RODZINY ZASTĘPCZ
Rodzina zastępcza to środek opiekuńczy, którego celem jest zastąpienie dziecku wychowania w rodzinie własnej poprzez stworzenie warunków zbliżonych do tych, które istnieją w normalnie funkcjonującej rodzinie.
I. Rodzina zastępcza a przysposobienie
a. Adopcja – niezależnie od jej formy (niepełna, pełna, całkowita) jest stworzeniem pomiędzy dzieckiem a adoptującymi prawnej więzi rodzinnej, jaka istnieje pomiędzy dzieckiem a rodzicami naturalnymi, do nich należy władza rodzicielska, a nie do rodziców naturalnych, oni utrzymują dziecko finansowo, dziecko uzyskuje prawo dziedziczenia po przybranych rodzicach i odwrotnie, rodzice przysposabiającego są dziadkami przysposobionego itp. Rodzice przybrani nie mogą rozwiązać adopcji. Adopcja jest trwałym stosunkiem rodzinnym, nie wygasa z chwilą uzyskania pełnoletności.
b. Rodzina zastępcza – osoby przyjmujące dziecko w charakterze rodziny zastępczej nie zastępują w sensie prawnym jego rodziców naturalnych, nie powstaje, więc prawne pokrewieństwo pomiędzy dzieckiem a przybranymi rodzicami, rodzice naturalni ponoszą nadal koszty utrzymania dziecka oraz niektóre obowiązki i uprawnienia wynikające z władzy rodzicielskiej. W rodzinie zastępczej stosunki prawne powstają tylko pomiędzy dzieckiem a rodzicami zastępczymi, ale już nie pomiędzy innymi członkami rodziny. Rodzina zastępcza korzysta z pomocy materialnej państwa. Rodzina zastępcza może zrezygnować z pieczy nad dzieckiem, a czas trwania pieczy nie będzie dłuższy niż do uzyskania samodzielności przez dziecko.
O osobie, która może utworzyć rodzinę zastępczą i o zasadach kwalifikacji dzieci do rodzin zastępczych
Zgodnie ustawą opieki społecznej w sprawie rodzin zastępczych pierwszeństwo w pełnieniu funkcji rodziny zastępczej mają osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem. W przypadku, gdy osoby te nie mogą pełnić funkcji rodziny zastępczej, sąd opiekuńczy zwraca się do powiatowego centrum pomocy rodzinie o wskazanie innych kandydatów.
1. Kandydatem na rodzica zastępczego może być osoba, która:
daje rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej – tzn. musi to być osoba zdolna do poświęceń, potrafiąca zrozumieć i zaspokoić potrzeby uczuciowe i wychowawcze dziecka a w pomocy dziecku widzieć wartość samoistną;
ma obywatelstwo polskie, miejsce zamieszkania w kraju i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,
ma ukończone co najmniej 24 lata – nie ma górnej granicy najlepiej jednak jest, gdy różnica wieku kształtuje się tak, jak różnica wieku pomiędzy rodzicami a dziećmi;
nie jest chora na chorobę psychiczną, przewlekłą zakaźną lub inną uniemożliwiającą zapewnienie właściwej pieczy nad dzieckiem i wychowaniem,
ma odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania.
Rodziny zastępcze mogą posiadać własne dzieci. Z badań wynika nawet, że matki zastępcze posiadające własne dzieci cechuje większa wyrozumiałość, a także mniejsze napięcie wobec dziecka.
Rodziną zastępczą może zostać zarówno osoba samotna jak i małżeństwo. Rodzina złożona z obojga rodziców jest wstanie zapewnić korzystniejsze warunki wychowawcze, bo wówczas sytuacja jest bardzo zbliżona do istniejącej w normalnie funkcjonującej rodziny. Prawnie obydwoje rodziców przyjmuje te same prawa i obowiązki wobec dziecka, wspólnie powinni podejmować decyzje wobec dziecka itp., Jeżeli jedno z małżonków przyjmuje na siebie funkcję rodzica zastępczego to współmałżonek musi wyrazić zgodę na przyjęcie dziecka, chociaż w sprawach dziecka rozstrzygają wspólnie to w braku porozumienia problem może rozstrzygnąć sąd.
2. Przepisy nie stawiają formalnych wymagań w zakresie przygotowania pedagogicznego kandydatów na rodzinę zastępczą. Jednak niedobrze jest, gdy problemy dziecka, które ma zostać przyjęte do rodziny zastępczej są jej całkowicie nieznane. Dlatego dużą wagę przykłada się do rozmów i spotkań z kandydatami w okresie poprzedzającym przyjęcie dziecka, co ich uodporni wobec trudności, zapewni właściwe postawy i reakcje wychowawcze. Problem ten nabiera szczególnej wagi, gdy wchodzi w grę rodzina terapeutyczna, która podejmuje się opieki nad dzieckiem odbiegającym od normy rozwojowej. Dlatego informacji dotyczących dziecka, o jego sytuacji rodzinnej, o specyficznych jego potrzebach w tym o potrzebie kształcenia specjalnego, o orzeczeniu o potrzebie udziału w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych oraz konieczności objęcia dziecka pomocą profilaktyczno-wychowawczą lub resocjalizacyjną udziela centrum pomocy rodzinie.
Od pewnego czasu również centrum pomocy rodzinie udziela szkoleń kandydatom na rodziny zastępcze.
Zakres programowy szkoleń rodzin zastępczych obejmuje:
a. elementy prawa rodzinnego dotyczące praw dziecka,
b. wybrane elementy pedagogiki, psychologii rozwojowej i wychowawczej, z uwzględnieniem problemów dotyczących rozwoju dziecka wychowywanego poza rodziną naturalną i wpływu sytuacji kryzysowych, w tym występowania przemocy w rodzinie, na zachowanie i rozwój dziecka,
c. wiedzę i umiejętności rozpoznawania oraz oceny sytuacji rodzinnej dziecka,
d. doskonalenie umiejętności opiekuńczych, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stwarzających trudności wychowawcze oraz pokonywania trudności związanych z kompensacją opóźnień rozwojowych dziecka,
e. podstawową wiedzę o uzależnieniach i ich wpływach na rodzinę i dziecko,
f. zagadnienia organizacji opieki nad dzieckiem i możliwości uzyskania wsparcia w wychowywaniu dzieci,
g. zasady finansowania rodziny zastępczej,
h. informacje o zadaniach i kompetencjach centrum pomocy w sprawach dotyczących rodzin zastępczych oraz o możliwości udzielania wsparcia w wychowywaniu dziecka przez centrum pomocy lub przez wyspecjalizowane placówki.
3. Dokumenty niezbędne przy kwalifikacji kandydata na rodzica zastępczego- zgłoszenie kandydata, zaświadczenie lekarskie stwierdzające o zdrowiu, zaświadczenie pisemne o stałych dochodach, oświadczenie pisemne o liczbie zamieszkujących z nim osób i wielkości zajmowanego lokalu, wywiad środowiskowy.
4. Kwalifikacja dzieci do rodzin zastępczych – tu dużą wagę ma przeprowadzenie badań lekarskich i psychologicznych dziecka kierowanego do rodziny zastępczej. Dopiero zgromadzona dokumentacja stanowi czynnik decydujący o decyzjach kwalifikacyjnych.
Wiek dzieci kierowanych do rodzin zastępczych. Przyjęte obecnie uregulowania prawne nie wprowadzają jakiejś sztywnej granicy wieku dla dzieci, które kierowane są do rodzin zastępczych – formalnie do uzyskania pełnoletności. Jednak w praktyce ustaliły się pewne zasady. Przyjmuje się, że dzieci do 3 roku życia powinny być umieszczane w rodzinach noszących się z zamiarem przysposobienia (oczywiście, jeżeli jest to uzasadnione sytuacją dziecka np. rodzice nie żyją). Do typowej rodziny zastępczej kierowane są przede wszystkim dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. W wypadku dzieci starszych, adaptacja w przybranej rodzinie może napotykać na trudności, dlatego też jest dobrze, by zanim zostanie podjęta ostateczna decyzja o powołaniu rodziny zastępczej, dziecko mogło poznać i zaprzyjaźnić z przyszłymi opiekunami. Warto jeszcze wspomnieć, że w wypadku kierowania do rodziny zastępczej dzieci starszych, jedną z przesłanek kwalifikacyjnych powinna być zgoda dziecka. Trudno precyzyjnie ustalić granicę wieku, powyżej którego stanowisko samego dziecka należałoby uwzględnić. W ramach reguły kodeksowej dotyczącej przysposobienia się, że ten wiek powinien dotyczyć dziecka, które ukończyło 13 lat.
Jak duża może być rodzina zastępcza?. W świetle obowiązujących regulacji jedna rodzina zastępcza może przyjąć najwyżej troje dzieci. Jednak przewiduje się, że jeżeli chodzi o rodzeństwo, liczba ta może być przekroczona. A w sytuacji, kiedy rodzeństwo jest liczne poszukuje się innych form organizacyjnych np. rodzinne domy dziecka.
III. O prawach i obowiązkach rodziny zastępczej
Prawa i obowiązki rodziców zastępczych różnią się od obowiązków spoczywających na rodzicach naturalnych. Generalnie rzecz biorąc można wyodrębnić dwie sytuacje prawne, w jakich funkcjonuje rodzina zastępcza. Pierwsza z nich obejmuje r. pełniące pieczę nad dzieckiem, którego rodzice zachowali określone uprawnienia wynikające z władzy rodzicielskiej. Do tej grupy zaliczymy także r., które wychowują dziecko pozostające pod opieką prawną innej osoby. Druga grupa rodzin zastępczych to te, które sprawują jednocześnie opiekę prawną na dzieckiem. Każda rodzina zastępcza jest powołana do pełnienia bezpośredniej bądź inaczej bieżącej pieczy nad dzieckiem oraz jego wychowaniem. Piecza bieżąca jest tu rozumiana jako całokształt codziennych bezpośrednich czynności opiekuńczych związanych z zapewnieniem dziecku właściwych warunków egzystencji i rozwoju. Przepisy regulujące funkcjonowanie rodziny zastępczej wymieniają między innymi zagwarantowanie dziecku bezpieczeństwa, opieki lekarskiej, racjonalnego żywienia, odpowiedniej odzieży i kulturalnych warunków bytu. Zapewnienie tego związane jest z utrzymaniem materialnym dziecka. Oczywiście w jakimś stopniu rodzina zastępcza ma prawo do pomocy finansowej od państwa. Gdy ta pomoc nie wystarcza, odnosząc się do pierwszej grupy rodzin zastępczych wspomnianych wyżej tzn. to rodzice mają opiekę prawną, to rodzice są zobowiązani do płacenia alimentów na dziecko rodzinie zastępczej. Gdy rodzice naturalni nie wypełniają tego to zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzina zastępcza jest uprawniona do reprezentowania dziecka w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na jego utrzymanie i wychowanie. Rodzina zastępcza, nawet, gdy nie jest t.z.w. przedstawicielem ustawowym dziecka może zwrócić się do sądu z żądaniem zasądzenia alimentów na rzecz dziecka, też jej przysługuje prawo do egzekwowania alimentów na podstawie wyroku. Gdy jednak dziecko nie ma osób, które by były zobowiązane do płacenia alimentów, a pieniądze z państwa są niewystarczające rodzice zastępczy są zobowiązani do utrzymania równej stopy życiowej wszystkim swoim członkom. Kodeks rodzinny i opiekuńczy prawa i obowiązki rodziny zastępczej nie pomija wychowania dziecka. Potocznie, bo w kodeksie nie ma określonego, co tzn. wychowanie, wychowaniu chodzi o całokształt oddziaływań związanych z rozwojem fizycznym, psychicznym, społecznym i kulturalnym dziecka. Istotne problemy natury prawnej pojawiają się, jeśli uświadomimy sobie fakt, że rodzina zastępcza powinna wykonywać swoje funkcje we współdziałaniu z rodzicami naturalnymi, którzy nie utracili władzy rodzicielskiej. W tej sytuacji jest trudno ustalić linię podziału zadań należących do rodziców naturalnych i zastępczych, zwłaszcza, że stanowisko kodeksu w tej sprawie przyznaje funkcję wychowania dziecka rodzice., pozostawiając dla rodziców naturalnych atrybut władzy rodzicielskiej jak kierowanie dzieckiem. I w sytuacji np. wyboru szkoły dla dziecka czy podobnych kompetencje obydwu stron mogą się krzyżować. Problemy te teoretycznie powinny być rozstrzygnięte w toku współpracy obydwu rodzin. Gdy nie da się jednak osiągnąć porozumienia, każda z rodzin może wystąpić, aby problem rozstrzygnął sąd.
Rodzice zastępczy jako opiekunowie prawni dziecka.
Rodziny zastępcze a opieka prawna nad dzieckiem – decyzje o skierowaniu dziecka do rodziny zastępczej, niejednokrotnie zbiegają się z potrzebą ustanowienia opieki prawnej. Z pojęciem opieki prawnej kojarzy się pojęcie opieki w ogóle, a więc sprawowanie wobec dziecka bezpośrednich funkcji wychowawczych oraz podejmowania zwykłych, codziennych starań związanych z jego utrzymaniem. To sąd opiekuńczy orzeka w kwestiach opieki prawnej nad dzieckiem i często bywa tak, że ta osoba, która sprawuje bezpośrednią pieczę nad dzieckiem ma również prawną opiekę – a co za tym idzie opiekun ma status rodziny zastępczej.
Opiekunem prawnym jest osoba, która przejmuje prawa i obowiązki wobec dziecka wynikające z władzy rodzicielskiej. Ich zakres obejmuje zarówno pieczę nad osobą, jak i nad majątkiem dziecka. Biorąc pod uwagę przyjęte założenia funkcji rodziny zastępczej można stwierdzić, że funkcje rodziny zastępczej i opiekuna znakomicie się wzajemnie uzupełniają, a ściślej mówiąc, status rodziny zastępczej jest najbardziej prawidłowym sposobem wykonywania opieki prawnej nad dzieckiem. Jeśli więc dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej, to właśnie jej powinna być w pierwszej kolejności powierzona opieka prawna. Ma to znaczenie zwłaszcza w tedy, gdy szerszy jest krąg osób, spośród których może być wyłoniony opiekun prawny a sąd stoi przed wyborem, czy powierzyć opiekę prawną dziadkom czy rodzicom zastępczym. Opiekę prawną, tak samo jak funkcją rodziny zastępczej, sprawować mogą oboje małżonkowie. Jednak umocnienie statusu prawnego nie umożliwia rodzicom zastępczym samodzielne podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach dziecka. Jest to związane z istnieniem stałego nadzoru sądowego nad opiekunem. Ogólnie mówiąc opiekunowie powinni we wszystkich ważniejszych sprawach uzyskać zgodę sądu (co do zmiany miejsca zamieszkania w sprawach majątkowych). Opiekunowie są także zobowiązani do składania sprawozdań sądowi, wykonywania poleceń i wskazówek sądu np., co do leczenia. Udzielania sądowi wyjaśnień we wszystkich sprawach dotyczących opieki. Ważne jest też, że we wszystkich ważnych sprawach dotyczących podopiecznego, biorąc pod uwagę, że jest on podmiotem uczestniczącym aktywnie w procesie wychowania, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy, stan zdrowia, opiekun prawny pod podjęciem decyzji powinien wysłuchać wychowanka.
Kontakty rodziców z dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej.
Umieszczenie dziecka w innym środowisku wychowawczym nie jest równoznaczne z prawnym zakazem utrzymywania z nim kontaktów przez rodziców naturalnych; osobistego prawa rodziców do utrzymywania kontaktów z dzieckiem nie eliminują same przez się najbardziej nawet surowe środki nadzorcze zastosowane wobec rodziców. Prawo do kontaktów z dzieckiem i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej to sprawy odrębne, bo prawo do kontaktu wynika z faktu pokrewieństwa. Biorąc pod uwagę dobro dziecka sąd może w wypadkach ograniczonej władzy rodzicielskiej, może(ale tylko w wyjątkowych sytuacjach, wydać postanowienie o ograniczeniu osobistej styczności rodziców z dzieckiem, a w przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej – nawet zakaz utrzymywania kontaktów osobistych.
IV. O formach pomocy udzielanej rodzinom zastępczym.
Pomoc wychowawcza i organizacyjna
W toku sprawowania pieczy nad dzieckiem rodzina zastępcza korzysta z pomocy pedagogicznej niezbędnej przede wszystkim przy rozwiązywaniu trudności wychowawczych. Pomoc tę zapewniają specjalni nauczyciele wyznaczeni przez właściwy organ administracyjny. Szczególne znaczenie ma wsparcie wychowawcze i organizacyjne udzielane rodzinom terapeutycznym. Rodziny te są otoczone opieką ośrodków adopcyjno – opiekuńczych TPD lub centrum pomocy rodzinie, które m.in. zobowiązują się do zapewnienia dziecku opieki lekarskiej w domu, leczenia szpitalnego w razie potrzeby lub sanatoryjnego.
Pomoc socjalna i materialna.
Ten rodzaj pomocy dla rodzin zastępczych występuje w różnych formach. Wymieńmy tu przede wszystkim uprawnienia przewidywane w regulacjach dotyczących bezpośrednio rodziny zastępczej:
stała pomoc pieniężna miesięczna jest różna, w zależności od konkretnej sytuacji i wieku dziecka, np.:
w przypadku dziecka w wieku do 7 lat – ok. 972zł,
w przypadku dziecka do lat 7 otrzymującego zasiłek pielęgnacyjny – ok.1296 zł,
dla dziecka pomiędzy 7 a 18 rokiem życia otrzymującego zasiłek pielęgnacyjny – ok. 972 zł
Jednorazowy zasiłek pieniężny w wysokości 2431może przyznać starosta na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka,
W przypadku gdy na skutek zdarzenia losowego dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej wymaga dodatkowej pomocy, starosta może przyznać rodzinie zastępczej na częściowe pokrycie skutków tego zdarzenia :
Jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości ok. 810 zł lub okresowe świadczenie pieniężne w kwocie też 810 zł wypłacane przez okres trwania bezpośrednich skutków tego zdarzenia.
(Uprawnienia do bezpłatnego korzystania ze żłobków i przedszkoli na zasadach pierwszeństwa oraz do bezpłatnego korzystania z różnych form wypoczynku i świadczeń społecznej służby zdrowia – w ustawie nie ma)
Pomoc pieniężna lub rzeczowa przyznawana usamodzielniającym się dzieciom na zasadach przewidywanych dla wychowanków państwowych domów dziecka.
Uprawnienia socjalne przysługujące dziecku w rodzinie zastępczej z tytułu ubezpieczenia rodzinnego oraz na podstawie przepisów prawa pracy, a wśród nich:
Zasiłki rodzinne (przy ustalaniu przeciętnego dochodu przypadającego na członka rodziny, od którego zależy wysokość zasiłku, nie wlicza się pomocy pieniężnej otrzymanej na dziecko w rodzinie zastępczej);
Urlopy wychowawcze i zasiłki wychowawcze (uprawnienie to dotyczy rodzin przyjmujących małe dzieci do 4roku życia);
Zasiłki opiekuńcze (przyznawane w wypadku zwolnienia z pracy spowodowanego koniecznością osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem).
Pomoc pieniężna przysługuje każdemu dziecku umieszczonemu w rodzinie zastępczej. Podstawę jej zapłaty stanowi umowa zawarta przez rodzinę zastępczą a organem administracyjnym. Jej wysokość jest zróżnicowana.......Przyjmując za stawkę podstawową...
Stała pomoc pieniężna dla rodzin terapeutycznych jest blisko dwukrotnie większa niż w zwykłej rodzinie zastępczej. W wypadku, gdy dziecko przebywa w zamkniętej placówce leczniczej dłużej niż sześć miesięcy to pomoc materialna dla rodziny zastępczej może być pomniejszona do poziomu ustalonego dla zwykłej rodziny zastępczej. A gdy dziecko otrzymuje rentę rodzinną, stawkę przysługującej mu pomocy obniża się o połowę wypłacanej renty. Wszystkie dzieci mają ponadto prawo do otrzymania.... rekompesaty miesięcznej.
V. O ustaniu pieczy nad dzieckiem sprawowanej przez rodzinę zastępczą
Z prawnego punktu widzenia status rodziny zastępczej ma charakter tymczasowy, musi, bowiem nastąpić moment ustania dotychczasowej więzi prawnej łączącej dziecko z tą rodziną. Trzeba najpierw odróżnić osiągnięcie przez wychowanka pełnoletności od momentu uzyskania samodzielności. Osiągnięcie pełnoletnoletności zmienia status rodziny zastępczej. Wobec pełnoletniego wychowanka rodzice zastępczy nie będą już dysponowali omówionymi wcześniej prawami i obowiązkami w zakresie tzw. pieczy bieżącej, wychowania czy reprezentacji prawnej. Fakt, iż wychowanek przebywa w rodzinie zastępczej nadal, ma znaczenie z punktu widzenia przysługujących mu świadczeń w ramach pomocy materialnej. Obowiązujące, bowiem w tym zakresie przepisy przewidują, bowiem, że wychowanek może w razie kontynuowania nauki bądź też wypadku kalectwa uniemożliwiającego mu podjęcie nauki lub zatrudnienia otrzymywać pomoc pieniężną do ukończenia 25 lat, w razie kontynuowania studiów na ostatnim roku, do ukończenia 26 lat. Uprawnienie to wygasa wtedy, jeżeli ucząc się i pracując wychowanek osiąga płacę przekraczającą płacę minimalną. Tym ostatecznym momentem, który jest równoznaczny z wygaśnięciem skutków prawnych związanych z funkcjonowaniem rodziny zastępczej, będzie, więc zakończenie nauki i uzyskanie zawodu.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Problemy polskich rodzin zastÄpczych osobiste doĹwiadczenia i wiedza z forum dla rodzicĂłw zastÄpczycDiagnoza rodzin zastÄpczych w obliczu dylematĂłw wspĂłĹczesnoĹcispoĹeczny obraz rodzinnej pieczy zastÄpczejrodzinkaNaturalne planowanie rodziny Anna GabrielarozporzÄ
dzenie ministra sprawiedliwoĹci w sprawie okreĹlenia wzoru oĹwiadczenia o stanie rodzinnymBSP018 pochylenie zastepczeTyszka Rodzina we wspĂłĹczesnym ĹwiecieKudĹacze na motorach w rodzinnych stronach PierĹ kurczaka nadziewana kieĹbaskÄ
CumberlandPsychologiczne problemy dzieci wychowujÄ
cych siÄ w rodzinach z problemem alkoholowym aktualny stansystem rodzinny dziecka z zaburzeniami intelektualnymiĹwiadczenia rodzinnewiÄcej podobnych podstron