wykorzystania w toku dalszej produkcji, " kapitaB jako sum bdc przedmiotem po|yczki. Wynika z tego, |e elementem zwizanym nieodBcznie warto[ kapitaBu z kategori kapitaBu jest jego warto[. Biorc ponadto a warto[ pod uwag fakt [cisBego powizania tej kategorii ekono- przedsibiorstwa micznej z kategori przedsibiorstwa, mo|na stwierdzi, |e warto[ kapitaBu odzwierciedla jednocze[nie aktualn rynkow warto[ przedsibiorstwa, w ktre zostaB przez swoich wBa[cicieli zaanga|owany11. Pro- wadzi to w konsekwencji do stwierdzenia, |e nie istnieje to|samo[ pomidzy warto[ci majtku przedsibiorstwa a warto[ci rynkow przedsibiorstwa jako caBo[ci, co wynika z kolei z r|nic w rozumieniu samego pojcia kapitaBu. Pojcie to w odniesieniu do przedsibiorstwa mo|e bowiem by uto|samiane z12: 8 Gruszecki (1989), s. 119 121; Lichtarski (1995), s. 16 19. Zob. tak|e Gray (1994), s. 84 i na- stpne. Nale|y zwrci w tym miejscu uwag na fakt, |e prawne ujcie istoty przedsibiorstwa le|y u podstaw rynkowego obrotu nim, co z kolei stanie si  jak to si zreszt oka|e w dalszej cz[ci ksi|ki  wa|nym elementem w procesie wyznaczania jego warto[ci i poszukiwania elementw ksztaBtujcych t warto[. 9 Borowiecki, Czaja, Jaki (1998), s. 24. 10 Jerzemowska (1996), s. 13. 11 Gruszecki (1989), s. 124. 12 Bratnicki (1999a), s. 169 172; Borowiecki, Czaja, Jaki (1998), s. 23 oraz Duliniec (1998), s. 11. 18 1. Przedsibiorstwo jako obiekt wyceny " majtkiem przedsibiorstwa, Bczonym z pojciem kapitaBu rzeczowego, " zasobami finansowymi (kapitaBami, funduszami) powierzonymi przedsi- biorstwu przez jego wBa[cicieli (kapitaB wBasny) i wierzycieli (kapitaB obcy), Bczonymi z pojciem kapitaBu finansowego, " caBoksztaBtem zaanga|owanych w przedsibiorstwie (celem pomno|enia) wewntrznych i zewntrznych, wBasnych i obcych, terminowych i nietermi- nowych [rodkw bilansowych i pozabilansowych, " zasobami gospodarczymi przedsibiorstwa (finansowymi, rzeczowymi, rynkowymi, intelektualnymi, ludzkimi, organizacyjnymi, wynikajcymi z powizania przedsibiorstwa z otoczeniem). Szukajc w kapitale, jego cechach i naturze, zrdeB zrdBa warto[ci warto[ci przedsibiorstwa, nale|aBoby skupi uwag przedsibiorstwa na najszerszym rozumieniu tej kategorii. Dostrzeganie w kapitale ogBu zasobw gospodarczych przedsibiorstwa wydaje si zawiera w swojej merytorycznej tre[ci pozostaBe ze wskazanych odniesieD. Je[li przyj tego rodzaju konwencj potraktowania kapitaBu, wBa[ciwe bdzie wskazanie jego wewntrznej struktury, pozwalajcej zidentyfikowa czstkowe zrdBa warto[ci przedsibiorstwa, ktre okre[li mo|na tak|e mianem no[nikw warto[ci przedsibiorstwa. Biorc pod uwag zasygnalizowan potrzeb szerokiego ujcia kapitaBu, jak i rwnie uzasadnion konieczno[ uwzgldnienia pozostaBych, w|szych jego uj (znajdujcych swoje zastosowanie m.in. w zakresie i sposobie uwzgldnia- nia kapitaBu w ewidencji ksigowej przedsibiorstwa), wskaza mo|na na dwa podstawowe skBadniki kapitaBu przedsibiorstwa, ktrymi s kapitaB realny (materialny) oraz kapitaB intelektualny. KapitaB realny obejmuje kapitaB rzeczowy, czyli majtek (aktywa) przedsibiorstwa, oraz kapitaB finansowy, czyli kapitaB realny kapitaBy, fundusze (pasywa) stanowice zrdBa finan- sowania przedsibiorstwa. KapitaB ten obejmuje zatem wszystkie te skBadniki zasobw gospodarczych przedsibiorstwa, ktre przyjBo si okre[la wsplnym terminem zasobw bilansowych bdz bilansowych elementw potencjaBu przedsibiorstwa13. Charakter i struktura kapitaBu rzeczowego (majtku) jest przy tym uzale|niona gBwnie od rodzaju prowadzonej przez przedsibiorstwo dziaBalno[ci. W przypadku kapitaBu finansowego wynika to zarwno z formy organizacyjno-prawnej przedsibiorstwa (determinujcej rodzaj i posta kapi- taBu wBasnego), jak i z przyjtej strategii jego finansowania (majcej wpByw na struktur kapitaBow przedsibiorstwa). 13 Zob. Lichtarski (1999), s. 35 38. KapitaB jako zrdBo warto[ci przedsibiorstwa 19 Jako drugi skBadnik kapitaBu przedsibiorstwa wska- kapitaB zano tzw. kapitaB intelektualny, stanowicy jego zasb intelektualny (potencjaB) pozabilansowy. KapitaB ten mo|na zde- finiowa jako sum wiedzy posiadanej przez ludzi tworzcych spoBeczno[ przedsibiorstwa oraz umiejtno[ci wykorzystania tej wiedzy z po|ytkiem dla przedsibiorstwa, co w konsekwencji pozwala na jej przeksztaBcenie w skBadniki jego warto[ci14. Z takiego sposobu okre[lenia kapitaBu intelektualnego wynika, i| jest on rezultatem zaanga|owania zarwno osb bezpo[rednio zatrudnionych w przedsibiorstwie (pracownikw przedsibiorstwa), jak i innych zwizanych z nim w sposb [cisBy, cho mo|na rzec po[redni (takich jak wBa[ciciele, czBon- kowie rad nadzorczych). ZBo|ono[, jak rwnie| z pewno[ci wiksza ni| w przypadku kapitaBu real- nego trudno[ w zidentyfikowaniu kapitaBu intelektualnego przedsibiorstwa, dowodz konieczno[ci szerszego ukazania jego wewntrznych elementw skBadowych. W ich obrbie wyr|ni mo|na15: " kapitaB ludzki, czyli ludzie trwale zwizani z przed- sibiorstwem i jego misj, charakteryzujcy si umie- kapitaB ludzki jtno[ci wspBpracy, kreatywno[ci i wBa[ciwymi kwalifikacjami16, ktrych dodatkowo integruj takie wymiary, jak motywacja, kompetentno[ oraz zrczno[ intelektualna; " kapitaB organizacyjny, w ktrego skBad wchodz ka- kapitaB pitaB innowacyjno-rozwojowy, struktura wewntrzna organizacyjny dziaBania przedsibiorstwa oraz struktura zewntrzna (zwizana z pozycj rynkow przedsibiorstwa i jego powizaniami zewntrz- nymi); " kapitaB spoBeczny, na ktry skBadaj si stosunki mi- kapitaB dzyludzkie, kapitaB poznawczy i kapitaB strukturalny. spoBeczny KapitaB spoBeczny wynika zatem z tzw. spoBecznych funkcji przedsibiorstwa. Zaprezentowana koncepcja ujcia kapitaBu, traktowanego jako bezpo[red- nie zrdBo warto[ci przedsibiorstwa, ma charakter statyczny. Wskazuje ona bowiem na potencjalne skBadniki warto[ci przedsibiorstwa. Tego rodzaju podej[cie skBadnikowe do warto[ci przedsibiorstwa, rozpatrywanej przez pryzmat kapitaBu, ma w zwizku z tym charakter postulatywny. Rzeczywi- sty wpByw poszczeglnych czstkowych zrdeB na warto[ przedsibiorstwa stanowi rezultat nie tylko istniejcego potencjaBu jej postulowanych zrdeB, 14 Bratnicki (1999b), s. 25. 15 Prezentowany podziaB kapitaBu intelektualnego zaczerpnito z cytowanej pracy M. Bratni- ckiego, gdzie autor prezentuje szerok koncepcj tego kapitaBu. Por. Bratnicki (1999), s. 23 33. 16 Herman, Szablewski (1999), s. 75. Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment peBnej wersji caBej publikacji. Aby przeczyta ten tytuB w peBnej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja mo|e by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyBcznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mo|na naby niniejszy tytuB w peBnej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawarto[ci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeda|y, zgodnie z regulaminem serwisu. PeBna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksizki audio, e-booki .

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA Z DNIA 26 MARZEC 2011 WYKŁAD NR 3
Majchrzak Lepczyk Ksztaltowanie wartosci
Zarzadzanie wartoscia przedsiebiorstwa
wycena zarzadzanie wartoscia
notatek pl dr P Wrbel,zarzadznie wartoscia przedsi biorstwa,POMIAR WARTO CI DLA AKCJONARIUSZY

więcej podobnych podstron