plik


ÿþModelowanie UkBadów Mechatronicznych dla kierunku Mechatronika (sem. 5) Instrukcja do wiczeD laboratoryjnych  AMESim Opracowanie: dr in|. Marek Galewski Uwaga: Niniejsze materiaBy przeznaczone s dla studentów jako pomoc do zaj dydaktycznych prowadzonych przez pracowników i doktorantów Katedry Mechaniki i Mechatroniki WydziaBu Mechanicznego Politechniki GdaDskiej. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez osoby trzecie do celów naukowych, dydaktycznych oraz komercyjnych jest zabronione z mocy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 1 Wstp Podczas zaj laboratoryjnych wykorzystywane bdzie [rodowisko do modelowania i symulacji LMS AMESim w wersji 8.1 oraz, dodatkowo, [rodowisko do obliczeD in|ynierskich Matlab 6.5. Prace nale|y zapisywa w folderze C:\Prace\XYZ\ gdzie za XYZ wybra dowoln nazw wBasnego modelu lub zestawu plików. Pliki robocze umieszczone w innych folderach bd usuwane! Po zakoDczeniu poszczególnych zaj zalecane jest kopiowanie wykonanych plików / modeli  nie ma gwarancji, ze kto[ inny ich nie skasuje lub zmodyfikuje. Wykonane wiczenia bd przydatne przy wykonywaniu prac zaliczajcych zajcia z tego i innych przedmiotów dotyczcych modelowania i projektowania mechatronicznego. Do wykonania wiczeD mog by potrzebne materiaBy z wiczeD i wykBadów z przedmiotów: Modelowanie ukBadów mechatronicznych, Projektowania mechatroniczne, Podstawy automatyki, Teoria sterowania, Mechanika, Elementy ukBadów mechatronicznych, Hydraulika i pneumatyka. 1.1 Czym jest AMESim? Advanced Modeling Environment for performing Simulations of engineering systems = Zaawansowane [rodowisko modelowania dla prowadzenia symulacji systemów in|ynierskich. Zrodowisko to pozwala tworzy modele ukBadów Bczce w sobie m.in. elementy mechaniczne, hydrauliczne, elektryczne, czBony sterowania itp. Modele tworzy si poprzez rysowanie schematów z u|yciem symboli pobieranych z bogatych bibliotek elementów. Po utworzeniu modelu mo|na przej[ do symulacji i analiz jego zachowania. PrzykBadowy model zbudowany z elementów hydraulicznych i mechanicznych oraz sterujcych pokazany jest na Rys. 1. Rys. 1 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Stosowane w AMESim symbole s zgodne ze standardami ISO, a je[li dany element nie ma standardowego symbolu, przyjmowany jest symbol, który pozwala na Batw identyfikacj elementu na schemacie. 2 Modelowanie ukBadów mechatronicznych w programie AMESim 2.1 GBówne okno programu GBówne okno programu pokazane jest na Rys. 2. Paski narzdzi Katalog bibliotek Pasek trybu pracy elementów Pasek typu analiz Biblioteka Pasek ustawieD elementów Schemat modelu symulacji Rys. 2 2.2 wiczenie 1  postpowanie z typowym projektem Typowa sekwencja czynno[ci podczas przygotowania, symulacji i analizy projektu ukBadu skBada si z nastpujcych kroków: " Narysowanie schematu ukBadu z u|yciem ikon elementów oraz linii je Bczcych " Okre[lenie fizycznej interpretacji poszczególnych elementów " Podanie warto[ci pocztkowych parametrów fizycznych poszczególnych elementów " Podanie parametrów symulacji " Wykonanie symulacji " Analiza wyników (np. obejrzenie wykresów wybranych przebiegów) W czasie wykonywania kolejnych kroków zwykle konieczne jest wielokrotne wracanie do kroków wcze[niejszych np. w celu poprawienia parametrów elementów modelu, gdy wyniki symulacji nie s zadowalajce. Poszczególne kroki zostan pokazane na przykBadzie prostego ukBadu mechanicznego  dwóch mas poBczonych elementami spr|ystymi. 2 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.2.1 Tworzenie schematu Poszczególne elementy umieszcza si na schemacie w trybie rysowanie (Sketch mode, ) przecigajc je z okna biblioteki na obszar rysunku. Zestawienie dostpnych bibliotek pokazane jest na Rys. 3. Podczas zaj korzysta bdziemy przede wszystkich z bibliotek: " Signal, Control and Observers  sygnaBy i elementy ukBadów sterowania (np. generator skoku jednostkowego, sumator, czBon transmitancji, sterownik PID) " Mechanical  elementy mechaniczne (np. masa, tBumienie, sztywno[, zródBo siBy) " Hydraulic  elementy hydrauliczne (np. zródBo ci[nienia, zawór bezpieczeDstwa, siBownik hydrauliczny) " Pneumatic  elementy pneumatyczne (jak hydrauliczne) " Electrical Basics  elementy elektryczne (np. rezystancja, pojemno[, indukcyjno[, zródBo napicia) " Planar Mechanical  mechanika ukBadów pBaskich (2- wymiarowch) Je[li element na schemacie ma by obrócony lub odbity symetrycznie u|ywamy do tego kombinacji klawiszy, odpowiednio: Ctrl+R lub Ctrl+M. Elementy mo|na tak|e obraca klikajc [rodkowy klawisz myszy (zwykle jego funkcj speBnia kóBko do przewijania  nale|y je nacisn, a nie obraca). Uwaga: orientacja elementu mo|e mie znaczenie, np. Rys. 3 kierunek strzaBki na symbolu masy jest wa|ny! Utworzymy teraz pierwszy, prosty ukBad mechaniczny skBadajcy si z 2 mas i 2 spr|yn. Zbuduj ukBad jak na Rys. 4. Rys. 4 UkBad zbudowany jest z nastpujcych elementów z biblioteki elementów mechanicznych (Mechanical): " Zero linear speed source  Ostoja o zerowej prdko[ci  " Linear spring with 2 ports, capable of linear motion  Liniowa spr|yna z 2-ma poratmi (koDcówkami) i liniowymi przemieszczeniami  " Linear mass with 1 port  Liniowa masa z 1-ym portem  " Linear mass with 2 ports  Liniowa masa z 2-ma portami  Podczas Bczenia elementów zielony kwadracik oznacza, |e dane elementy mo|na poBczy. Aczy mo|na ze sob tylko takie elementy, których porty s zgodne tzn. przenosz wymagane wielko[ci fizyczne. Np.: masa i element spr|ysty maj 3 zgodne wielko[ci fizyczne (Rys. 5). List przekazywanych wielko[ci (zmiennych) mo|na wy[wietli klikajc na elemencie prawym klawiszem myszy i wybierajc External variables. Wielko[ci zaznaczone na czerwono s konieczne dla danego elementu, za[ te zaznaczone na zielono  s opcjonalne. W pokazanym przypadku, model masy oznaczony MAS001 wymaga podania na wej[ciu siBy, za[ przemieszczenie, prdko[ i przy[pieszenie nie musz by przekazywane do / z ssiedniego elementu. Z kolei spr|yna o modelu SPR000A wymaga poBczenia 3 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja z elementem podajcym informacj o przemieszczeniu i prdko[ci, za[ informacja o sile jest opcjonalna. Rys. 5 W przypadku masy znak  +  wskazuje zwrot wektorów tych wielko[ci, dla których informacja o zwrocie jest istotna. Je|eli element na schemacie jest pod[wietlony (ma odwrócone kolory) oznacza to, |e przynajmniej jeden z jego portów jest nadal nie podBczony. Elementy nie musz by poBczone ze sob bezpo[rednio. Mo|na je poBczy Bcznikiem (Rys. 6). Nie ma on |adnej interpretacji fizycznej  po prostu Bczy dwa elementy. {eby narysowa Bcznik nale|y klikn port, z którego ma on wychodzi, a nastpnie przesun wskaznik myszy nad port docelowy i ponownie klikn. Rys. 6 Je[li chcemy doda dodatkowe opisy tekstowe mo|na u|y narzdzia Insert text (ikonka ). Po klikniciu tej ikonki nale|y klikn w polu edycji schematu, w miejscu, w którym chcemy wstawi tekst. Pojawi si pole edycji tekstu. Korzystajc z powy|szej mo|liwo[ci dodaj podpis pod mas 1 i 2. Po zakoDczeniu rysowania schematu zapisz go (menu File > Save as). Utwórz nowy podkatalog w folderze C:/Prace/ i tam zapisz swój model. Uwaga: w nazwie modelu nie mo|e by spacji, kropki ani polskich znaków! Polskie znaki nie mog równie| wystpi w nazwach folderów! Naruszenie tej zasady powoduje problemy przy dalszej pracy z modelem oraz z otwarciem zapisanego pliku. 2.2.2 Okre[lanie fizycznej interpretacji elementów Poszczególne bloki na schemacie mog by zwykle ró|nie interpretowane. Np. spr|yna ma 5 ró|nych interpretacji. Z tego powodu, po zbudowaniu schematu nale|y wej[ do trybu okre[lania fizycznej interpretacji elementów (Submodel mode, ). Po przej[ciu do tego trybu na schemacie zaznaczane s elementy, dla których konieczny jest wybór (Rys. 7). Rys. 7 Kliknicie na element powoduje pojawienie si okienka, w którym mo|emy dokona odpowiedniego wyboru modelu (czyli fizycznej interpretacji) danego elementu. W niniejszym 4 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja przykBadzie, dla wszystkich elementów nale|y wybra pierwsz interpretacj z listy. W najczstszym przypadku, je[li z góry wiemy, |e we wszystkich elementach bdziemy wybiera pierwsz interpretacj, mo|na u|y ikonki . Aby szybko sprawdzi, które interpretacje zostaBy wybrane, mo|na wy[wietli etykiety elementów. W tym celu nale|y klikn prawym klawiszem myszy na obszarze rysowania (ale poza rysunkiem) i wybra Labels > Show component labels lub wybra z menu polecenie View > Labels > Show. 2.2.3 Okre[lanie parametrów elementów Po ustaleniu interpretacji fizycznej nale|y okre[li warto[ci parametrów poszczególnych elementów ukBadu. W tym celu nale|y przej[ do trybu parametrów (Parameter mode, ). Po klikniciu ikony, nastpuje monit o zapisanie modelu (je[li jeszcze nie byB zapisany), a nastpnie jego kompilacja, podczas której sprawdzana jest poprawno[ modelu. Je[li kompilacja zakoDczyBa si powodzeniem, ostatnim komunikatem w okienku kompilacji bdzie System biuld completed!. Nastpnym krokiem jest podanie warto[ci poszczególnych wielko[ci fizycznych wystpujcych w modelu. Je|eli wielko[ jest zmienna, podane warto[ci bd warunkami pocztkowymi dla symulacji. Po dwukrotnym klikniciu na element schematu pojawia si okienko z jego parametrami (Rys. 8). W kolumnie Value wpisujemy odpowiednie warto[ci. Warto zauwa|y, |e ka|dy element ma pewne warto[ci domy[lne, w zwizku z czym trzeba zmieni tylko cz[ warto[ci. Wad jest jednak to, |e je[li zapomnimy w którym[ bloku ustawi wBasn warto[, nie jest to w |aden sposób sygnalizowane. Rys. 8 Warto[ci parametrów mo|na wpisywa bezpo[rednio w polu edycji lub, po klikniciu ikonki oznaczonej  &  , w oknie edytora wyra|eD (Expression editor), w którym mo|emy poda warto[ jako wynik obliczeD. Mo|liwe jest tak|e uzale|nienie warto[ci od zmiennych (bdzie o tym mowa pózniej, przy dalszych wiczeniach). Inn, bardziej wygodn, metod wprowadzania warto[ci jest u|ycie okna kontekstowego (Contextual view) (Rys. 9). Okno to mo|na wBczy wybierajc z menu View > Contextual view. Warto[ci podajemy w kolumnie Value. Nale|y zwróci szczególn uwag na jednostki, w których warto[ci s podawane, a które widniej w kolumnie Unit. 5 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 9 W rozpatrywanym przykBadzie pozostawimy standardowe, domy[lne warto[ci parametrów, z wyjtkiem prdko[ci na porcie 1 masy 1. Jako warunek pocztkowy zadamy prdko[ 1 m/s. 2.2.4 Symulacja Symulacje wykonywane s w tzw. trybie symulacji (Simulation mode, ). AMESim udostpnia mo|liwo[ wykonywania dwóch rodzajów symulacji: przebiegów czasowych (Temporal analysis mode, ) i czstotliwo[ciowych dla ukBadu zlinearyzowanego w punkcie pracy (Linear analysis mode, ). W wikszo[ci przypadków u|ywa bdziemy pierwszego rodzaju analiz. Pierwszym krokiem jest ustalenie parametrów symulacji, co mo|emy uczyni po wybraniu ikonki (Set the run parameters). Pojawi si okienko jak na Rys. 10. Rys. 10 Oprócz wpisania podstawowych parametrów symulacji, mo|na w nim wybra tak|e rodzaj funkcji caBkujcej (standardowa, ze zmiennym krokiem caBkowania lub z krokiem staBym) oraz rodzaj symulacji (jeden przebieg lub zestaw przebiegów). PozostaBe opcje to: " Start time  czas pocztkowy symulacji  ustaw 0 s " Final time  czas koDcowy symulacji  ustaw 1 s " Communication interval  interwaB komunikacji, czyli odstp czasu, co jaki bdzie generowana próbka warto[ci wyj[ciowych (nie jest to krok symulacji, gdy| ten jest zmienny i dobierany automatycznie przez AMESim)  ustaw 0.01 s Po okre[leniu parametrów mo|na wykona symulacj  ikonka . W czasie trwania symulacji widoczne jest okienko pokazujce jej stan, za[ po jej zakoDczeniu pojawia si w nim komunikat AMESim model & & & & ... Terminated normaly. 2.2.5 Analiza wyników Po zakoDczeniu symulacji pozostajemy w trybie symulacji. Aby wykre[li przebiegi interesujcych nas wielko[ci fizycznych wystpujcych w symulowanym systemie nale|y dwukrotnie klikn na interesujcy nas element schematu. Wy[wietli si okno z list dostpnych zmiennych (Variable list, Rys. 11). Klikamy na nazw zmiennej (np. velocity at 6 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja port 1  prdko[ portu 1) i wciskamy przycisk Plot. Narysowany zostaB wykres prdko[ci masy 1 na jej porcie 1 (Rys. 12). Rys. 11 Rys. 12 Je|eli chcemy doda kolejny wykres (w osobnym oknie) powtarzamy procedur dla nastpnej zmiennej. Je|eli chcemy doda wykres do ju| istniejcego (w tym samym oknie), wybieramy zmienn i przecigamy j na obszar wykresu. UzupeBnij wykres z Rys. 12 o prdko[ masy 2 na jej porcie 1 (Rys. 13). Rys. 13 Wykresy mo|na tworzy tak|e w szybszy sposób, z u|yciem okna contextual view. W trybie symulacji, w oknie tym pokazane s zmienne dla poszczególnych elementów modelu. Przecignicie zmiennej na obszar rysowania schematu spowoduje narysowanie wykresu, za[ przecignicie jej na ju| narysowany wykres spowoduje dodanie jej do tego wykresu. 2.3 wiczenie 2  prosty model ukBadu zawieszenia samochodu W najprostszym przypadku, zawieszenie samochodu modeluje si w bardzo uproszczony sposób jako mas nadwozia podpart na jednym kole. UkBad taki w literaturze wystpuje pod nazw Quarter car. Zbuduj schemat ukBadu zawieszenia jak na Rys. 14. Pamitaj, by strzaBki na obu masach byBy skierowane do góry oraz o dodaniu opisów tekstowych. 7 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Do budowy schematu potrzebne bd nastpujce elementy: z biblioteki Mechanical: " Zero force source " Linear mass with 2 ports " Linear mechanical node " Linear spring with 2 ports capable of linear motion " Linear damper with 2 ports capable of linear motion " Null to linear displacement with calculation of velocity z biblioteki Signal, Control and Observers: " Step signal source Rys. 14 Dodaj opisy tekstowe (narzdzia Insert text, ). Aby zmieni czcionk, rozmiar, styl, kolor lub poBo|enie ju| wstawionego tekstu, nale|y klikn na nim prawym klawiszem myszy i wybra Text actions. Po narysowaniu schematu zapisz go w nowym folderze i przejdz to trybu okre[lania interpretacji elementów. W trybie tym wybierz dla wszystkich elementów pierwsz dostpn interpretacj fizyczn. Kolejnym krokiem jest przej[cie do trybu definicji parametrów modelu. W trybie tym kliknij dwukrotnie na mas 1 (mas nadwozia). Pojawi si okno parametrów tego elementu. Po klikniciu przycisku Options pojawi si dodatkowe informacje o parametrach elementu, np. dopuszczalnych warto[ciach minimalnych i maksymalnych. Po przyjrzeniu si warto[ciom, zamknij to okno. Nazwy poszczególnych elementów schematu s nadawane przez AMESim automatycznie. W przypadku du|ego schematu, pózniejsze odnalezienie interesujcych nas parametrów konkretnego elementu mo|e by w zwizku z tym utrudnione. Aby to uBatwi warto nada elementom (przynajmniej tym najwa|niejszym) wBasne nazwy  tzw. aliasy. W tym celu klikamy prawym klawiszem na mas 1, wybieramy polecenie Alias i wpisujemy w okienku nazw  Masa_nadzwozia . W tym samym oknie mo|emy tak|e zobaczy list nazw / aliasów wszystkich elementów, która otworzy si po wci[niciu przycisku Alias list& . Bardzo pomocn funkcj tego okienka jest wskazywanie na schemacie poszczególnych elementów po klikniciu na ich nazw. Ponadto, po dwukrotnym klikniciu na nazw mo|na od razu wpisa nowy alias, dziki czemu mo|na szybko doda aliasy dla wszystkich elementów. ZmieD aliasy elementów modelu na takie jak na Rys. 15. Zwró uwag, |e kolejno[ elementów mo|e by ró|na, dlatego sprawdzaj, czy wpisujesz alias do odpowiedniego elementu (patrz, który element na schemacie opisujesz, oraz który to submodel na li[cie) 8 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 15 Podobn operacj mo|na wykona nie tylko w odniesieniu do nazw elementów, ale tak|e do ich parametrów. Kliknij dwukrotnie na masie nadwozia. Nastpnie, w okienku, które si pojawi, kliknij dwukrotnie nazw velocity at port 1 i zamiast niej wpisz  Predkosc masy nadwozia (bez polskich znaków). Podobnie zamieD displacement port 1 na  Przemieszczenie masy nadwozia . W ten sam sposób zmieD dla masy opony: velocity at port 1 na  Predkosc masy opony , displacement port 1 na  Przemieszczenie masy opony . Dziki temu bdzie pózniej Batwiej zidentyfikowa parametry, które nas najbardziej interesuj w badanym modelu. Kolejnym krokiem bdzie nadanie warto[ci parametrom modelu. Dla podanych elementów ustaw warto[ci jak w poni|szej tabeli: Element Nazwa parametru Warto[ MAS002 1 Masa nadwozia mass [kg] 400 inclination [degree] -90 SPR000A 2 Zawieszenie - spr|yna spring rate [N/m] 15000 MAS002 3 Masa opony mass [kg] 50 inclination [degree] -90 SPR000A 4 Sztywno[ opony spring rate [N/m] 200000 STEP0 5 Pobudzenie value after step [null] 0.1 step time [s] 1 Uwagi: " Warto[ci dziesitne nale|y pisa z kropk (a nie przecinkiem) " Parametr inclination okre[la orientacj przestrzenn elementu. Warto[ -90° oznacza, |e port 1 znajduje si u góry, czyli tak jak na rysunku. Po ustaleniu parametrów, przechodzimy do trybu symulacji. Najpierw nale|y ustawi parametry symulacji (ikonka Run parameters). Ustaw Final time = 5 s i Communication interval = 0.002 s. Nastpnie wykonaj symulacj (ikonka Start a simulation). Kolejnym krokiem bdzie wykonanie wykresów nastpujcych parametrów: " Skoku (pobudzenia) " PrzemieszczeD masy nadwozia " PrzemieszczeD masy opony Pamitaj, |e poszczególne parametry wystarczy przecign na obszar rysowania schematu (nowy wykres) lub na ju| otwarty wykres (dodanie wykresu). Opisy poszczególnych wykresów mo|na przesuwa. Gotowy wykres powinien wyglda jak na Rys. 16. 9 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 16 Je|eli chcemy usun który[ z wykresów, nale|y klikn prawym klawiszem jego symbol umieszczony po prawej stronie wykresu i wybra z menu podrcznego polecenie Remove. Je|eli chcemy zmieni formatowanie wykresu (kolor linii, symbole punktów) z tego samego menu wybieramy polecenie Curve format& . Dodaj do wykresu dowolny inny parametr ukBadu (np. prdko[ masy opony), nastpnie zmieD jego formatowanie, a na koDcu usuD go z wykresu. Do zarzdzania wykresami mo|e by tak|e przydatne okno Plot menager (ikonka ). Wykresy z Rys. 16 pokazuj odpowiedz ukBadu na zadane wymuszenie. Zobaczymy teraz, jak wyglda odpowiedz wBasna (swobodna) ukBadu. Nie zamykajc wykresu przejdz do ustawieD parametrów symulacji (ikonka Set the run parameters). W zakBadce Standard options zaznacz opcj Hold inputs constant, która spowoduje, |e sygnaBy wej[ciowe (wymuszenia) modelu bd miaBy staBe warto[ci. Zamknij okno, a nastpnie wykonaj symulacj. {eby zobaczy wyniki tej symulacji (Rys. 17) nie trzeba tworzy wykresu na nowo. Wystarczy od[wie|y ju| wcze[niej utworzony wykres. W tym celu kliknij w oknie wykresu ikonk Update . Je|eli wykres bdzie czsto zmieniany, mo|na wBczy jego automatyczn aktualizacj wybierajc z menu wykresu polecenie Tools > Automatic update. Ponadto mo|na tak|e zapisa konfiguracj ustawieD wykresu wybierajc z menu wykresu polecenie File > Save configuration. Pozwala to pózniej Batwo przywróci wygld wykresu np. po zamkniciu jego okna lub przy nastpnym uruchomieniu AMESim. Do dokBadnego odczytu warto[ci z wykresu mo|na u|y jednego z kursorów (ikonki ). Warto[ci mo|na te| zapisa do pliku tekstowego. W tym celu nale|y wybra polecenie File > Export values& . Utworzony zostanie plik tekstowy, w którym pierwsza kolumna zawiera chwile czasu, dla których wyliczone s warto[ci wykresu, a kolejne kolumny zawieraj dane z poszczególnych wykresów. Plik taki mo|na Batwo zaimportowa do Excela, Matlaba i innych programów w celu dalszej analizy i obróbki wyników. Wykres mo|na zapisa tak|e jako rysunek z u|yciem polecenia File > Export plot picture& . Jest to przydatne, gdy chcemy np. wstawi rysunek do opracowania czy sprawozdania z przeprowadzonych badaD i symulacji. 10 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 17 Zapisz swój obecny model pod now nazw (File > Save as& )  bdzie on jeszcze potrzebny w innych wiczeniach. Analizujc Rys. 16 i Rys. 17 mo|na Batwo zauwa|y, |e w pierwszym przypadku pobudzenie zadziaBaBo na ukBad jeszcze zanim ustaliB si jego stan. Nale|aBo by tak przeprowadzi symulacje, by najpierw ukBad znalazB si w stanie ustalonym wynikajcym z odpowiedzi swobodnej, a dopiero potem zadziaBaBo na niego pobudzenie. W tym celu wykorzystamy mo|liwo[ kontynuacji symulacji od warunków wyznaczonych na zakoDczenie poprzedniej symulacji. Wykonaj raz jeszcze symulacj odpowiedzi swobodnej. Nastpnie otwórz okno parametrów symulacji i w zakBadce General zaznacz opcj Use old final values, za[ w zakBadce Standard parameters wyBcz zaznaczenie opcji Hold inputs constant. Wykonaj nastpn symulacj i od[wie| wykresy. Rys. 18 Rys. 18 pokazuje odpowiedz na pobudzenie ukBadu, którego stan pocztkowy zostaB ustalony wcze[niej, w wyniku zasymulowania odpowiedzi swobodnej. 11 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.4 wiczenie 3  kontynuacja w 2, symulacje wielokrotne, ze zmiennymi parametrami Dotychczas wykonywali[my symulacje dla pewnego okre[lonego zestawu parametrów modelu. Czsto zachodzi jednak konieczno[ wykonania wielu symulacji dla ró|nych parametrów, np. w celu porównania ró|nych rozwizaD. W [rodowisku AMESim mo|liwe jest automatyczne wykonanie wielu symulacji dla okre[lonych wcze[niej zestawów parametrów modelu. Jest to tak zwane przetwarzanie wsadowe (Batch processing). Otwórz zapisany wcze[niej oryginalny model Quarter car z wiczenia 2. Przejdz do trybu okre[lania parametrów elementów modelu (Parameter mode). Z menu wybierz Settings > Batch paremeters& . Nastpnie, nie zamykajc otwartego okna, kliknij na schemacie element tBumicy zawieszenia i z okna Contextual view przecignij do okna Batch control parameter setup parametr o nazwie damper rating (tBumienie) (Rys. 19). Rys. 19 Zakres zmian wybranego parametru mo|na ustali na dwa sposoby. Sposób 1 W Setup method wybieramy varying beetween 2 limits  warto[ zmienna liniowo, z zadanym skokiem, pomidzy dwiema warto[ciami granicznymi. W prawej cz[ci okna wpisujemy warto[ pocztkow (kolumna Value), krok zmian warto[ci (Step size), liczb kroków w dóB (Num below) i liczb kroków w gór (Num above) (Rys. 20). Rys. 20 Sposób 2 W Setup method wybieramy user defined data sets  jawne wyspecyfikowanie wybranych warto[ci parametru. W prawej cz[ci okna wpisujemy kolejne warto[ci (Set 1, Set 2, itd.) (Rys. 21). Aby doda now warto[ nale|y wcisn przycisk New set (Rys. 22). Rys. 21 Rys. 22 12 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Wybierz jeden z powy|szych sposobów i wpisz warto[ci jak na Rys. 20 lub Rys. 21. Zaakceptuj warto[ci i przejdz do trybu symulacji. Otwórz okno parametrów symulacji i ustaw Final time = 5 s i Communication interval = 0.002 s. W polu Run type zaznacz Batch. Je|eli chcesz zobaczy, w jakiej kolejno[ci bd wykonywane symulacje lub wyBczy który[ z zestawów parametrów mo|esz to zrobi klikajc przycisk Batch options. Po wprowadzeniu parametrów symulacji zatwierdz je i uruchom symulacje. W oknie postpu symulacji bdzie wida wykonywanie symulacji dla kolejnych zestawów parametrów. Po jej zakoDczeniu wykonaj wykres przemieszczeD masy nadwozia (Rys. 23). Rys. 23 Wykres ten pokazuje tylko wynik pierwszej symulacji, która byBa wykonana dla pierwszej w zestawie warto[ci parametru. Aby wy[wietli wyniki wszystkich symulacji nale|y klikn ikonk Convert standard to batch plot , a nastpnie klikn na ju| narysowany wykres. Otworzy si okno, w którym mo|emy wybra, które z wyników chcemy narysowa i dla jakich parametrów byBy wykonane. Po zatwierdzeniu wyboru pojawia si wykres wszystkich wybranych przebiegów czasowych (Rys. 24). Rys. 24 Z wykresu wynika, |e wraz ze wzrostem tBumienia, amplituda drgaD masy nadwozia jest mniejsza, czego nale|aBo si spodziewa. 13 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.5 wiczenie 4  zadawanie cyklu pracy W modelowaniu ukBadów czsto zadawanie sygnaBów typowych i podstawowych (staBa, skok, rampa, prostokt, sinus) jest niewystarczajce gdy| zachodzi konieczno[ zadania warto[ci zmiennych wg. zadanego cigu, tzw. cyklu pracy. Je|eli warto[ci sygnaBów w poszczególnych fazach cyklu zmieniaj si liniowo, mo|na u|y elementu Linear piecewise signal source ( ). Przebieg mo|e skBada si z maksymalnie 8 faz. W przypadku, gdy zadawany cykl jest zbyt zBo|ony, by daBo si to zrobi u|ywajc gotowych elementów z bibliotek AMESim, mo|na go zdefiniowa w pliku tekstowym. Do wczytania warto[ci u|y nale|y wówczas bloku data from ASCII file signal source ( ). Plik powinien zawiera dwie kolumny: w pierwszej  chwile czasu, w drugiej  warto[ci sygnaBu w podanych chwilach. Narysuj schemat ukBad jak na Rys. 25. Rys. 25 Uwagi: " Po przej[ciu do trybu wyboru interpretacji fizycznej dla wszystkich elementów przyjmij pierwsz interpretacj. " Wybrane zródBa sygnaBu pozwalaj definiowa sygnaB o dowolnym przebiegu. Definiowanie ksztaBtu takiego przebiegu polega na dodawaniu kolejnych stanów (stage 1, 2, & ). Dla ka|dego stanu mo|na zdefiniowa jego warto[ pocztkow i koDcow, czas rozpoczcia oraz czas trwania. Warto[ci po[rednie zostan liniowo interpolowane w czasie symulacji. Po zakoDczeniu jednego stanu rozpocznie si kolejny stan. o W lewym zródle sygnaBu ustaw liczb stanów (number of stages) = 3 warto[ pocztkow stanu 1 (output at start of stage 1) = 0 warto[ koDcow stanu 1 (output at end of stage 1) = 30 czas trwania stanu 1 (duration of stage 1) = 5 s warto[ pocztkow stanu 2 (output at start of stage 2) = 30 warto[ koDcow stanu 2 (output at end of stage 2) = 30 czas trwania stanu 2 (duration of stage 2) = 2 s warto[ pocztkow stanu 3 (output at start of stage 3) = 30 warto[ koDcow stanu 3 (output at end of stage 3) = -10 czas trwania stanu 3 (duration of stage 3) = 3 s o W prawym zródle sygnaBu ustaw liczb stanów (number of stages) = 1 warto[ koDcow stanu 1 (output at end of stage 1) = 900000 czas trwania stanu 1 (duration of stage 1) = 10 s " Ustaw mas = 5 kg 14 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Przejdz do trybu symulacji. Ustaw czas jej trwania na 10 s i Comunication interval na 0.01 s. Wykonaj symulacj, a nastpnie wykres przemieszczeD, prdko[ci i przy[pieszenia na porcie 1 masy. Na wykresie wida, |e w momencie zmiany prdko[ci przy[pieszenie wykazuje pewne oscylacje. Poniewa| jednak wielko[ci na wykresie maj ró|ne jednostki i zakresy warto[ci lepiej oglda je nie w jednolitej skali, ale w osobnych. W tym celu kliknij prawym klawiszem myszy na o[ rzdnych (o[ Y) i wybierz polecenie Axis format& . Nastpnie w zakBadce Scale wybierz Separate axis. Dziki temu ka|dy z przebiegów bdzie miaB wBasn skal. Podwójne kliknicie na skal wykresu pozwala m.in. ustawi jej zakres. Rys. 26 2.6 wiczenie 5  prosty postprocessing wyników Zbuduj ukBad jak na Rys. 27. Rys. 27 Uwagi: " Wy[wietl opisy " Dodaj podpisy pod zródBami sygnaBu i masami " Dodaj aliasy dla mas: Masa1 i Masa2 " Po przej[ciu do trybu wyboru interpretacji fizycznej dla wszystkich elementów przyjmij pierwsz interpretacj. Zauwa|, |e po wybraniu interpretacji etykiety elementów zostaBy uzupeBnione o nazw wybranej interpretacji (Rys. 28). 15 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 28 Warto zauwa|y, |e w przypadku spr|yn zewntrznych, zamiast stosowanego w poprzednich przykBadach modelu o oznaczeniu SPR000A AMESim wybraB interpretacj SPR000. Poprzednio, w modelu zawieszenia, spr|yna wspóBpracowaBa z przetwornikiem przemieszczenia XVLC01, który dodatkowo wyznaczaB prdko[ portu, a wic zmienne, które byBy wymagane przez model SPR000A (Rys. 29). Rys. 29 W obecnie rozpatrywanym modelu spr|yny zewntrzne wspóBpracuj z prostym zródBem prdko[ci (VELC), które na wyj[ciu podaje tylko informacj o prdko[ci. By zachowa zgodno[ modeli poszczególnych elementów, AMESim przyjB automatycznie inny model spr|yn (SPR000), który nie wymaga na wej[ciu informacji o przemieszczeniu (Rys. 30). Przy okazji warto te| wspomnie, |e jednostka NULL, któr przyjmuje element o modelu VELC jest zgodna z dowoln inna jednostk fizyczn. Rys. 30 Przejdz do trybu definiowania warto[ci wielko[ci fizycznych. " Dla lewego zródBa sygnaBu ustaw czstotliwo[ = 0.5 Hz " Dla [rodkowej spr|yny ustaw wspóBczynnik spr|ysto[ci = 50000 N/m " Dla prawej spr|yny ustaw wspóBczynnik spr|ysto[ci = 200000 N/m " Dla masy2 ustaw mas = 75 kg Przejdz do trybu symulacji. Ustaw Communication interval = 0.01 s i wykonaj symulacj. Nastpnie wykonaj wykres przemieszczeD obu mas (Rys. 31). 16 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 31 ZaBó|my, |e wielko[ci, która tak naprawd nas interesuje w tym modelu jest odlegBo[ midzy obiema masami. Przebieg zmian tej warto[ci trudno jest odczyta z powy|szego wykresu. Mo|na jednak w Batwy sposób wykona dodatkowe obliczenia na wynikach symulacji. Tego typu operacje nosz nazw postprocessing. Zaznacz na schemacie Mas2 i w zakBadce variables, w oknie contextual view, kliknij na przemieszczenie na porcie 1 (displacement at port 1). Nastpnie kliknij j ponownie prawym klawiszem myszy i skopiuj [cie|k do tej zmiennej (polecenie copy variable path). Przejdz do okna watch view (na prawo od contextual view, je[li nie jest wBczone, wBcz je z menu View > Watch view) i wybierz zakBadk Post processing. Wewntrz okna kliknij prawym klawiszem myszy. Z menu kontekstowego wybierz polecenie Add. Nastpnie, dla nowo dodanej zmiennej kliknij dwukrotnie pole w kolumnie Expression. W pole edycji wklej zawarto[ schowka. Powró do schematu ukBadu i zaznacz Mas1 i w oknie contextual view zaznacz przemieszczenie na porcie 1, po czym, korzystajc z menu kontekstowego pod prawym klawiszem myszy skopiuj [cie|k do tej zmiennej. Ponownie przejdz do okna watch view i w dwukrotnie kliknij pole Expression. Do ju| zawartego tam tekstu dopisz  - i wklej zawarto[ schowka. Po wykonaniu powy|szych operacji powinien znajdowa si tam tekst  x@Masa2-x@Masa1 (lub podobny, je[li nie ustawiono wcze[niej aliasów dla mas). Dziki wykonanym czynno[ciom powstaBa nowa zmienna opisujca ró|nic przemieszczeD obu mas. Kliknij dwukrotnie pole w kolumnie nazwy zmiennej (Name) i zamieD A1 na R_przem, podobnie zmieD tytuB (kolumna Title) z A1 na  Roznica przemieszczen . Wykonaj wykres tej zmiennej (Rys. 32). Rys. 32 Dziki oknu postprocesora mo|liwa jest obróbka danych pomiarowych ju| po zakoDczeniu symulacji. Warto pamita, |e korzystajc z Expression editor mo|na wykona obliczenia znacznie bardziej zBo|one ni| tylko dodawanie czy odejmowanie dwóch sygnaBów. Ponadto, w oknie tym, w zakBadce Declared operands and constants znajduje si lista wszystkich zmiennych i staBych wystpujcych w modelu. 17 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Ciekaw mo|liwo[ci obserwacji wyników jest funkcja odtworzenia przebiegów czasowych dostpna z menu Analysis > Replay. Po jej wybraniu pojawia si okno jak na Rys. 33. Rys. 33 W oknie tym nale|y klikn przycisk Options>> a nastpnie Symbols>>. W prawej cz[ci okna mo|na okre[li, jakiego rodzaju zmienne bdziemy chcieli oglda podczas odtwarzania. Standardowo jest to siBa, czyli zmienne o jednostce N. Zaznacz t jednostk w prawym oknie i usuD j klikajc przycisk <<. Nastpnie dodaj jednostk m (zaznacza j i kliknij przycisk >>). Dziki temu podczas odtwarzania widoczne bd przemieszczenia elementów modelu. W naszym przypadku bd to przemieszczenia obu mas. Po dodaniu tej jednostki, w kolumnie Symbols wybierz Arrow. Kliknij przysiek Rebuild selection by wymusi umieszczenie symboli na schemacie, a nastpnie kliknij przycisk odtwarzania . StrzaBka na schemacie bdzie pokazywa stopieD odchylenia masy od poBo|enia zerowego. Po zakoDczeniu symulacji zamknij okno odtwarzania. 2.7 wiczenie 6  kontynuacja wiczenia 5, analizy czstotliwo[ciowe 2.7.1 Analiza widmowa Analizy widmowe dotycz przebiegów czasowych, dlatego wykonywane s w trybie symulacji, po zakoDczeniu symulacji. Wykre[limy widmo amplitudowe sygnaBu ró|nicowego z wiczenia 5. Ponownie wykonaj jego wykres i w oknie wykresu kliknij ikon Compute FFT of curves (ikonka ). Nastpnie kliknij wykres, dla którego FFT ma zosta wyznaczone. Pojawi si okno, w którym mo|na wybra okno czasowe (Window type) (pozostaw Boxcar), wBczy usuwanie trendu z danych (Remove trend) (pozostaw None) oraz okre[li, czy nowy wykres ma by pokazany w nowym oknie, czy te| dodany do okna z przebiegiem czasowym. Po zatwierdzeniu wyboru powinien pojawi si wykres jak na Rys. 34a. ZmieD zakres skali na osi czstotliwo[ci na 0~10 Hz. a) b) Rys. 34 Wyrazne s 3 szczyty widma amplitudowego dla czstotliwo[ci 0 (warto[ [rednia ró|nicy przemieszczeD), 0.5 i 1 Hz (wynikajce z czstotliwo[ci dziaBajcych pobudzeD). 18 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.7.2 Analiza modalna Analiza modalna pozwala okre[li czsto[ci i postacie drgaD wBasnych (drgaD swobodnych) ukBadu. Aby wykona analizy czstotliwo[ciowe dla ukBadu zlinearyzowanego w punkcie pracy nale|y przej[ w trybie symulacji do Linear analysis mode (ikonka ). Nastpnie nale|y wskaza, który z elementów schematu jest sygnaBem sterujcym, oraz stan których elementów bdzie obserwowany. Dla rozpatrywanego przykBadu przejdz do trybu analiz liniowych. Kliknij na lewym zródle sygnaBu. W kolumnie Status zmieD status elementu na control. Podobnie zrób z prawym zródBem sygnaBu. Nastpnie dla przemieszczeD masy 1 i masy 2, zmieD status na state observer. Kolejny krok to okre[lenie chwili czasu, dla której ma by wykonana linearyzacja ukBadu. Poniewa| rozpatrywany ukBad jest liniowy, nie bdzie to miaBo w naszym przypadku wpBywu na wyniki, trzeba jednak t chwil okre[li. W celu zdefiniowania chwili czasowej, w której ukBad ma by linearyzowany nale|y wybra z menu polecenie Simulation > Linearization parameters > LA Times lub klikn ikonk . W oknie, które si pojawi wcisn przycisk Add. W tabeli, w kolumnie Time zmieni 0 na 10. Wykonaj symulacj. Po zakoDczeniu symulacji mo|liwe s 3 rodzaje analizy ukBadu. - Analiza czsto[ci i postaci wBasnych (Eigenvalues modal shapes, ) - Analiza przej[ciowej charakterystyki Bodego, Nicolsa lub Nyquista (Frequency response, ) - Analiza rozmieszczenia zer i biegunów obiektu (Root locus , ) W niniejszym przykBadzie wykonamy dwie pierwsze analizy. Analiza czsto[ci i postaci wBasnych pozwala okre[li poszczególne czsto[ci drgaD wBasnych, ich postacie oraz tBumienie. Po wybraniu z menu polecenia Analysis > Linearization > Eigenvalues modal shapes ( ) pojawia si okienko jak na Rys. 42. Rys. 35 Pole wyboru Jacobian file pozwala wybra, dla którego z wyznaczonych Jakobianów bd wykonywane analizy. Podczas symulacji wyznaczanych jest tyle Jakobianów ile zdefiniowano punktów linearyzacji. Po wybraniu Jakobianu, w [rodkowej cz[ci okna pojawiaj si informacje o czsto[ciach drgaD wBasnych ukBadu. Pierwsza kolumna to czstotliwo[ drgaD wBasnych, druga  wspóBczynniki tBumienia kolejnych postaci, trzecia i czwarta  cz[ rzeczywista i urojona bieguna zwizanego z dan postaci. W rozpatrywanym przykBadzie czsto[ 0 zwizana jest ze swobodnym przemieszczeniem si ukBadu (w ukBadzie nie ma |adnej ostoi). Czsto[ 5.9 Hz zwizana jest z drganiami masy 1, 19 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja za[ 9.2 Hz z drganiami masy 2. Podwójne wystpowanie poszczególnych postaci zwizane jest z tym, |e bieguny ukBadu s zespolone, sprz|one. Po wybraniu interesujcej nas czsto[ci (np. 5.9 Hz) i wybraniu przycisku Modal shapes pojawi si kolejne okno jak na Rys. 36. Rys. 36 W oknie tym mo|na wybra, które z obserwowanych zmiennych bdziemy chcieli wykre[li. W naszym przypadku nale|y zaznaczy przemieszczenia obu mas, a nastpnie wybra przycisk Plot. Pojawi si wykres jak na Rys. 37. Rys. 37 Rys. 38 Górny wykres pokazuje stosunek maksymalnych amplitud przemieszczeD obu mas przy czsto[ci drgaD wBasnych 5.92 Hz. Jak wida, przy tej czsto[ci dominuj drgania pierwszej masy. Dolny wykres pokazuje jak szybko drgania te s tBumione. W podobny sposób mo|na wykona wykres drugiej postaci drgaD wBasnych (9.25 Hz, Rys. 38). W tym przypadku dominuj drgania drugiej masy. Posta ta jest tak|e silniej tBumiona ni| pierwsza. Warto tak|e zauwa|y, |e w przypadku pierwszej czsto[ci masy drgaj w tych samych kierunku z niewielkim przesuniciem fazowym, natomiast w przypadku drugiej  w przeciwnych (w fazach zbli|onych do przeciwnych). Podobne wnioski mo|na wycign na podstawie analizy przej[ciowej charakterystyki Bodego. Po wybraniu z menu polecenia Analysis > Linearization > Frequency response ( ) pojawia si okienko jak na Rys. 39. 20 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 39 Pole wyboru Jacobian file pozwala wybra, dla którego z wyznaczonych Jakobianów bd wykonywane analizy. Analiza Bodego wykonywana jest dla pewnej relacji wej[cie-wyj[cie. Dla ka|dej pary wej[cia (zmienna sterujca, wybór w polu Control variables) i wyj[cia (zmienna obserwowana, wybór w polu Observer variables) mo|na wykre[li osobn charakterystyk. Wybieramy odpowiednie elementy, a nastpnie wybieramy typ wykresu. W oknie Parameters mo|emy okre[li zakres czstotliwo[ci, dla których rysowana bdzie charakterystyka. Po dokonaniu wszystkich wyborów nale|y wcisn przycisk OK. Dla rozpatrywanego przykBadu, charakterystyka dla pary lewe wej[cie sygnaBu  Masa1 pokazana jest na Rys. 44a, za[ dla pary lewe wej[cie sygnaBu  Masa2  na Rys. 44b. a) b) Rys. 40 W pierwszym przypadku widoczny jest wyrazny szczyt dla 5.9 Hz. W drugim przypadku tak|e dominuje czsto[ 5.9 Hz jednak wida równie| zafalowanie charakterystyki w okolicach czsto[ci 9.2 Hz. Dla porównania, w podobny sposób wykre[l charakterystyki dla par zawierajcych prawe wej[cie sygnaBu. Charakterystyki Nicolsa i Nyquista dla przypadku z Rys. 44a pokazane s na Rys. 41a i b. 21 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja a) b) Rys. 41 2.8 wiczenie 7  modelowanie ukBadu w Matlab (Control toolbox) Dany jest ukBad jak na Rys. 42. Rys. 42 Dane liczbowe: Masy: m1 = 5kg m2 = 4kg WspóBczynniki spr|ysto[ci elementów spr|ystych: k1 = 7500 N/m k2 = 20000 N/m k3 = 5000 N/m WspóBczynniki tBumienia elementów tBumicych: c2 = 400 N/(m/s) c3 = 100 N/(m/s) UkBad wymuszany jest poprzez zmian przemieszczenia x0 (wielko[ zadawana). Wyj[ciem ukBadu jest przemieszczenie x2 masy m2 (wielko[ sterowana). W przypadku modelowania ukBadu w [rodowisku Matlab najpierw konieczne jest wyznaczenie jego modelu analitycznego. Poniewa| ukBad jest liniowy najwygodniej bdzie opisa go transmitancj. x2(s) sc2k1 + k1k2 G(s) = = x0(s) s4m1m2 + s3(m1c2 + m2c2 + m1c3)+ s2(m1k2 + m1k3 + m2k1 + m2k2 + c2c3)+K K+ s(k1c2 + k3c2 + k1c3 + k2c3)+ k1k2 + k2k3 + k1k3 Po podstawieniu danych liczbowych transmitancja ta ma posta: x2(s) 3000000s +150000000 G(s) = = x0(s) 20s4 + 4100s3 + 275000s2 + 7750000s + 287500000 Operacje na transmitancjach oraz wiele funkcji zwizanych z analizami ukBadów automatyki zawartych jest w Control Toolbox. 22 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Uwaga: wyniki uzyskane w niniejszym wiczeniu bd porównywane z wynikami z nastpnego wiczenia. Zalecane jest rysowanie kolejnych wykresów w nowych oknach. W celu otwarcia nowego, pustego okna wykresu przed narysowaniem kolejnego wykresu w Matlab u|yj polecenia figure. Po narysowaniu warto kopiowa wykresy do pliku Open Office Writer lub MS Word, co uBatwi ich pózniejsze porównywanie z wynikami z AMESim. 2.8.1 Wprowadzanie transmitancji Wszelkie operacje na transmitancjach najwygodniej jest zacz od zdefiniowania zmiennej operatorowej s. SBu|y do tego funkcja tf(). Polecenie: s=tf( s ); utworzy zmienn s, któr Matlab interpretowa bdzie jako zmienn operatorow. Gdy zmienna s jest ju| zdefiniowana, dalsze operacje na transmitancjach (w szczególno[ci ich wprowadzanie) mo|na wykonywa tak, jak do tego przyzwyczaili[my si wykonujc obliczenia wBasnorcznie, na kartce. Wprowadz rozpatrywan transmitancj: G=(3000000*s+150000000)/(20*s^4+4100*s^3+275000*s^2+7750000*s+287500000) Inny sposób wprowadzenia tej samej transmitancji to u|ycie funkcji tf() w postaci tf([wsp_licznika],[wsp_mianownika]), tzn: G=tf([3000000 150000000],[20 4100 275000 7750000 287500000]) 2.8.2 Inne reprezentacje transmitancji 2.8.2.1  Model  zero-pole-gain Oprócz reprezentacji jak powy|ej, w Matlabie mo|na Batwo zmieni zapis na równowa|ny, ale niekiedy wygodniejszy do analizy. Np. funkcja zpk() przeksztaBca transmitancj do postaci  zero-pole-gain czyli jawnie podaje warto[ci zer, biegunów i wzmocnienia obiektu. Polecenie G1zpk=zpk(G) przeksztaBci model do postaci: 150000 (s+50) -------------------------------------------------- (s^2 + 193.8s + 1.017e004) (s^2 + 11.17s + 1413) Z powy|szego zapisu wynika, |e ukBad ma wzmocnienie 150000, jedno zero o warto[ci -50 oraz dwie pary biegunów zespolonych. Funkcja zpk() pozwala tak|e wprowadza transmitancj w postaci zer, biegunów i wzmocnienia np. G2=zpk([1 2],[3 4 5], 10) da w rezultacie transmitancj o postaci: 10 (s-1) (s-2) ----------------- (s-3) (s-4) (s-5) 2.8.2.2 Model stanowy x = Ax + Bu ñø& Aby przeksztaBci model transmitancyjny do modelu stanowego o postaci: òø óøy = Cx + Du Nale|y u|y funkcji ss(). Polecenie G1ss=ss(G) przeksztaBci model do postaci kanonicznej 23 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja a = x1 x2 x3 x4 x1 -205 -53.71 -11.83 -6.855 x2 256 0 0 0 x3 0 128 0 0 x4 0 0 64 0 b = u1 x1 4 x2 0 x3 0 x4 0 c = x1 x2 x3 x4 y1 0 0 1.144 0.8941 d = u1 y1 0 2.8.3 Rysowanie zer i biegunów (linie pierwiastkowe) Aby graficznie przedstawi warto[ci zer i biegunów mo|na u|y funkcji pzmap(). Polecenie pzmap(G) utworzy w rezultacie wykres jak na Rys. 44 Pole-Zero Map 40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40 -100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0 Real Axis Rys. 43 Takie przedstawienie jest bardziej obrazowe ni| wynik funkcji zpk() gdy| na pierwszy rzut oka mo|na oceni, które bieguny s niestabilne (te w prawej póBpBaszczyznie), które dominujce (te najbli|sze osi urojonej), a które maja znikomy wpByw na zachowanie si obiektu (te, poBo|one daleko w lewej póBpBaszczyznie). Innym narzdziem przydatnym przy analizie poBo|enia zer i biegunów jest metoda linii pierwiastkowych. Jest ona jedn z klasycznych metod projektowania regulatorów w ukBadach zamknitych. SzczegóBy tej metody nie s tematem niniejszego laboratorium. Warto jednak wiedzie, |e linie pierwiastkowe pokazuj jak  przemieszcza si bd bieguny i zera ukBadu o zadanej transmitancji po zamkniciu ptli ujemnego sprz|enia zwrotnego, w którym znajduje si zmienne wzmocnienie k (Rys. 44). 24 Imaginary Axis Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 44 Do rysowanie linii pierwiastkowych sBu|y polecenie rlocus(). Polecenie: rlocus(G) utworzy w rezultacie wykres jak na Rys. 45 Root Locus 200 150 100 50 0 -50 -100 -150 -200 -300 -250 -200 -150 -100 -50 0 50 100 Real Axis Rys. 45 Z wykresu wnika, |e w rozpatrywanym ukBadzie, gdy wzmocnienie k wzro[nie powy|ej pewnej warto[ci ukBad stanie si niestabilny (bieguny przejd do prawej póBpBaszczyzny). Warto[ tego wzmocnienia mo|na Batwo odczyta klikajc na lini pierwiastkow i przesuwajc znacznik, który si wówczas pojawi. Okienko (Rys. 46), które wy[wietlone jest obok znacznika zawiera nastpujce informacje: Gain  wzmocnienie k dla wskazanego punktu Pole  warto[ bieguna transmitancji Damping  bezwymiarowy wspóBczynnik tBumienia oscylacji ukBadu Overshoot  przeregulowanie Frequency  czstotliwo[ oscylacji ukBadu (w rad/s) Root Locus 200 150 100 50 System: G Gain: 3.75 Pole: 0.152 + 68.1i 0 Damping: -0.00223 Overshoot (%): 101 Frequency (rad/sec): 68.1 -50 -100 -150 -200 -300 -250 -200 -150 -100 -50 0 50 100 Real Axis Rys. 46 25 Imaginary Axis Imaginary Axis Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Jak wida na Rys. 46, w przypadku, gdyby zamkn ptl sprz|enia zwrotnego (jak na Rys. 44) ukBad bdzie stabilny, o ile wzmocnienie k bdzie mniejsze od 3.75. 2.8.4 Odpowiedz impulsowa i skokowa ukBadu Jedn z podstawowych charakterystyk czasowych ka|dego ukBadu s jego odpowiedzi impulsowa i skokowa. W Matlabie do ich wyznaczania sBu| funkcje impulse() i step(). Polecenie impulse(G) utworzy w rezultacie wykres jak na Rys. 47. Impulse Response 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 Time (sec) Rys. 47 Polecenie step(G) utworzy w rezultacie wykres jak na Rys. 48 Step Response 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 Time (sec) Rys. 48 Warto[ ustalon odpowiedzi skokowej mo|na wyznaczy u|ywajc funkcji dcgain(). Polecenie: dcgain(G) da w wyniku: ans = 0.5217 26 Amplitude Amplitude Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.8.5 Charakterystyki czstotliwo[ciowe ukBadu Do rysowania charakterystyk czstotliwo[ciowych ukBadu sBu| funkcje bode(), bodemag() oraz nyquist(). Funkcja bode() wyznacza charakterystyk amplitudow i fazow, bodemag()  tylko amplitudow, za[ nyquist()  charakterystyk nyquista. Polecenie: bode(G) utworzy w rezultacie wykres jak na Rys. 49. Bode Diagram 50 0 -50 -100 -150 0 -45 -90 -135 -180 -225 -270 100 101 102 103 104 Frequency (rad/sec) Rys. 49 Z wykresu wynika, |e szczyt rezonansowy dla rozpatrywanego ukBadu przypada na czstotliwo[ okoBo 36 rad/s, czyli 5.7 Hz, za[ pasmo przenoszenia ukBadu to okoBo 144 rad/s (23 Hz). Do dokBadnego wyznaczenia pasma mo|na u|y funkcji bandwidth(). W syntezie ukBadów sterowania du|e znaczenia maj zapas fazy i zapas wzmocnienia ukBadu. Do ich wyznaczenia sBu|y funkcja margin() Polecenie: margin (G) utworzy w rezultacie wykres jak na Rys. 50. Bode Diagram Gm = 11.3 dB (at 67.8 rad/sec) , Pm = 31.8 deg (at 45.7 rad/sec) 50 0 -50 -100 -150 0 -45 -90 -135 -180 -225 -270 100 101 102 103 104 Frequency (rad/sec) Rys. 50 Dla rozpatrywanego ukBadu zapas wzmocnienia to 11.3dB, za[ zapas fazy to 31.8°. 27 Magnitude (dB) Phase (deg) Magnitude (dB) Phase (deg) Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.9 wiczenie 8  modelowanie ukBadu z w 7 w AMESim UkBad z Rys. 42 zamodeluj w AMESim. Powinien on wyglda tak jak na Rys. 51. Zauwa|, |e konieczne jest uzupeBnienie ukBadu o przetwornik bezwymiarowego sygnaBu pobudzajcego na przemieszczenie  a wic tak, jak to musi by zrealizowane w ukBadzie rzeczywistym. Pamitaj ustawi odpowiednie warto[ci wielko[ci fizycznych w ukBadzie. Rys. 51 Na potrzeby symulacji ustaw czas jej trwania =5 s oraz Communication interval = 0.001 s. Wykonaj symulacje przemieszczenia masy 2 na pobudzenie ukBadu skokiem jednostkowym i impulsem (mo|esz go wygenerowa u|ywajc elementu Linear piecewise signal source z odpowiednio ustawionymi warto[ciami kolejnych przedziaBów cyklu pracy). Porównaj wyniki z uzyskanymi w Matlab. Pamitaj o ustawieniu odpowiednich zakresów na osi czasu tak, by byBy jednakowe na wykresach z AMESim i Matlab. Dodatkowo porównaj tak|e ze sob przebiegi czasowe przemieszczeD, prdko[ci i przy[pieszeD dla obu mas. Nastpnie zmieD (w trybie symulacji) status zródBa na control, oraz status masy 2 na state observer. Dodaj chwil linearyzacji ukBadu (Linearization time) = 5s i przeprowadz analizy czstotliwo[ciowe. Ponownie porównaj otrzymane wyniki z wynikami uzyskanymi w Matlabie. Je|eli wykres odpowiedzi skokowej lub widma ró|ni si pomidzy AMESim i Matlabem, oznacza to, |e w którym[ z modeli popeBniono bBd (np. zle wprowadzono transmitancj w Matalbie lub bBdnie wpisano który[ z parametrów modelu AMESim) 2.10 wiczenie 9  ukBad nieliniowy Dotychczas rozpatrywane przykBady byBy modelami liniowymi. UkBady rzeczywiste s jednak albo liniowe tylko w pewnym zakresie, albo caBkowicie nieliniowe. Aby zamodelowa w AMESim nieliniowo[ ukBadu wystarczy zastosowa elementy j uwzgldniajce, np. mas z ograniczeniem przemieszczeD (endstop) lub element uwzgldniajcy tarcie (friction). Zbuduj ukBad jak na Rys. 52. Rys. 52 Dla wszystkich elementów przyjmij pierwsz interpretacj fizyczn. Przejdz do trybu definiowania warto[ci wielko[ci fizycznych. " Dla zródBa sygnaBu ustaw czstotliwo[ = 0.25 Hz " Dla wzmacniacza k ustaw wzmocnienie = 2000 " Dla spr|yny ustaw wspóBczynnik spr|ysto[ci = 10000 N/m " Dla tBumika ustaw wspóBczynnik tBumienia = 1000 N/m/s " Dla masy ustaw: o mas = 10 kg 28 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja o lewe ograniczenie przemieszczeD (lower displacement limit) = -0.1m o prawe ograniczenie przemieszczeD (higher displacement limit) = 1m o siB tarcia coulombowskiego (tarcia ruchu) (Coulomb friction force) = 200 N o siB tarcia statycznego (striction force) = 300 N pamitaj, |e siBa tarcia statycznego musi zawsze by wiksza lub równa tarciu coulombowskiemu Przejdz do trybu symulacji. Ustaw Communication interval = 0.01 s i wykonaj symulacj. Nastpnie wykonaj wykres jak na Rys. 53. Zawiera on siB zadawan (siB na wyj[ciu wzbudnika siBy), siB na porcie 1 masy, przemieszczenie masy oraz ró|nic siB midzy portami masy (konieczne bdzie jej wyznaczenie w postprocesorze). Ustaw opisy i zakresy osi jak na Rys. 53. Rys. 53 Z wykresu wynika, |e masa zaczyna si przemieszcza dopiero, gdy siBa zadawana przekroczy 300 N, czyli pokona siB tarcia statycznego. W czasie ruchu ró|nica siB wynosi 200 N, co wynika z oporów ruchu. Gdy ró|nica siB spadnie poni|ej 200 N masa zatrzymuje si. Dodatkowo, podczas ruchu w lewo (na wykresie kierunek ujemny) napotyka na ogranicznik ruchu przy przemieszczeniu -0.1 m. Nastpuje wówczas skok siBy (zaczyna dziaBa siBa tarcia statycznego gdy| masa nie przemieszcza si). W dalszym przedziale czasu, ró|nica siB dziaBajcych na mas ro[nie  masa nie mo|e si przemieszcza, a jednocze[nie jest  cignita przez narastajc siB zadawan. Ponowny ruch masy mo|liwy jest dopiero, gdy siBa znów bdzie  popycha mas, a ró|nica midzy t siB, a siB tarcia statycznego przekroczy 300 N. W ten sposób zamodelowane zostaBy zjawiska nieliniowe podczas ruchu masy. 2.11 wiczenie 10  niecigBo[ modelu Zamodeluj odbijanie si od podBogi piBki puszczonej swobodnie z pewnej wysoko[ci (Rys. 54). W momencie odbicia prdko[ piBki gwaBtownie zmienia zwrot. Oznacza to, |e w miejscach tych sygnaB nie jest cigBy. Z punktu widzenia metod numerycznych (czyli metod stosowanych do obliczeD i symulacji komputerowych) tego typu zachowanie systemu powoduje pewne komplikacje, których nastpstwem jest albo znaczne wydBu|enie czasu obliczeD, albo zmniejszenie ich dokBadno[ci, zwBaszcza w obszarach niecigBo[ci. 29 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 54 W niniejszym przykBadzie pokazane zostanie jak w AMESiem poprawi dokBadno[ i skróci czas obliczeD przy analizie tego typu zagadnieD. W chwili pocztkowej, piBka stanowica pewn mas, umieszczona jest na wysoko[ci h0. W czasie swobodnego spadania na piBk dziaBa siBa grawitacji. PiBka nie jest te| poBczona z podBo|em. Kontakt z podBo|em nastpuje dopiero w momencie uderzenia. Poniewa| piBka odbija si, oznacza to, |e poBczenie to jest poBczeniem spr|ystym. Po odbiciu nastpuje ponownie utrata kontaktu z podBo|em. Ponadto, po kolejnych odbiciach, piBka osiga coraz mniejsze wysoko[ci maksymalne. Oznacza to z kolei, |e w ukBadzie wystpuje tBumienie. Uwzgldniajc powy|sze zaBo|enia i rozwa|ania nale|y teraz zbudowa model w AMESim (Rys. 55). Rys. 55 Dla wszystkich elementów przyjmij pierwsz interpretacj fizyczn. Ustaw nastpujce parametry elementów modelu: " Masa piBki = 1 kg " Orientacja piBki (inclination) = 90 (warto[ +90 oznacza, |e port 1 masy bdzie skierowany w dóB) " Sztywno[ kontaktu = 1000000 N/m " TBumie kontaktu = 150 N/m/s " GBboko[ zagBbienia piBki, powy|ej którego tBumienie osiga peBn warto[ (penetration for full damping) = 0.001 mm " Pocztkowa odlegBo[ midzy piBk a podBo|em (gap or clearance with both displacements zero) = 1000 mm Po przej[ciu do trybu symulacji zmieD w elemencie modelujcym kontakt nazw zmiennej gap or clearance na  Wysoko[ piBki . Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 4 s i Communication interval = 0.05 s. Narysuj wykres wysoko[ci piBki nad podBog (Rys. 56). 30 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 56 Jak wida, przy tak ustawionych parametrach symulacji, w chwilach odbicia (punktach niecigBo[ci) warto[ci nie s wyliczane co powoduje, |e wyniki nie s dokBadne. Aby chwile odbi byBy wyznaczone dokBadniej mo|liwe s dwa rozwizania. - Zmniejszenie kroku symulacji  pocignie to za sob wydBu|enie czasu realizacji obliczeD i nie daje gwarancji, |e przy gstszych, krótszych krokach uda si  trafi w punkty niecigBo[ci - U|ycie dodatkowej opcji symulacji przeznaczonej do wykrywania niecigBo[ci modeli. By wykorzysta t drug mo|liwo[ nale|y otworzy okno parametrów symulacji i w zakBadce Standard options zaznaczy opcj Discontinuities printout. Po wykonaniu symulacji na wykresie wyraznie wida momenty odbicia piBki (Rys. 57). Rys. 57 Ponadto, w oknie pokazujcym postp symulacji (Simulation run) podane s wyliczone chwile czasu kolejnych odbi: LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 0.454756 LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 0.5 LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 1.16739 LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 1.17055 LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 1.73274 LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 1.75 LSTP00A instance 1 discontinuity at Time = 2.17929 & Na zakoDczenie przykBadu dodaj do wykresu przebieg prdko[ci masy 1. Zobacz, w których miejscach jest dodatnia, a kiedy ujemna, oraz kiedy i w jaki sposób zmienia si jej znak. 31 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.12 wiczenie 11  aktywne zawieszenie samochodu W wiczeniu 2 symulowany byB prosty model zawieszenia samochodu, tzw. model quarter car. W obecnym wiczeniu zawieszenie pasywne zostanie przeksztaBcone w zawieszenie aktywne aktywne. Otwórz model zapisany w wiczeniu 2 (lub zbuduj nowy, pamitaj o odpowiednich warto[ciach parametrów, aliasach elementów i nazwach zmiennych). Wprowadz nastpujce modyfikacje do ukBadu: Element Nazwa parametru Warto[ MAS002 1 Masa nadwozia mass [kg] 400 inclination [degree] -90 SPR000A 2 Zawieszenie - spr|yna spring rate [N/m] 15000 spring force with both displacements 400*9.81 zero [N] DAM0000 2 Zawieszenie - tBumik damping rate [N/m/s] 1000 MAS002 3 Masa opony mass [kg] 50 inclination [degree] -90 SPR000A 4 Sztywno[ opony spring rate [N/m] 200000 spring force with both displacements 400*9.81 zero [N] STEP0 5 Pobudzenie value after step [null] 0.1 step time [s] 0.5 Pomidzy zródBo sygnaBu wymuszajcego, a element wymuszajcy, wstaw dynamiczny blok duplikujcy sygnaB wej[ciowy. Znajduje si on w bibliotece elementów Signal, Control & Observers i nosi nazw Dynamic duplicator block (ikona ). Przy jego wstawianiu do schematu, AMESim pyta, ile wej[ i wyj[ ma mie ten blok. Wybierz 1 wej[cie i 3 wyj[cia. Do pierwszego wyj[cia podBcz model zawieszenia, pozostaBe zakoDcz terminalami. Pózniej podBczymy do nich kolejne modele. Uwaga: je|eli nie budowaBe[ nowego modelu, a otworzyBe[ model z w. 2, przed wykonaniem symulacji upewnij si, |e w parametrach symulacji wyBczone s: symulacje wsadowe (Batch run), ustalanie pobudzeD (Hold inputs constant) oraz u|ycie wyników ostatniej symulacji jako warunków pocztkowych (Use old final values) Zmodyfikowany model powinien wyglda jak na Rys. 58. 32 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 58 Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 6 s i communication interval = 0.01 s. Wykonaj wykres przemieszczeD masy nadwozia (Rys. 59) oraz siB w spr|ynie i tBumieniu zawieszenia (Rys. 60). Rys. 59 Rys. 60 Jak wynika z Rys. 59, po najechaniu na przeszkod nadwozie samochodu silnie drga. W celu zmniejszenia drgaD, mo|na doda do ukBadu element tBumicy. MusiaBby on Bczy nadwozie z pewnym wyidealizowanym, staBym punktem. Idea taka nosi nazw  sky hook czyli  hak w niebie . Oczywi[cie, w praktyce jest to niemo|liwe do zrealizowania, jednak na potrzeby modelowania takie podej[cie jest stosowane. Skopiuj model zawieszenia pasywnego i uzupeBnij go o element tBumicy jak na Rys. 61. 33 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 61 WspóBczynnik tBumienia w dodatkowym elemencie tBumicym = 2500 N/(m/s). Ponownie wykonaj symulacj i narysuj wykres porównujcy przemieszczenie masy nadwozia w pierwszej i drugiej wersji modelu. Jak wida, w drugim modelu drgania zostaBy prawie caBkowicie zniwelowane. Porównaj tak|e przebiegi siB w spr|ynie i tBumieniu zawieszenia. Wyniki otrzymane dla zwieszenia  sky-hook stanowi pewien cel, do którego chcemy d|y. Chcemy aby nadwozie pojazdu zachowywaBo si tak, jak gdyby byBo dodatkowo tBumione tBumikiem umocowanym  w niebie . Spróbujemy teraz odtworzy takie zachowanie modyfikujc zawieszenie samochodu. W tym celu usuniemy z zawieszenia element tBumicy, a zamiast niego wstawimy dwa wzbudniki generujce siB. Aby zawieszenie odtwarzaBo zachowanie modelu  sky hook siBy generowane przez wzbudniki musz mie przebieg taki, jak siBa wytwarzana przez element tBumicy w tym|e modelu. W pierwszym kroku zastpimy element tBumicy w zawieszeniu wzbudnikami siBy i postaramy si odtworzy zachowanie zawieszenia pasywnego. W drugim kroku  uzupeBnimy model tak, by odtwarzaB tak|e zachowanie elementu tBumicego  sky-hook . SiBa w elemencie tBumicym jest proporcjonalna do ró|nicy prdko[ci jego koDców. Je|eli chcemy usun element tBumicy, umieszczone zamiast niego wzbudniki musz generowa tak sam siB jak on. W przypadku elementu tBumicego w zawieszeniu jego siBa zale|y od ró|nicy prdko[ci masy opony i prdko[ci masy zawieszenia. Aby zmierzy warto[ tych wielko[ci nale|y do ukBadu doda przetworniki prdko[ci, a nastpnie uzale|ni generowan siB od ró|nicy zmierzonych prdko[ci. WspóBczynnik tBumienia elementu tBumicego w pierwotnym modelu byB równy 1000 N/(m/s). Oznacza to, |e warto[ siBy musi by 1000 razy wiksza ni| ró|nica prdko[ci. Std wynika wic wzmocnienie w ptli sprz|enia zwrotnego równe 1000. Wykonaj model zawieszenia aktywnego jak na Rys. 62. 34 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 62 Wykonaj symulacje i porównaj przebieg przemieszczeD masy nadwozia w zawieszaniu pasywnym i aktywnym w obecnej wersji. Powinny by identyczne. Wykonamy teraz drugi krok, tzn. uzupeBnimy model tak, by odwzorowywaB tak|e dziaBanie elementu tBumicego  sky-hook . SiBa w tym elemencie jest proporcjonalna do ró|nicy prdko[ci masy nadwozia oraz prdko[ci  nieba , które porusza si z prdko[ci 0 m/s. SiBa generowana przez ten element jest skierowana przeciwnie do siBy generowanej przez elementy zwieszenia, a wic siBa generowana przez wzbudniki musi by pomniejszana o warto[ siBy elementu  sky-hook . Zmodyfikuj model aktywnego zawieszanie tak jak na Rys. 63. Zastanów si, jak powinna by warto[ wzmocnienia w górnej ptli sprz|enia zwrotnego odpowiedzialnego za realizacj elementu tBumicego  sky-hook . Wykonaj symulacje, a nastpnie wykresy porównujce przebiegi dla 3-ch modeli: - przemieszczeD masy nadwozia - siB w spr|ynie zawieszenia - siB w elemencie tBumicym zawieszenia - innych, wybranych przez siebie wielko[ci (np. przy[pieszeD) Zobacz, jak bd zmieniaBy si wyniki przy zmianie wzmocnienia w ptli odpowiedzialnej za realizacj tBumienia elementu  sky-hook . Zastanów si tak|e skd bior si niewielkie rozbie|no[ci midzy wyidealizowanym modelem  sky-hook , a zrealizowanym zawieszeniem aktywnym. Na zakoDczenie zmieD tak|e sygnaB pobudzajcy na dowolny inny (np. odcinkami liniowy) i zasymuluj zachowanie zawieszenia na wymy[lonym przez siebie  profilu drogi . 35 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 63 Przedstawiony model aktywnego zawieszenia jest bardzo uproszczony. Po pierwsze, pominito problem jak wygenerowa siB. Mo|na np. zastosowa siBowniki hydrauliczne, napdy elektromagnetyczne lub elementy tBumice o zmiennych charakterystykach (tzw. zawieszenie sami-aktywne). Ponadto, w rzeczywisto[ci, elementy wyznaczajce warto[ siBy to nie tylko proste wzmacniacze, ale bardziej zaawansowane sterowniki, które np. potrafi uwzgldni wybrany tryb pracy zawieszenia (np. komfortowy, sportowy) czy rodzaj nawierzchni, po której porusza si samochód. Ponadto wspóBpracuj one z innymi systemami sterowania w samochodzie np. kontrol trakcji i stabilizacj toru jazdy (ESP). Pomijajc fakt, i| rozpatrywany model jest modelem uproszczonym, sama idea  sky-hook jest powszechnie stosowana w modelowaniu tego typu zagadnieD. 2.13 wiczenie 12  sterowanie siBownikiem przemieszczajcym mas Naszym zadaniem bdzie zaprojektowa ukBad pozwalajcy przesun o 10 cm i ustabilizowa w zadanej pozycji mas 20 kg. Zadana pozycja ma by osigana z dokBadno[ci 5% w czasie krótszym ni| 0.25 s. BBd w stanie ustalonym ma by równy 0. Aby przesun mas konieczny bdzie czBon wykonawczy. Przyjmijmy, |e bdzie to siBownik hydrauliczny o maksymalnym skoku tBoka 30 cm, który sterowany bdzie przez serwozawór. Dla uBatwienia zastosujemy symetryczny siBownik z dwustronnym tBokiem. Dodatkowo, midzy mas a siBownikiem znajduje si element tBumicy (np. gumowa podkBadka) o wspóBczynniku tBumienia 1000 N/m/s. Ogólny schemat ukBadu pokazany jest na Rys. 64. 36 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 64 Utwórz schemat rozpatrywanego ukBad w AMESim. Poniewa| w ukBadzie wystpuj elementy hydrauliczne konieczne jest zdefiniowanie parametrów cieczy. Do tego celu sBu|y element General hydraulic properties, . Nale|y umie[ci go na schemacie. W naszym przypadku nie bdziemy zmienia |adnych parametrów cieczy (przyjmiemy parametry standardowe). W ogólno[ci, w ukBadzie z kilkoma cieczami, na schemacie mo|e wystpi kilka takich elementów. Nale|y wówczas pamita o ustawieniu w poszczególny elementach numery cieczy (index of hydraulic fluid) dla ka|dej z cieczy. Parametr ten sBu|y pózniej do okre[lenia, która ciecz pBynie w poszczególnych elementach ukBadu (ka|dy element hydrauliczny tak|e ma parametr index of hydraulic fluid). Po narysowaniu schematu (Rys. 65), dla ka|dego elementu przyjmij pierwsz interpretacj fizyczn. Rys. 65 Zanim zaczniemy okre[la warto[ci parametrów poszczególnych elementów zdefiniujemy parametr globalny. Z menu wybierz Settings > Global parametrs. Wybierz przycisk Add new. Nowemu parametrowi nadaj nazw Q, tytuB  Nat|enie przepBywu i warto[ 2. Mo|esz tak|e ustawi jednostk (kolumna Unit) na L/min (Rys. 66). Parametry globalne uBatwiaj wprowadzanie zmian i zarzdzanie parametrami w bardziej rozbudowanych modelach. Ponadto, pozwalaj okre[li dodatkowe zale|no[ci pomidzy innymi parametrami wystpujcymi w modelu. 37 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 66 Zaakceptuj nowy parametr i powró do schematu. Ustaw nastpujce parametry elementów modelu: " Wysoko[ skoku (sygnaB zadawany) = 0.1 " Masa = 20 kg " Elementy tBumicy o WspóBczynnik tBumienia (damper rating) = 1000 N/m/s " W zródle ci[nienia o pressure at start of stage 1 = 150 bar o pressure at end of stage 1 = 150 bar Warto zauwa|y, |e idealne zródBo ci[nienia pozwala zdefiniowa cykl roboczy, tak, jak to byBo w elemencie Piecewise linear signal source. " W serwozaworze o PrzepByw P-A (ports P to A flow rate) = Q o PrzepByw B-T (ports B to T flow rate) = Q o PrzepByw P-B (ports P to B flow rate) = Q o PrzepByw A-T (ports A to T flow rate) = Q o Czsto[ drgaD wBasnych (valve natural frequency) = 200 Hz Warto[ ta ogranicza maksymaln czstotliwo[ zmian poBo|enia serwozaworu. Je|eli sygnaB sterujcy bdzie zmieniaB si zbyt szybko  zawór nie bdzie w stanie nad|y za tymi zmianami. PozostaB do okre[lenia jeszcze jeden parametr  wzmocnienie w czBonie opisanym jako skalowanie. SygnaB zadawany przez operatora musi by przed podaniem na serwozawór przeskalowany. {eby okre[li wspóBczynnik skalowania (wzmocnienie sygnaBu) nale|y najpierw sprawdzi, jaki jest maksymalny sygnaB sterujcy dla serwozaworu. Okre[lony jest on przez prd sterujcy (parametr valve rated current w elemencie modelujcym zawór). Jednocze[nie wiemy, |e maksymalne przesunicie tBoka to 0.3 m. Std mo|na wyznaczy wzmocnienie sygnaBu k = 40/0.3. Tak warto[ wpisz jako value of gain w elemencie wzmacniajcym. Dziki temu, zadajc np. skok 0.1 m serwozawór zostanie wysterowany prdem 13.333 mA czyli 1/3 warto[ci maksymalnej odpowiadajcej przemieszczeniu tBoka o 0.3 m. Wykonaj symulacj dziaBania ukBadu, przyjmujc parametry symulacji: czas koDcowy = 1 s, Communication interval = 0.001 s. Wykonaj wykres przemieszczeD masy (Rys. 67). 38 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 67 Jak wynika z wykresu, po zadaniu warto[ci skokowej masa przemieszcza si a| do momentu, gdy napotka na nieliniowe ograniczenie zwizane z ograniczon dBugo[ci tBoka. W zakresie od 0 do peBnego wysunicia tBoka ukBad mo|na uwa|a za liniowy. W celu zapewnienia stabilizacji pozycji masy, a tak|e by mo|liwe byBo speBnienie wymagania dotyczcego czasu ustalania pozycji, konieczne bdzie zastosowanie ukBadu z zamknit ptla sprz|enia zwrotnego oraz sterownika. By móc okre[li parametry sterownika konieczne jest opisanie najpierw modelu ukBadu. W zakresie przemieszczeD 0~0.3 m ukBad hydrauliczny aktuatora zachowuje si jak czBon caBkujcy o pewnym wzmocnieniu. Wej[ciem tego czBonu jest sygnaB x, za[ wyj[ciem  x1 (Rys. 64). Mo|na to opisa zale|no[ci: x1 = xdx . xx1 +"k Kolejnym czBonem modelu jest masa z tBumikiem. CzBon ten opisany jest równaniem: & y)c = ym . (x1 -& && Transmitancje poszczególnych czBonów to: kxx X (s) 1 1 G1(s)= = X(s) s Y(s) c 1000 1 kob G2(s)= = = = = 2 X1(s) ms + c 20s +1000 1+Äs 1+ s 100 Pozostaje jeszcze okre[li warto[ wzmocnienia kxx1. W tym celu wykonaj wykres przemieszczeD tBoka (Rys. 68). Rys. 68 W chwili t = 0.5 s tBok wysunity jest na odlegBo[ 0.16856 m. Na tej podstawie mo|na obliczy wzmocnienie pomidzy warto[ci zadan (x = 0.1 m), a przemieszczeniem tBoka (x1 = 0.16856 m). Wynosi ono: 39 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja x1 kxx = = 3,3712 1 x Å" 0,5 Przy tworzeniu modelu najwygodniej bdzie zachowa wstpne wzmocnienie (skalowanie) warto[ci wej[ciowej jako osobny blok. W zwizku z tym, nale|y wyznaczy wzmocnienie samego bloku caBkujcego kint. Wzmocnienie to jest  ukryte w warto[ci kxx1: kxx = k Å" kint = 3,3712 1 std: kxx 3,3712 1 kint = = = 0,025284 40 k 0,3 Rozpatrywany ukBad mo|na opisa schematem blokowym jak na Rys. 69. Odpowiada ona dolnemu ukBadowi z Rys. 70. Rys. 69 Poszczególne bloki transmitancji modeluj elementy obiektu: wzmacniacz skalujcy sygnaB wej[ciowy, ukBad hydrauliczny oraz ukBad mechaniczny. Poniewa| obiekt ma staBe parametry, parametry tych bloków bd niezmienne przez caBe zadanie. Transmitancja (caBego) ukBadu kint kob 40 0,025284 1 3,3712 otwartego G(s) = k Å" Å" = Å" Å" = . s 1+Äs 0,3 s 1+ 0,02s s(1+ 0,02s) Zmodyfikuj swój model tak, by wygldaB jak na rysunku Rys. 70. Ustaw warto[ci parametrów czBonów transmitancyjnych (k, kint, kob, Ä) zgodnie z wyznaczonymi warto[ciami. kint kob k Model transmitancyjny ukBadu otwartego Rys. 70 Uwaga: wszystkie kolejne ukBady i ich modyfikacje w niniejszym wiczeniu nale|y wykonywa w tym samym pliku, poprzez jego uzupeBnienie. Nie nale|y tworzy nowych plików dla kolejnych schematów ani usuwa schematów ju| narysowanych gdy| bd potrzebne do porównaD wyników. Wykonaj symulacj, a nastpnie wykres pokazujcy przemieszczenie tBoka (displacement of piston) oraz wyj[cie z czBonu caBkujcego (output from integrator). Sprawdz, czy w zakresie liniowo[ci modelu oba sygnaBy pokrywaj si. Nastpnie wykonaj wykres pokazujcy 40 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja przemieszczenie masy 1 (displacement port 1) oraz wyj[cie modelu transmitancyjnego (output from first order lag). Ponownie porównaj przebiegi obu wykresów. Zgodno[ wykresów oznacza, |e struktura i parametry modelu zostaBy okre[lone i wprowadzone poprawnie. Kolejnym etapem rozwizywania problemu bdzie zamknicie ptli sprz|enia zwrotnego. Skopiuj model transmitancyjny ukBadu otwartego i zmodyfikuj go jak na Rys. 71. Model transmitancyjny ukBadu otwartego Model transmitancyjny ukBadu zamknitego Rys. 71 Jest to ukBad z jednostkowym sprz|eniem zwrotnym, bez sterownika. Wykonaj wykres wyj[cia tego modelu (Rys. 72). Rys. 72 Zamknicie ptli spowodowaBo, |e wyj[cie ukBadu d|y do zadanej warto[ci (0.1). Niestety, czas ustalania ts5% = 0.847 s. Konieczne bdzie zastosowanie sterownika, który przyspieszy ukBad. Najprostszym rozwizaniem bdzie sterownik proporcjonalny Gc(s) o wzmocnieniu kc. Transmitancja ukBadu zamknitego: kc Å"3,3712 Gc(s)Å"G(s) kc Å"168,56 s Å"(1+ 0,02Å" s) Gz(s) = = = kc Å"3,3712 1+ Gc(s)Å"G(s) s2 + 50s + kc Å"168,56 1+ s Å"(1+ 0,02Å" s) Korzystajc np. z kryterium Hurwitza mo|na wykaza, ze ukBad jest stabilny dla kc>0. Ponadto Gz(s) =1 co oznacza, ze w stanie ustalonym uchyb = 0. s=0 Skopiuj model transmitancyjny ukBadu zamknitego i zmodyfikuj go jak na Rys. 73. Sterownik Model transmitancyjny ukBadu zamknitego ze sterownikiem Rys. 73 41 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Zmieniajc warto[ wzmocnienia w sterowniku i obserwujc wykres sygnaBu wyj[ciowego z modelu dobierz najmniejsz warto[ wzmocnienia, dla którego czas ustalania ts5% < 0.25 s. Mo|esz skorzysta z symulacji w trybie wsadowym. Podpowiedz: poszukiwana warto[ le|y w przedziale [0; 10]. Po znalezieniu odpowiednich nastaw regulatora nale|y jeszcze sprawdzi, czy w  rzeczywistym ukBadzie bdzie on speBniaB swoja rol. Aby zasymulowa ukBad  rzeczywisty z dodan ptl sprz|enia zwrotnego utwórz schemat jak na Rys. 74. Najlepiej bdzie to zrobi kopiujc ukBad pierwotny (Rys. 65), a nastpnie wprowadzajc modyfikacje. Rys. 74 Idealne zródBo ci[nienia zamieD na pomp napdzan silnikiem i uzupeBnion o regulator ci[nienia. Przyjmij standardowe dla tych elementów parametry proponowane przez AMESim. Mas zamieD na mas z tarciem. Ustawa mas = 20 kg i wspóBczynnik tarcia wiskotycznego (coefficient of viscous friction) na 10 N/(m/s). Dodaj elementy zwizane z ptl sprz|enia zwrotnego (wzeB sumacyjny, dwa wzmacniacze). Zauwa|, |e konieczne jest tak|e dodanie do ukBadu przetwornika, który pozwoli zmierzy warto[ przemieszczenia masy  tak jakby to byBo konieczne w ukBadzie rzeczywistym. Wykonaj symulacj dziaBania ukBadu. Narysuj wykres (Rys. 75), na którym bdzie widoczne przemieszczenie masy w modelu  rzeczywistym oraz wyj[cie z modelu transmitancyjnego (jak Rys. 73). Ponadto wykonaj wykres sygnaBu sterujcego (wyj[cie z czBonu skalujcego) oraz poBo|enia serwozaworu (fraction spool position) (Rys. 76). Korzystajc z postprocesora wykonaj tak|e wykres ró|nicy przebiegów z Rys. 75. Niewielkie ró|nice wynikaj z faktu, |e model transmitancyjny byB uproszczony i nie uwzgldniaB takich zjawisk jak tarcie czy [ci[liwo[ pBynu hydraulicznego, a które s uwzgldniane przez AMESim. 42 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 75 Rys. 76 Na Rys. 76 mo|na zauwa|y, |e w chwili pocztkowej sygnaB sterujcy osiga warto[ 40 mA. Oznacza to, |e osiga on maksymaln dopuszczaln warto[. Zobacz, co si stanie, gdyby zwikszy wzmocnienie sterownika do warto[ci 10, nastpnie 25 i 50. ZmieD wzmocnienie sterownia w ukBadzie  rzeczywistym oraz w modelu z Rys. 73. Wykonaj symulacje dla tych przypadków i po ka|dej z nich od[wie| okna obu wykresów. Ju| dla pierwszej z warto[ci wida znaczne rozbie|no[ci midzy wyj[ciem modelu, a wyj[ciem ukBadu, którego odpowiedz jest znacznie wolniejsza ni| to wynika z modelu. Rozbie|no[ wynika z przekroczenia zakresów liniowych, dla których obowizywaB model transmitancyjny. Na wykresie sygnaBu sterujcego wida, |e jego warto[ na pocztku znacznie przekracza 40mA. Podanie warto[ci > 40 mA nie powoduje proporcjonalnie wikszego przesunicia tBoczka w serwozaworze. Wychyla si on do pozycji granicznej i pozostaje tam tak dBugo, jak dBugo sygnaB sterujcy przekracza 40 mA. Jest to ograniczenie nieliniowe. Wobec powy|szego spróbujemy uwzgldni nieliniowo[ci w ukBadzie z elementami transmitancyjnymi. Skopiuj ukBad z Rys. 73 i uzupeBnij go o elementy nieliniowe jak na Rys. 77. Rys. 77 Nasycenie za elementem skalujcym ustaw na -40, +40  bdzie ono modelowa maksymalne warto[ci prdu sterujcego serwozaworem. Nasycenie za czBonem caBkujcym ustaw na zakres 0, +0.3  bdzie ono modelowa maksymalne przemieszczenia tBoka. Wykonaj symulacj i wykres, na którym bdzie widoczne przemieszczenie masy w modelu  rzeczywistym , wyj[cie z modelu transmitancyjnego bez elementów nieliniowych oraz wyj[cie z modelu transmitancyjnego z dodanymi elementami nieliniowymi (Rys. 78). 43 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 78 Z wykresu wynika, ze dodanie do modelu czBonów nieliniowych znacznie poprawiBo zgodno[ wyników. Podczas badania stabilno[ci ukBadu zamknitego wykazano, |e ukBad jest stabilny dla dowolnego wzmocnienia kc > 0. Wykonaj symulacj dla kc = 250. Zrób wykres przedstawiajcy przemieszczenie masy oraz drugi (w osobnym oknie) przestawiajcy sygnaB sterujcy oraz pozycj tBoka. Mo|na zauwa|y, |e masa oscyluje wokóB poBo|enia równowagi. Czy w takim razie ukBad jest stabilny? Oscylacje wynikaj z tego, |e serwozawór na zmian przeskakuje z jednego poBo|enia skrajnego w drugie. Oznacza to, |e w rozpatrywanym przypadku zbyt du|e wzmocnienie w sterowniku wywoBaBo oscylacje wielko[ci sterowanej zwizane z nieliniowo[ci (nasyceniem) wystpujc w ukBadzie. Takie zachowanie nosi nazw cyklu granicznego i jest charakterystyczne dla ukBadów nieliniowych. Dla chtnych: ZamieD sterownik proporcjonalny na sterownik PID. Dobierz jego nastawy (dowoln metod) tak, by zapewniaB: czas ustalania 5%<0.1 s, przeregulowanie Ç<5%. W miar mo|liwo[ci postaraj si, by sygnaB sterujcy nie przekraczaB 40mA przez czas dBu|szy ni| 0.02s. 2.14 wiczenie 13  analogie pomidzy ukBadem mechanicznym i elektrycznym Narysuj schematy jak na Rys. 79. Do budowy schematów elektrycznych potrzebne bd nastpujce elementy znajdujce si w bibliotece Electrical Basics (ostatnia na li[cie bibliotek): " Regulowane zródBo napicia  Variable voltage source " Regulowane zródBo prdu  Variable current source " Rezystor  Resistance " Kondensator  Capacitor " Cewka indukcyjna  Inductor " Uziemienie  Zero potentail source " 3 portowy rozdzielacz sygnaBu  Electric junction 3 ports 44 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 79 Po narysowaniu przejdz do trybu okre[lania interpretacji fizycznej modelu. Uwaga: nie wybieraj od razu pierwszej interpretacji fizycznej. Dla podukBadu ze zródBem prdowym AMESim nie jest w stanie wybra odpowiednich interpretacji automatycznie. Nale|y to zrobi samodzielnie,  rcznie . W tym celu nale|y klikn na element schematu, zaznaczy wybran interpretacj fizyczn i wcisn przycisk OK. Interpretacje wybierz wedBug Rys. 80, na którym s one podane w nawiasach kwadratowych. Dopiero po wybraniu interpretacji dla elementów z tego fragmentu schematu mo|na dla pozostaBych elementów wybra pierwsz interpretacj fizyczn. Rys. 80 Je|eli si pomyliBe[ lub zbyt szybko wybraBe[ automatyczne dobieranie interpretacji fizycznych musisz powróci do trybu rysowania schematu. Nastpnie trzeba zaznaczy caBy schemat (zaznaczy obszar mysz lub Ctrl+A) lub jego pojedyncze elementy, klikn prawym klawiszem myszy i wybra polecenie Remove component submodels, które usunie ju| przypisane interpretacje. Po ich usuniciu mo|na powróci do trybu okre[lania interpretacji i nada je na nowo. Dla ka|dego ukBadu wyprowadz transmitancj: vm(s) - dla ukBadu mechanicznego: Gmech(s)= , v(s) gdzie v jest wymuszeniem prdko[ciowym, za[ vm jest prdko[ci masy, uC(s) - dla ukBadu elektrycznego 1: Gel1(s) = , u(s) 45 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja gdzie u jest napiciem wej[ciowym, za[ uC jest napiciem wyj[ciowym na kondensatorze, iL(s) - dla ukBadu elektrycznego 2: Gel 2(s) = , i(s) gdzie i jest prdem wej[ciowym, za[ iL jest prdem pByncym przez cewk, diL duc Dla przypomnienia: uR = R Å"iR , uL = L , iC = C dt dt Majc wyprowadzone ogólne transmitancje ukBadów oraz wiedzc, |e dla ukBadu mechanicznego: - Masa = 1 kg (1000 g) - WspóBczynnik spr|ysto[ci = 1000 N/m - WspóBczynnik tBumienia = 10 N/(m/s) tak dobierz parametry ukBadów elektrycznych, by wszystkie 3 ukBady byBy sobie równowa|ne. Potwierdzeniem prawidBowego doboru bd wyniki symulacji dla pobudzenia sygnaBem prostoktnym o czstotliwo[ci 1 Hz. Je|eli wykres prdko[ci masy w ukBadzie mechanicznym, wykres napicia na kondensatorze w ukBadzie elektrycznym 1 i odwrócony wykres prdu w cewce w ukBadzie elektrycznym 2 pokryj si  dobór byB prawidBowy (Rys. 81). Ustaw nastpujce parametry symulacji: czas koDcowy = 2 s, Communication interval = 0.01 s. By wykona wykres odwróconego prdu na cewce konieczne bdzie skorzystanie z postprocesora. Rys. 81 2.15 wiczenie 14  zawór zwrotny, ró|ne poziomy szczegóBowo[ci modelu AMESim pozwala wykorzystywa i budowa modele na ró|nym poziomie szczegóBowo[ci. Zostanie to pokazane na przykBadzie hydraulicznego, kulowego zaworu zwrotnego. Zawór zwrotny (Rys. 82) sBu|y do zapewnienia przepBywu pBynu tylko w jednym kierunku. Jest to zawór samoczynny. Zawór idealny otwiera si i zamyka w zale|no[ci od znaku ró|nicy ci[nieD po obu stronach zaworu. W praktyce wikszo[ zaworów otwiera si dopiero po przekroczeniu pewnej progowej warto[ci ró|nicy ci[nieD, nazywanej ci[nieniem otwarcia, Warto[ progowa zale|y od siBy spr|yny dociskajcej kulk. Rys. 82 Najpierw zobaczmy jak zachowuje si standardowy element modelujcy zawór zwrotny (Rys. 83). 46 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 83 Ustaw parametry zaworu jak na Rys. 84 Rys. 84 W zródle ci[nienia ustaw ci[nienie narastajce od 0 do 5 bar w czasie 10 s. Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 10 s i communication interval = 0.01 s. Po zakoDczeniu symulacji wykonaj wykres jak na Rys. 85. Powinien on zawiera: przebieg ci[nienia podawanego ze zródBa ci[nienia, przepByw przez zawór oraz stopieD otwarcia zaworu. W celu umieszczenia dwóch wykresów jeden pod drugim, nale|y, po utworzeniu pierwszego wykresu, klikn na nim prawym klawiszem myszy, a nastpnie wybra polecenie Add > Row. Pod wykresem zostanie dodane puste pole, w którym mo|na utworzy nastpny wykres. Rys. 85 Z wykresu wynika, |e zawór otwiera si po przekroczeniu przez ci[nienie warto[ci 2 barów. Nastpnie, wraz ze wzrostem ci[nienia, stopniowo otwiera si coraz bardziej, dziki czemu ro[nie tak|e przepByw. PeBne otwarcie zaworu nastpuje przy przepBywie 15.3 L/min co 47 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja odpowiada ci[nieniu 3.44 bara. S to warto[ci nieco ni|sze od zadanych jako parametry zaworu. Zbudujemy teraz model technologiczny zaworu. Zbuduj ukBad jak na Rys. 86. Potrzebne bd do tego nastpujce elementy z biblioteki Hydraulic component design: ball poppet with sharp edge seat (kulka na prowadnicy z posadowieniem o ostrych brzegach) oraz piston with spring (tBoczek ze spr|yn). Rys. 86 W zródle ci[nienia ustaw ci[nienie narastajce od 0 do 5 bar w czasie 10 s. W elemencie modelujcym posadowienie kulki oraz przepByw cieczy wokóB niej ustaw parametry jak na Rys. 87. Dla elementu modelujcego mas kulki i jej maksymalne przemieszczenia ustaw parametry jak Rys. 88. Dla elementu modelujcego spr|yn ustaw parametry jak na Rys. 89 Rys. 87 Rys. 88 Rys. 89 Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 10 s i Communication interval = 0.01 s. Nastpnie narysuj wykresy: - PrzepByw przez zawór z pierwszego modelu i przepByw na porcie 1 elementu modelujcy kulk i jej kontakt z drugiego modelu 48 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja - StopieD otwarcia zaworu z pierwszego modelu i przemieszczenie kulki w drugim modelu - Prdko[ masy w modelu 2 Przyjrzyj si wykonanym wykresom. Zauwa| midzy innymi, |e kulka w modelu 2 drga (wida to najlepiej na wykresie prdko[ci). Wykonaj symulacje zmieniajc nieco parametry elementów modelu. Zaobserwuj jak zmieniaj si wyniki otrzymywane z obu modeli. Dziki zaimplementowaniu w AMESim elementów o ró|nym poziomie szczegóBowo[ci mo|na podczas tworzenia modelu zdecydowa si, czy wystarcz nam elementy o modelu ogólnym, funkcjonalnym, czy konieczne jest dokBadniejsze zamodelowanie dziaBania ukBadu. 2.16 wiczenie 15  mechanika mechanizmu pBaskiego Biblioteka Planar Mechanical pozwala zasymulowa 2-wymiarowe (pBaskie) ukBady mechaniczne. Oprócz standardowych symulacji, które ju| znamy, jeden z elementów biblioteki pozwala tak|e na animacj ruchu elementów ukBadu. Zasady budowania modeli z u|yciem elementów z biblioteki Planar Mechanical zostan pokazane na przykBadzie wahadBa zawieszonego na siBowniku (Rys. 90). W tym celu zbuduj ukBad jak na Rys. 91. Rys. 90 Rys. 91 W celu zamodelowania siBownika u|yty zostaB element Piloted translation junction ( ).W elemencie tym ustaw wspóBczynnik tBumienia na 10000 N/(m/s). W naszym przypadku element ten bdzie modelowa siBownik hydrauliczny, w ogólno[ci nale|y go jednak traktowa jak dowolny element wymuszajcy zadan siB. Mo|e to wic by dowolny aktuator lub inny element oddziaBujcy siBowo (np. element spr|ysto-tBumicy). Jako sygnaB wymuszajcy zostanie u|yty sygnaB sinusoidalny o czstotliwo[ci 1 Hz i amplitudzie 5000 N. Kolejnym elementem ukBadu jest masa m1. Zostanie ona zamodelowana elementem 2 port body ( ). W przypadku modelowania ukBadów pBaskich bardzo istotna rol odgrywa okre[lenie wzajemnych relacji geometrycznych pomidzy poszczególnymi ciaBami / elementami, z których skBada si ukBad. Z tego powodu, ka|dy z elementów modelujcych masy (ciaBa) posiada wiele parametrów definiujcych nie tylko poBo|enie danej masy, ale tak|e poBo|enie i orientacj poszczególnych portów. Punkty charakterystyczne oznaczane s w nastpujcy sposób: O  [rodek lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu, G  [rodek ci|ko[ci, port X  port X Bczcy ciaBo z innym elementem. Warto[ci mo|na podawa we wspóBrzdnych absolutnych lub wzgldnych (relative), wzgldem punktu O elementu, co zwykle jest wygodniejsze. Dla ciaBa m1 nale|y ustawi: 49 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja - O: initial absolute x position (pocztkowa, absolutna pozycja x [rodka lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu) = 0.35 m - x position at port 1 (wzgldna pozycja portu 1 w osi x) = -0.25 m - x position at port 2 (wzgldna pozycja portu 2 w osi x) = 0.25 m - joint relative angular position at port 2 (wzgldny kt pod jakim ustawiony jest port 2) = -90° - mass = 2 kg - moment of inertia around Gz axis (moment bezwBadno[ci wzgldem osi Z przechodzcej przez [rodek ci|ko[ci ciaBa) = 0.04 kgm2 Takie ustawienia oznaczaj, |e ciaBo m1 ma 0.5 m dBugo[ci i na jednym koDcu (port 1 oddalony od [rodka o 25cm) poBczone jest z siBownikiem, za[ na drugim (port 2, równie| oddalonym od [rodka o 25cm) znajduje si poBczenie z dalszym elementem. Kolejnym elementem ukBadu jest poBczenie obrotowe . Ustaw wspóBczynnik tBumienia = 1 N/(m/s). Za elementem obrotowym znajduje si kolejne ciaBo. Dla ciaBa m2 nale|y ustawi: - initial absolute angular position (pocztkowy, absolutny kt poBo|enia ciaBa) = 90° - O: initial absolute x position (pocztkowa, absolutna pozycja x [rodka lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu) = 0.6 m - O: initial absolute y position (pocztkowa, absolutna pozycja y [rodka lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu) = -0.25 m - x position at port 1 (wzgldna pozycja portu 1 w osi x) = -0.25 m - x position at port 2 (wzgldna pozycja portu 2 w osi x) = 0.25 m - mass = 1 kg - moment of inertia around Gz axis (moment bezwBadno[ci wzgldem osi Z przechodzcej przez [rodek ci|ko[ci ciaBa) = 0.02 kgm2 Takie ustawienia oznaczaj, |e ciaBo m2 ma 0.5 m dBugo[ci. Port 1 oddalony od [rodka o 25 cm, podobnie port 2. CiaBo obrócone jest o 90° (w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara). Zrodek ciaBa przesunity jest o 60 cm w prawo i 25 cm w dóB wzgldem [rodka globalnego ukBadu wspóBrzdnych. Nastpny element ukBadu to kolejne poBczenie obrotowe, za którym znajduje si ciaBo m3. Dla ciaBa m3 nale|y ustawi: - initial absolute angular position (pocztkowy, absolutny kt poBo|enia ciaBa) = -90° - O: initial absolute x position (pocztkowa, absolutna pozycja x [rodka lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu) = 0.6 m - O: initial absolute y position (pocztkowa, absolutna pozycja y [rodka lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu) = -0.6 m - x position at port 1 (wzgldna pozycja portu 1 w osi x) = -0.1 m - mass = 10 kg - moment of inertia around Gz axis (moment bezwBadno[ci wzgldem osi Z przechodzcej przez [rodek ci|ko[ci ciaBa) = 0.03 kgm2 Takie ustawienia oznaczaj, |e ciaBo m2 ma 0.1 m dBugo[ci. Port 1 oddalony jest od [rodka o 10 cm, a ciaBo obrócone jest o -90° (w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara). W naszym przypadku konieczne jest ustawienie warto[ci -90° poniewa| port 1 musi znalez si u góry elementu. Na schemacie znajduje si tak|e element Assembly ( ). Jego umieszczenie powoduje, |e przed ka|d symulacj ukBad jest  skBadany , tzn. sprawdzane, i w razie potrzeby poprawiane s wspóBrzdne poszczególnych elementów tak, by ukBad tworzyB poprawn caBo[. Ponadto, dziki temu elementowi uzyskujemy dostp do moduBu animacji ruchu modelowanego ukBadu. Mimo, |e u|ycie elementu Assembly powoduje zBo|enie ukBadu to nale|y zachowa ostro|no[. Je|eli jakie[ wspóBrzdne w modelu s bBdne (np. nie jest zachowana cigBo[ 50 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja modelu), poBo|enia elementów s korygowane automatycznie. Nie zawsze jednak w taki sposób, w jaki sobie wyobra|ali[my modelowany ukBad. O ile tylko AMESim jest w stanie ukBad  poskBada , wykonywana jest symulacja i otrzymujemy wyniki. Mo|e si jednak okaza, |e zasymulowany zostaB ukBad o zupeBnie innej konfiguracji ni| tego oczekiwali[my. Wynika std zalecenie, by samodzielnie ustawi poprawnie wszystkie warto[ci parametrów geometrycznych ukBadu, tak, by automatyczne poprawianie nie zmieniaBo jego konfiguracji. Warto tak|e, po zakoDczeniu symulacji obejrze animacj ruchu modelu, która pozwala bardzo szybko zauwa|y wszelkie bBdy wynikajce ze zle opisanej geometrii modelu. Wykonaj symulacj rozpatrywanego modelu dla czasu koDcowego = 5 s, Communication interval = 0.01 s. Narysuj wykres przemieszczeD bezwzgldnych portu 2 masy m1 i portu 1 masy m3 w osi x (absolute x position at port & ) (Rys. 92). Rys. 92 Warto zauwa|y, |e doln granic przemieszczeD jest 0.6 m  odpowiada to faktycznemu, pocztkowemu poBo|eniu x obu mas. Narysuj wybrane przez siebie wykresy innych parametrów (np. kta obrotu górnego i dolnego poBczenia, poBo|enia y masy m1 itp.). Ponownie wykonaj symulacj, tym razem dla czasu koDcowego = 20 s. Jak to zostaBo wspomniane wcze[niej, po wykonaniu symulacji istnieje mo|liwo[ wykonania animacji ruchu ukBadu. W tym celu nale|y dwukrotnie klikn umieszczon na schemacie ikon Assembly. Otworzy si nowe okno jak na Rys. 93. 51 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 93 W oknie pokazany jest zamodelowany ukBad. Przed rozpoczciem animacji najlepiej jest go zaktualizowa klikajc ikon Update ( ), dziki czemu mamy pewno[, |e animacja bdzie wykonywana dla wyników uzyskanych podczas ostatniej wykonanej symulacji. Po wczytaniu wyników nale|y klikn ikon odtwarzania animacji (Play animation, ). Ikony pozwalaj zmienia kt widzenia ukBadu. Aby powróci do okna schematu mo|na albo zamkn okno animacji, albo wybra z menu Window odpowiedni nazw okna. Okno animacji dostpne jest nie tylko w trybie symulacji, ale tak|e w trybie edycji parametrów modelu. Prezentuje wtedy rysunek zBo|eniowy ukBadu. Je|eli wejdziemy do niego podczas edycji parametrów bdzie mo|na Batwo zorientowa si w poBo|eniu poszczególnych elementów i poBczeniach miedzy nimi. W szczególno[ci, czerwone linie pomidzy elementami pokazuj jak elementy s poBczone na schemacie. Je|eli linia jest widoczna, oznacza to, |e punkt znajdujce si na jej koDcach nie znajduj si w tej samej pozycji, cho powinny. Dziki temu Batwo zauwa|y, czy warto[ci parametrów dotyczcych poBo|eD w poszczególnych osiach i któw obrotów s prawidBowe (np. element jest obrócony o 90° lub przesunity). Przejdz do trybu edycji parametrów, a nastpnie do okna zBo|enia i animacji. Zaznacz element odpowiadajcy masie m2 i zmieniaj jego parametry zwizane z poBo|eniem przestrzennym. Obserwuj jak zmienia si rysunek zBo|eniowy. 52 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja 2.17 wiczenie 16  ró|ne reprezentacje i sposoby Bczenia modeli 1. i 2. wymiarowych Elementy biblioteki Planar Mechanical pozwalaj odtworzy tylko ukBady mechaniczne. W przypadku bardziej zBo|onych przykBadów zachodzi czsto konieczno[ Bczenia modelowanego ukBadu pBaskiego z elementami z innych bibliotek. Na przykBadzie prostego ukBadu dwóch mas pokazane zostanie jak Bczy elementy dwuwymiarowe z elementami jednowymiarowymi. Na pocztku, zbudujemy ukBad pBaski odpowiadajcy ukBadowi pokazanemu na Rys. 94. Podane na rysunku wymiary okre[laj rozmiary mas oraz ich przemieszczenia pocztkowe. ZaBo|ymy tak|e, |e w modelu nie bdzie uwzgldniana siBa grawitacji. Rys. 94 (wymiary w metrach) Parametry elementów: - WspóBczynnik sztywno[ci k1 = 20000 N/m - WspóBczynnik tBumienia c1 = 50 N/(m/s) - Masa m1 = 100 kg - WspóBczynnik sztywno[ci k2 = 200 N/m - WspóBczynnik tBumienia c2 = 300 N/(m/s) - Masa m2 = 50 kg - Brak grawitacji g = 0 m/s2 Zbuduj model jak na Rys. 95. Zwró szczególna uwag na orientacj symboli. Rys. 95 Ustaw nastpujce warto[ci parametrów geometrycznych elementów modelu: " Masa 1 o O: initial absolute x position = 0.3 m o x position at port 1 = -0.1 m o x position at port 2 = 0.1 m " Masa 1 o O: initial absolute x position = 0.8 m o x position at port 1 = -0.1 m o x position at port 2 = 0.1 m PozostaBe parametry (masy, sztywno[ci, tBumienia, grawitacj (ikonka )) ustaw zgodnie z warto[ciami podanymi wcze[niej dla rozpatrywanego modelu. 53 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 5 s, Communication interval = 0.01 s. Narysuj wykres przemieszczeD bezwzgldnych [rodków ci|ko[ci mas m1 i m2 w osi x (G: absolute x position) (Rys. 96), a nastpnie wykonaj animacj tego ruchu. Rys. 96 Zbudujemy teraz równowa|ny model ukBadu, ale z wykorzystaniem elementów z podstawowej biblioteki Mechanical, czyli z elementów jednowymiarowych i bezwymiarowych mas. Poniewa| masy musz by elementami skupionymi (punktowymi), nie maj one wymiarów. Nale|y wic odpowiednio przeksztaBci model, tak, by pomin rozmiar mas i zachowa pozostaBe zale|no[ci geometryczne. PrzeksztaBcony model pokazany jest na Rys. 97. Rys. 97 (wymiary w metrach) UzupeBnij schemat jak na Rys. 98. Ustaw odpowiednie warto[ci parametrów modelu. Warto[ci przemieszczeD pocztkowych ustaw zgodnie z Rys. 97. Rys. 98 Ponownie wykonaj symulacj oraz wykres przemieszczeD mas m1 i m2. Porównaj go z wykresem wykonanym dla pierwszego modelu. Mimo, |e wykresy si ró|ni to przedstawiaj ten sam wynik. By to wykaza, nale|y ponownie uwzgldni w wynikach informacje o geometrii ukBadu, które zostaBy usunite z modelu podczas jego przeksztaBcania 54 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja do modelu 1-wymiarowego. Korzystajc z postprocesora wykonaj wykres, na którym przemieszczenie mas m1 i m2 bd odpowiednio przesunite. W przypadku masy 1 bdzie to przesunicie o odlegBo[ midzy [rodkiem masy, a jej lew krawdzi (+0.1 m). Przypadku masy 2, przesunicie musi uwzgldnia odlegBo[ midzy [rodkiem masy, a jej lew krawdzi (+0.1 m ) oraz rozmiar masy 1 (0.2 m). Wykonaj wykres obu skorygowanych zmiennych. Przebiegi powinny by identyczne z przebiegami otrzymanymi wcze[niej dla modelu ukBadu pBaskiego (Rys. 96). Powy|ej wykazane zostaBo, |e mo|liwe jest zamodelowanie rozpatrywanego ukBadu zarówno z u|yciem elementów z bibliotek elementów jedno- i dwuwymiarowych. Nastpnym krokiem bdzie poBczenie obu rodzajów elementów w jednym modelu. UzupeBnij schemat o ukBad jak na Rys. 99. Najpro[ciej bdzie to zrobi kopiujc model 1, a nastpnie modyfikujc go. Rys. 99 Uwaga: By podczas animacji ruchu ukBadu model 3 nie nakBadaB si na model 1, dla obu mas ustaw wspóBrzdn y [rodka ukBadu wspóBrzdnych (O: initial absolute y position) = -0.2 m. Ustaw tak|e odpowiednie warto[ci parametrów dodanego elementu spr|ysto-tBumicego. Znajdujcy si na schemacie element (conversion between 1D to 2D) umo|liwia rozdzielenie zmiennych (siBa Fx, siBa Fy i moment T) przekazywanych do / z ukBadu pBaskiego na 3 niezale|ne zmienne jednowymiarowe. W naszym przypadku wykorzystana zostanie tylko siBa Fx. Wykonaj symulacj oraz wykres przemieszczeD mas m1 i m2. Porównaj go z wykresami wykonanym dla pierwszego i drugiego modelu. Wykonaj animacj ruchu mas. UzupeBnij schemat o ukBad jak na Rys. 100. Rys. 100 Tym razem do zamodelowania elementu spr|ysto-tBumicego wykorzystamy element jack bdcy ogólnym modelem aktuatora. SiBa, z jak ma oddziaBywa aktuator bdzie wyznaczana przez 1-wymiarowy element spr|ysto-tBumicy. Uwaga: Aby podczas animacji ruchu ukBadu model 4 nie nakBadaB si na model 1 i 3 dla obu mas ustaw wspóBrzdn y [rodka ukBadu wspóBrzdnych (O: initial absolute y position) = -0.4 m. Podobnie, dla utwierdzenia ustaw absolute y position at port 1 = -0.4 m. Ustaw tak|e odpowiednie warto[ci parametrów dodanego elementu spr|ysto-tBumicego. Wykonaj symulacj oraz wykres przemieszczeD [rodków ci|ko[ci mas m1 i m2. Porównaj go w wykresami wykonanymi dla poprzednich modeli. Wykonaj animacj ruchu mas. Ostatni sposób Bczenia modelu pBaskiego z 1-wymiarowym ma istotn zalet. Jest to mo|liwo[ Batwego wprowadzenia do modelu 2-wymiarowego pobudzenia siBowego 55 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja wyznaczonego przez ukBad 1-wymiarowy. Mo|e to by element spr|ysto-tBumicy, ale tak|e np. siBownik hydrauliczny lub pneumatyczny, wzbudnik piezoelektryczny itp. Wystarczy siB wyznaczon w innym fragmencie schematu poda jako wielko[ sterujc elementu modelujcego aktuator. Na zakoDczenie zbadamy jeszcze jeden aspekt dotyczcy modeli pBaskich. W rozpatrywanym modelu zaBo|ono na pocztku, |e nie dziaBa na niego siBa grawitacji. Co si stanie, gdy j uwzgldnimy? ZmieD staB grawitacji na 9.81 m/s2 i wykonaj symulacj. Czy wykresy przemieszczeD mas w osi x zmieniBy si? Które si zmieniBy i jak? Z czego to wynika? Wykonaj animacj ruchu ukBadu i zobacz, co dzieje si z ukBadem 3 i 4. 2.18 wiczenie 17  sterowanie mechanizmem pBaskim Zbudujemy model niewielkiego |urawia o napdzie hydraulicznym. Aktuatorem bdzie siBownik hydrauliczny, za[ caBy ukBad bdzie dziaBaB w ptli sprz|enia zwrotnego pozwalajcej osign zadany kt podniesienia ramienia |urawia niezale|nie od przyBo|onego obci|enia. Te zaBo|enia oznaczaj, |e konieczne bdzie poBczenie elementów z biblioteki Planar mechanical z elementami z bibliotek Hydraulics, Signal Control & Observers oraz Mechanical. Struktura ukBadu i wymiary poszczególnych elementów podane s na Rys. 101. Rys. 101 Zbuduj ukBad jak na Rys. 102. Rys. 102 56 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Ustaw odpowiednie warto[ci parametrów poszczególnych elementów: " Wysignik |urawia o O: initial absolute x position = 1 m o joint relative angular position at port 1 = 90° o x position at port 1 = 1 m o x position at port 2 = -0.5 m o y position at port 2 = -0.1 m o x position at port 3 = -1 m o mass = 40 kg o moment of inertia around Gz axis = 13.3 kgm2 "  lina o initial absolute angular position = 90° o O: initial absolute x position = 2 m o O: initial absolute y position = -0.2 m o x position at port 1 = -0.2 m o x position at port 2 = 0.2 m o mass = 0.5 kg o moment of inertia around Gz axis = 0.007 kgm2 " o[ Bczca wysignik z  lin o damping coefficient = 0.004 Nm/obr/min " aktuator (element planarny) o free length of the actuator = 0.5 m o piston diameter = 0.07 m o rod diameter = 0.05 m " siBownik hydrauliczny o piston diameter = 70 mm o rod diameter = 50 mm " serwozawór o ports P to A flow rate, ports P to B flow rate, ports P to T flow rate, , ports A to T flow rate = 5 L/min " zródBo ci[nienia o staBe ci[nienie = 150 bar " wymuszenia dziaBajce na  lin o wszystkie = 0 o skok zadawany jako siBa Fy ustawi na chwil czasu = 11 s, ale warto[ pocztkow i koDcow ustawi na 0. Pózniej zostanie to zmienione. Je|eli geometria ukBadu zostaBa poprawnie zdefiniowana, w oknie rysunku zBo|eniowego powinien on wyglda jak na Rys. 103. Rys. 103 PozostaB jeszcze do okre[lenia cykl pracy. Przyjmijmy, |e bdzie to cykl o nastpujcym przebiegu: podniesienie ramienia o kt 45°, opuszczenie o 30°, ponowne podniesienie do 45° 57 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja i opuszczenie do 0°. Przej[cia pomidzy kolejnymi warto[ciami niech bd liniowe (a nie skokowe) (Rys. 104). Rys. 104 Element Linear piecewise signal source bdzie w tym wypadku niewystarczajcy. Z tego powodu wykorzystamy element pozwalajcy wczyta warto[ci z pliku tekstowego: data from ASCII file signal source ( ). W celu utworzenia odpowiedniego pliku danych wykorzystamy okno edytora tabel (Table editor, ikonka ) (Rys. 105). Rys. 105 W pierwsz kolumn wpisz chwile czasu, a w drug  zadawane warto[ci kta. Warto[ci powinne by zgodne z Rys. 104 i Rys. 105. Po ich wprowadzeniu wybierz z menu polecenie File > Save i zapisz tabel do pliku, np.  Pobudzenia_kat.txt . Zamknij okno edytora tabel i powró do schematu. W elemencie data from ASCII file signal source wybierz name of ASCII file i wska| utworzony przed chwil plik danych. Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 25 s, Communication interval = 0.01 s. Nastpnie wykonaj nastpujce wykresy: - SygnaB zadawany + sygnaB wyj[ciowy z przetwornika kta poBo|enia belki wysignika - Absolutna pozycja ktowa  liny - Przemieszczenie dr|ka siBownika - Pozycji serwozaworu (fractional spool position) Przejdz do okna animacji i odtwórz ruch ukBadu. Z rysunków wynika, |e ukBad osiga zadane kty. Zobaczmy jednak czy jest mo|liwo[ jego przy[pieszenia. Z wykresu pozycji serwozaworu wynika, |e zawór nigdy nie znajduje si poBo|eniu skrajnym. Std mo|na wysnu wniosek, |e jego mo|liwo[ci nie s w peBni wykorzystane. Zwiksz wzmocnienie k do warto[ci 2, ponownie wykonaj symulacj 58 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja i od[wie| wykresy. Jakie nastpiB zmiany? Poszukaj warto[ci wzmocnienia, przy której bdzie wykorzystywany peBny zakres pozycji serwozaworu, a jednocze[nie nie bdzie nastpowaBo nasycenie sygnaBu sterujcego objawiajce si przebywaniem przez zawór przez dBu|szy czas w pozycji skrajnej. Ponownie odtwórz animacj ruchu ukBadu, ZmieD wzmocnienie ponownie na warto[ 2. W skokowym sygnale pobudzajcym dziaBajcym na  lin ustaw chwil skoku = 11 s i warto[ skoku = - 500 N. Znak  - oznacza, |e siBa bdzie dziaBa w dóB. W ten sposób zasymulujemy dziaBanie na ukBad pewnego obci|enia, np. zwizanego z zaczepieniem do liny masy, któr |uraw ma podnie[. Wykonaj symulacj, od[wie| wykresy i obejrzyj animacj ruchu |urawia. Zaobserwuj w szczególno[ci jak zmieniaj si wahania  liny gdy nie jest i gdy jest obci|ona. Wykonaj wykresy innych wielko[ci wystpujcych w ukBadzie np. ci[nienia w dolnej komorze siBownika, prdko[ci i przyspieszeD ktowych wysignika, siB na porcie 1 aktuatora, itp. Na zakoDczenie zastanów si, dlaczego w rozpatrywanym ukBadzie zastosowany zostaB serwozawór PB-AT || PAT || PA-BT? Je|eli nie wiesz, zamieD serwozawór na inny i zobacz jak si bdzie zachowywa ukBad. Czy zadane warto[ci s osigane i utrzymywane? (Uwaga, przy zmianie serwozaworu mo|e by te| konieczna zmiana znaku we wzmocnieniu k na ujemny.) 2.19 wiczenie 18  ukBad pBaski w konwencji metody SES Dana jest belka o przekroju prostoktnym. Belka ma dBugo[ 1.2 m, wysoko[ 0.1 m, mas 3 kg i jest sztywno osadzona w utwierdzeniu (Rys. 106). Naszym zadaniem bdzie zasymulowa drgania belki po uderzeniu jej impulsem siBy o warto[ci 1000N. Ponadto, bdziemy chcieli obejrze pierwsz i drug posta jej drgaD wBasnych. Rys. 106 Do rozwizania zadania zastosujemy Metod Sztywnych Elementów SkoDczonych. Zgodnie z t metod, ciaBo mo|na podzieli na skoDczon liczb mniejszych elementów (proces dyskretyzacji). WBasno[ci spr|yste segmentów koncentrowane s w ich [rodkach. Segmenty te nastpnie  rozcina si, a w rozciciach umieszcza Elementy Spr|ysto-TBumice (EST). Stykajce si rozcite poBówki ssiednich elementów s nastpnie Bczone. Powstaj w ten sposób Sztywne Elementy SkoDczone (SES). Ich parametry bezwBadno[ciowe wyznaczane s z geometrii belki cigBej. Rozpatrywan belk podzielimy na 6 elementów skoDczonych (Rys. 107). Rys. 107 59 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Korzystajc z biblioteki Planar Mechanical zbuduj model w konwencji MES jak na Rys. 108. Rys. 108 Poszczególne SES maj mas 3 kg / 6 = 0.5 kg i dBugo[ 1.2 m / 6 = 0.2 m. Je|eli chcemy Batwo ustawi identyczn warto[ parametru w wielu elementach jednocze[nie nale|y najpierw pozaznacza je klikajc na kolejne elementy z wci[nitym klawiszem Shift. Nastpnie nale|y wpisa warto[ wybranego parametru. Zostanie ona automatycznie ustawiona we wszystkich zaznaczonych elementach. Ustaw warto[ci parametrów poszczególnych elementów: - Spr|ysto[ w elementach spr|ysto-tBumicych = 15 Nm/° - TBumienie w elementach spr|ysto-tBumicych = 1 Nm/(obr/min) - Wzgldna pozycja portu 1 w osi x = -0.1 m - Wzgldna pozycja portu 2 w osi x = 0.1 m - Masa = 0.5 kg - Moment bezwBadno[ci = 0.002 kgm2 - Pocztkowa, absolutna pozycja x [rodka lokalnego ukBadu wspóBrzdnych elementu = 0.1 m; 0.3 m; 0.5 m itd. dla kolejnych elementów Poniewa| belka ma by pobudzona impulsem siBy, nale|y wygenerowa sygnaB zbli|ony do impulsu. Ustaw parametry sygnaBu pobudzajcego w ten sposób, |e przez pierwsze 2 sekundy siBa Fy = 0 N, nastpnie przez 0.01 s Fy = -1000 N, a po impulsie znów Fy = 0 N (ustaw czas trwania stage 3 na 20 s). Ujemny znak siBy w momencie pobudzenia wynika std, |e na schemacie pobudzenie dziaBa na port 2 SES6. Port ten jest skierowany do doBu natomiast wymuszenie ma zadziaBa od góry belki (ja na Rys. 107). Wykonaj symulacj dla czasu koDcowego = 10 s, Communication interval = 0.001 s. Narysuj wykres przemieszczeD bezwzgldnych koDca belki w osi y (absolute y position at port 2) (Rys. 109). Rys. 109 Jak wynika z rysunku, na pocztku belka lekko odgina si w dóB pod dziaBaniem siBy ci|ko[ci. Jest to zwizane z jej niewielk sztywno[ci. Po wymuszeniu impulsowym mo|na zaobserwowa drgania swobodne belki. 60 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Wykonaj FFT dla wykresu z Rys. 109 i sprawdz jaka jest dominujca czstotliwo[ drgaD. Je|eli parametry modelu zostaBy ustawione zgodnie z wytycznymi z instrukcji powinno to by okoBo 2.7 Hz, co oznacza, |e rozpatrywana belka jest obiektem niezbyt sztywnym. Przejdz do trybu animacji i wykonaj animacj drgaD belki. Po jej obejrzeniu powró do okna schematu. Wykonaj analiz modaln belki (szczegóBy byBy podane w wiczeniu 5). ZmieD tryb symulacji na analizy liniowe. Ustaw chwil linearyzacji = 10 s. Dla ka|dej masy ustaw status zmiennej G: absolute y position na state observer za[ sygnaBu wymuszajcego na control. Powtórz symulacj. Wykonaj wykres charakterystyk bodego dla 3 ró|nych mas i sprawdz, dla jakiej czstotliwo[ci maj one warto[ szczytow. Nastpnie otwórz okno warto[ci wBasnych (Eigenvalues modal shapes, , Rys. 110). Zauwa|, |e wyznaczonych zostaBo bardzo du|o czsto[ci drgaD wBasnych. Wikszo[ z nich to tzw. postacie obliczeniowe, które w rzeczywistym ukBadzie nie wystpuj. Wynikaj one z bBdów numerycznych i niedoskonaBo[ci modelu. Powstaje problem jak rozpozna, które postacie s obliczeniowe, a które nie. Niestety, nie ma tu reguB. Nale|y kierowa si do[wiadczeniem i wiedz z zakresu mechaniki, MES i metod numerycznych. W naszym przypadku mo|na zauwa|y, |e kilkana[cie pierwszych czsto[ci to czsto[ci zerowe oraz 0.8 Hz. Ponadto ich tBumienie to 1 lub -1. S to przesBanki mówice o tym, |e s to postacie obliczeniowe. Z obserwacji widma FFT wynikaBo, |e dominujca czstotliwo[ drgaD wynosi okoBo 2.7 Hz. Na li[cie postaci, kolejna posta wystpuje dla czstotliwo[ci 2.76 Hz i ma tBumienie 0.096. Jest to pierwsza posta drgaD wBasnych. Zaznacz j i wybierz przycisk Modal shapes. W oknie, które si otworzy zaznacz na li[cie wszystkie masy i wykonaj wykres (Rys. 111). Rys. 110 Rys. 111 Na górnym wykresie wida wyraznie, |e element znajdujcy si na koDcu belki drga najsilniej. W podobny sposób (np. na podstawie obserwacji wspóBczynników tBumienia, FFT drgaD wybranych elementów) zidentyfikuj drug czsto[ drgaD wBasnych badanej belki i wykonaj wykres postaci drgaD dla tej czsto[ci (Rys. 112). 61 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 112 3 wiczenia samodzielne 3.1 wiczenie 19  sterowanie ktem obrotu waBu Zaprojektuj ukBad, który pozwoli silnikowi elektrycznemu o sterowanej prdko[ci obrotowej obróci si o zadany kt. Silnik podBczony jest do waBu o sztywno[ci 1000 Nm/stopieD, tBumieniu 100 Nm/(obr/min). Moment bezwBadno[ci obci|enia J = 100 kgm2. Sprawdz, dla jakiego wzmocnienia sterownika proporcjonalnego ukBad stanie si niestabilny. Spróbuj dobra sterownik (P, PD, PI, PID) w taki sposób by: - skróci czas ustalania, - wyeliminowa przeregulowanie, - wyeliminowa niemonotoniczno[ odpowiedzi skokowej. 3.2 wiczenie 20  tBok pneumatyczny sterowany dwupoBo|eniowo Zaprojektuj ukBad, w którym tBok pneumatyczny bdzie przemieszcza mas 5 kg na odlegBo[ 0.5 m. Ruch ma odbywa si na zmian w lewo i w prawo w ten sposób, |e po osigniciu pozycji skrajnej, rozpoczyna si ruch w przeciwnym kierunku (Rys. 113). Dobierz parametry ukBadu tak, by czstotliwo[ przemieszczeD tBoka wynosiBa okoBo 2 Hz. Rys. 113 Do zamodelowania tBoka u|yj elementu pneumatic jack/mass with double chamber and single rod (Rys. 114). UkBad zasilania zbuduj jak na Rys. 115. 62 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja Rys. 114 Rys. 115 PozostaBe elementy ukBadu wybierz samodzielnie. Samodzielnie dobierz tak|e warto[ci ich parametrów. 3.3 wiczenie 21  podno[nik hydrauliczny Zbudowa model podno[nika hydraulicznego przedstawionego na Rys. 116. Rys. 116 Pompa napdzana jest rcznie lub no|nie std siBa F nie mo|e przekracza 120 N podczas ruchu dzwigni w dóB. Podczas ruchu powrotnego dzwigni  F = 0 N, a dzwignia porusza si pod wpBywem siBy wywieranej przez spr|yn k. Cykliczne zadawanie siBy F zamodeluj jako sygnaB prostoktny o czstotliwo[ci 0.5 Hz. Mniejszy tBok ma [rednic nie wiksz ni| 8 cm i maksymalny skok 10 cm. Masa tBoka to 2 kg. SiBa przenoszona jest na tBok przez dzwigni o dBugo[ci 80 cm. TBok zamocowany jest do dzwigni 20 cm od osi obrotu. Wikszy tBok ma [rednic równ 15 cm i maksymalny skok 20 cm. TBok ten musi podnie[ mas 300 kg na wysoko[ 20 cm w czasie krótszym ni| 120 s. Po 120 s otwarty zostaje zawór Z o [rednicy otworu = 4 mm. Dobierz parametry ukBadu. Zauwa|, |e w tre[ci zadania niektóre parametry s podane jako warto[ci graniczne, np. [rednica maBego tBoka mo|e by mniejsza ni| 8 cm. Pamitaj ustawi odpowiednie warunki pocztkowe dla poszczególnych elementów ukBadu. PrzykBadowy wykres zmian wysoko[ci x oraz pierwsze 5 sekund wykresu pozycji ktowej dzwigni pokazane jest na Rys. 117. 63 Modelowanie ukBadów mechatronicznych dla kier. Mechatronika  Laboratorium - Instrukcja a) b) -30° - dzwignia w górze, 0° - dzwignia w poziomie Rys. 117 3.4 wiczenie 22  model i animacja ruchu dowolnej maszyny Wybierz dowoln maszyn, w której ukBadzie no[nym lub napdowym wystpuj - co najmniej 2 aktuatory i co najmniej 2 masy lub - co najmniej 1 aktuator i co najmniej 4 masy. Zbuduj jej model korzystajc z elementów biblioteki Planar mechanical i innych. PrzykBadowe ukBady: wysignik koparki, wysignik Badowarki, spychacz, podno[nik, goleD podwozia samolotu, i inne. Szukaj inspiracji np. w[ród maszyn budowlanych, rolniczych, wyposa|eniu warsztatów mechanicznych, itp. Przed rozpoczciem pracy zgBo[ prowadzcemu zajcia, jakie urzdzenie / maszyn bdziesz modelowa. Pamitaj o doBczeniu do ukBadu elementów sterujcych. Dobierajc parametry postaraj si, by ukBad zachowywaB si w miar mo|liwo[ci zgodnie z ukBadem rzeczywistym. W szczególno[ci zwró uwag na czas trwania poszczególnych faz ruchu, wystpujce w ukBadzie zakresy przemieszczeD i któw, prdko[ci elementów itp. Wykonaj model, zaprezentuj wykresy i animacje. 64

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Chemia analityczna laboratorium Instrukcje do ćwiczeń
Instrukcja do cwiczenia 4 Pomiary oscyloskopowe
Chromatografia kolumnowa Instrukcja do cwiczenia
Instrukcja do ćwiczenia nr 3
Instrukcje do ćwiczeń 2013
Instrukcja do ćwiczenia nr 2
Instrukcja do ćwiczenia nr 4
instrukcja do cwiczen
Instrukcja do cwiczen terenowych GPiAG
instrukcja do cwiczenia t2 2 3
Instrukcja do cwiczenia 3
instrukcje do cwiczen materialy budowlan
Instrukcja do ćwiczenia
Instrukcja do ćwiczenia(2)
Przewodnik do cwiczen laboratoryjnych

więcej podobnych podstron