93763749

Radykalne zmiany w istniejącym systemie bezpieczeństwa mogą powodować powstawanie nowego systemu regionalnego. Ewolucja systemu wiąże się w pewnym stopniu z ewolucją doktryn dotyczących bezpieczeństwa państw, a to już wymiar polityki. Natomiast zmiany doktrynalne, w ramach systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, zachodzą dosyć często, a niekiedy gwałtownie, co miało miejsce w końcu XX wieku po upadku bipolarnego układu sił. Ten bardzo ważny problem pojawia się w Europie i nabiera wyraźnego przyspieszenia. Wiąże się on z postępującymi zmianami w układzie sił na arenie międzynarodowej. Obecnie, po wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego, można z pewnym prawdopodobieństwem zakładać, że niebawem odbędzie się poważna debata na rzecz tworzenia nowego modelu systemu bezpieczeństwa europejskiego.

Zycie międzynarodowe jest bardziej złożone niż możliwości systematyzowania jego przejawów i poczynań, zwłaszcza w sytuacjach nieprzewidywalności. Stałej ewolucji podlega porządek międzynarodowy. Wraz z uwarunkowaniami i czynnikami wpływającymi na politykę społeczeństw i rozwój ludzkości kształtuje się struktura bezpieczeństwa międzynarodowego.

Budując przyszłościowe modele systemu bezpieczeństwa międzynarodowego (globalnego) i porządku w stosunkach międzynarodowych, należałoby uwzględniać dwa podstawowe czynniki. Po pierwsze - istotny jest okres niezbędny do urzeczywistnienia samej idei, a po drugie - jakie cele główne będą realizowane w ramach tych modeli i na ile będą się różnić od dotychczas funkcjonujących. Czyli wyraźnie wchodzimy w zakres polityki bezpieczeństwa i formułowania celów głównych. Na obecnym etapie rozwoju i porządku bezpieczeństwa międzynarodowego można wyróżnić kilka najistotniejszych celów, a mianowicie: zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom systemu, obronę praw człowieka, utworzenie mechanizmów rozwiązywania problemów globalnych o różnym charakterze, skodyfikowanie praw mniejszości etnicznych i innych, utworzenie mechanizmów rozstrzygania konfliktów, utworzenie systemu sankcji wobec podmiotów łamiących zasady prawa międzynarodowego, utworzenie systemu kontroli produkcji i dystrybucji broni wszelkiego rodzaju, zapewnienie możliwości korzystania z przestrzeni kosmicznej.

Na obecnym etapie rozwoju, na podstawie niektórych publikowanych materiałów, możemy wyróżnić sześć prawdopodobnych modeli systemów bezpieczeństwa regionalnego i globalnego. Są to modele: zero-bieguno-wy, unipolarny, bipolarny, tripolarny, multipolarny, pentagonalna triada.

Opierając się na analizie doświadczeń historycznych, należałoby założyć, że globalny system bezpieczeństwa na progu XXI wieku może przyjąć charakter dwóch krystalizacji, tj. jednobiegunowej, określonej przez nas jako alternatywa monocentryczna lub wielobiegunowej zwanej alternatywą kolektywno - paternalistyczną¹.

15

1

Z. J. Pietras, Nowy ład międzynarodowy, Warszawa 2001, s. 18.