2808185055

Neoklasycyzm

Nazwa

Nazwa klasycyzm oznacza w architekturze nawiązanie do architektury klasycznej. Analogiczny termin Klassizismus występuje w języku niemieckim, podczas gdy m.in. we Francji i Anglii określa się ten okres, jako architekturę neoklasyczną. Termin architektura neoklasycystyczna w odniesieniu do klasycystycznej jest natomiast błędem, gdyż mianem neoklasycyzmu określa się klasycyzujące tendencje od końca XIX wieku, (1750-1840).

Podłoże powstania

Zdaniem wybitnego teoretyka neoklasycyzmu Johanna Winckelmanna „jedynym sposobem wielkości jest [..] imitacja starożytnych" (1764). Na czym jednak polega nowość ruchu inspirującego się sztuka antyczna, która była przecież wzorcem także dla innych stylów powstałych na Zachodzie? Na przestrzeni wieków w architekturze europejskiej pojawiły się liczne nurty klasycyzujące, niebędące wyłącznie powtórzeniem stylów starożytnych. W średniowieczu odwoływano się do tradycji antycznej, aby wykazać związek -również pod względem politycznym - miedzy imperium rzymskim a cesarstwem chrzescijaniskim. Z kolei architekci wczesnego renesansu włoskiego odkryli techniki budowlane, studiując antyczne zabytki i ich poszczególne „frazy" (na przykład kolumny, belkowanie, łuki). Po skodyfikowaniu reguł renesansu przyszła kolej na wirtuozerie architektury manieryzmu, które w epoce baroku uległy dalszemu rozwinięciu, zgodnie z panującym wówczas zamiłowaniem do dynamizmu i niezwykłości.

Tymczasem neoklasycyzm (1750-1840) nie oznaczał powrotu do sztuki renesansowej XV-XVI wieku, od której różnił się pod wieloma względami. Przede wszystkim architektura neoklasycyzmu odznacza się większą skrupulatnością w nawiązywaniu do antycznych wzorów, wynikającą z bezpośredniej znajomości zabytków starożytnych odnalezionych w trakcie wykopalisk. Słynne odkrycia archeologiczne, takie jak znaleziska na Palalatynie w Rzymie (1729), Willa Hadriana wTivoli (1734), a przede wszystkim antyczne miasta Herkulanum (1711) i Pompeje (1748), zasypane popiołami Wezuwiusza, zapoczątkowały cała serie wykopalisk, które przyciągnęły do Włoch teoretyków sztuki, artystów i podróżników z całej Europy. Owocem tych podróży były kolejne ryciny, istotne także dla rozwoju nowego stylu architektonicznego.

Traktaty o sztuce

W epoce neoklasycyzmu po raz pierwszy dokonano rozróżnienia pomiędzy sztuka rzymska a grecka, zrywając z ogólnym pojęciem antyku. Toczono dyskusje o wyższości sztuki greckiej nad rzymska. Głównym teoretykiem neoklasycyzmu był Johann Joachim Winckelmann (1717-1768), który od 1755 roku przebywał w Rzymie, jako bibliotekarz prestiżowej kolekcji kardynała Alba niego. W swym głównym dziele Geschichte der Kunst des Altertums wyróżnił cztery okresy sztuki greckiej: „antyczny", „wzniosły", „piękny", oraz „naśladowczy".