5020058995

Gabriel Narutowicz - pochodził z rodziny żmudzkiej, dużą część życia spędził w Szwajcarii, był profesorem politechniki w Zurychu, specjalistą od hydroenergetyki. Twórca Polskiego Komitetu Samopomocy, działacz Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce (Komitet w Vevey). Minister robót publicznych w gabinecie Grabskiego, minister spraw zagranicznych w rządach Witosa, Śliwińskiego, Nowaka. Orędownik ustawy z 26.09.1922 zapowiadającej wprowadzenie samorządu szczebla wojewódzkiego. 09.12.1922 zgłoszony jako kandydat na prezydenta przez PSL "Wyzwolenie", wybrany - dość nieoczekiwanie - przez Zgromadzenie Narodowe w piątej turze głosami lewicy, Piasta i Mniejszości Narodowych. Narodowcy rozpętali przeciwko niemu wielką kampanię, zarzucając mu ateizm i przynależność do masonerii (istotnie, był wolnomularzem) i twierdząc, że nie został wybrany przez prawdziwych Polaków.. 11.12 złożył przysięgę konstytucyjną, 14.12 naczelnik państwa przekazał mu władzę. 16.12 złożył wizytę arcybiskupowi Kakowskiemu, następnie udał się na otwarcie wystawy malarskiej w Zachęcie, gdzie został zamordowany przez obłąkanego malarza Eligiusza Niewiadomskiego, który wierzył, iż działał w obronie Polski i Polskości. Został skazany na śmierć.

Konkordat - 10.02.1925 podpisany pomiędzy Stolicą Apostolską a RP, ratyfikowany 27.03.1925. Głównym negocjatorem w Rzymie ze strony polskiej był Stanisław Grabski. Kościół katolicki uzyskał niemal całkowitą swobodę w obsadzie i nominacjach godności kościelnych, zabrakło w nim klauzuli stwierdzającej wyraźnie, że uprawnienia Kościoła nie mogą stać w sprzeczności z porządkiem prawnym państwa polskiego, kler uzyskał specjalne prawa w traktowaniu przed sądami powszechnymi w sprawach karnych, wprowadzał obowiązek nauczania religii w szkołach powszechnych i średnich. Biskupi uzyskali istotny wpływ na obsadę nauczycieli religii w szkołach, nadzorowali także nauczanie i moralność nauczycieli. Państwo zobowiązywało się do bracchium saeculare, tj. do udzielania pomocy w wykonywaniu dekretów kościelnych. Rezygnowało przy tym z podatków i wszelkich opłat od budynków i urządzeń, służących celom religijnym, i zobowiązywało się do wypłacania duchownym katofickim uposażeń i rent - do czasu uregulowania spraw majątkowych Kościoła związanych z utratą jego dóbr na rzecz zaborców, Watykan zobowiązywał się do dostosowania granic diecezji do polskich granic administracyjnych. Watykan zobowiązał się do nieobsadzania cudzoziemcami stanowisk przełożonych zakonów bez zgody polskich urzędników państwowych, a biskupi zostali zobowiązani do składania przysięgi wierności prezydentowi państwa. Generalnie bardzo korzystny dla Stolicy Apostolskiej.

Centrolew - sojusz partii centrowych i lewicowych. O początku współpracy można mówić od 14.11.1928 kiedy to PPS, SCh i Wyzwolenie stworzyły Komisję Porozumiewawczą Stronnictw Lewicowych dla Obrony Republiki Demokratycznej, która na początku 1929 uzyskała poparcie Piasta, NPRi PSChD. 12.02.1929 kluby lewicowe zgłosiły wniosek o pociągnięcie ministra skarbu Gabriela Czechowicza do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za malwersacje (zwłaszcza chodziło o 8 milionów złotych na kampanie wyborczą BBWR). Wniosek zaakceptowała Komisja Budżetowa a Sejm podjął odpowiednią uchwałę. 14.04 powołano pierwszy tzw. rząd pułkowników, a czerwcowa rozprawa przed TS nie przyniosła rozstrzygnięcia - TS stwierdził, że jego decyzja musi zostać poprzedzona parlamentarną oceną wydatków. Przyśpieszyło to konsolidację opozycji - 14.09.1929 podjęto decyzję o współdziałaniu i solidarnym stanowisku wobec przygotowywanego przez sanację budżetu. 05.12.1929, po słynnym najściu oficerów na sejm, Centrolew zgłosił wotum nieufności wobec rządu Świtalskiego. 29.06.1930 Centrolew zwołał Kongres Obrony Praw i Wolności Ludu w Krakowie, w którym założono dalszą konsolidację opozycji i trwanie w twardej opozycji dla sanacji. Przed przyśpieszonymi wyborami w listopadzie 1930, 09.10 podjęto decyzję o utworzeniu bloku wyborczego - Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu Stronnictw Centrolewu, 10.09.1930 wydano odezwę programową. PSChD skłócone z lewicą nie weszło jednak w skład bloku. W nocy 09/10.09 doszło do aresztowań działaczy Centrolewu. W tzw. wyborach brzeskich Centrolew poniósł klęskę - razem zdobył niecałe 18% głosów i 79 mandatów. Ostatnim akrem współpracy była interpelacja sejmowa w sprawie więzienia w Brześciu 16.12.1930.