K �jna DIALEKTY POLSKIEz813

212

jącego c ńg, z nimi (53T)). &ląsk (NitŚl 93) i duża część Małopolski, a nawet częściowo peryferie Wielkopolski i Mazowsza, jak widać z mapy 53, nic zostały w pełni objęte procesami wypierania s, s- przez z, z-. Mamy tu jeszcze zachowane — w niejednakowych zresztą zasięgach przyimek*, se w połączeniu z zaimkowymi formami ś ńg, ś ńim, « iii mi oraz przedrostek s- przed spółotwarty mi: śleś(e), sruMć, a nawet przed v (sfal'ić, sfiiar). które spełniało funkcję spółotwartej (= nie udżwięczniająccj poprzedniej spółgłoski) jeszcze dłuższy czas, w każdym razie wówczas, gdy było dwuwargowym w, bardzo zbliżonym do « (zob. s. 99). Fakt. że obszary najkonsekwentniejszego zastępowania «(-), se(-) przez dźwięczne s(-), :/(-) (53A, 53D) pokrywają się na ogół z obszarami ubezdźwięcznienia międzywyrazowego (zob. s. 99), nie pozwala uzależniać omawianego procesu od mechanizmu fonetyki międzywyrazowej. Wiązaniu tych dwu procesów sprzeciwia się zresztą znana zasada, że propozycje nie stanowią samodzielnych wyrazów, lecz wiążą się z następnymi wyrazami ozy morfę-mami na zasadach fonetyki śródwyrazowej.

§ 79. Zanik r w przedrostku roz-

Śląsko-małopolskie oboczne występowanie prefiksu rVoz- || *os- (*£.*ord--z-) w Vozworą, -'oińgsań, -ozmalać. itp. (por. Isittśl 71. Dej 110. MAGP 28) jest najprawdopodobniej rezultatem zaniku r- na skutek dysymilacji w łych wypadkach, gdy przedrostek roz- występował przed pnicm zawierającym r lub / i wyrównań do innych przedrostków z nagłosowym <>-(<>-. ob-, od-). Oboczność ta zasługuje na uwagę głównie ze względu na występowame podobnego zjawiska w języku połabskim (GołP 195), gdzie Hi z- viiz- wywodzi się z takiej samej jak w polskich gwarach postaci roz- i zlabializowanego roz- ^ uoz- ^ oz

§ 80. Zastępowanie końcówki loe. pl. rzeczowników -'«* przez -oy

Zakres występowania końcówki loc. pl. -'ech w staropolszczyźnie był bardzo szeroki. Ustaliła się ona na miejscu *-6y^h (^= *-oi-sn) w męskich i nijakich rzeczownikach z tematem na -o-, na miejscu *-&*& w deklinacji o tematach na -i- oraz spółgłoskowej po zwokalizowaniu się mocnego jem. a także w drodze wyrównań zastąpiła ona końcówkę -ich w deklinacji -jo- i -ech w odmianie typu synz>. Końcówka -'ech panowała lub zdecydowanie przeważała we wszystkich tych typach odmiany do połowy XVI wieku. w drugiej zaś połowie tego stulecia prawie całkowicie została wyparta przez przeniesioną z odmiany rzeczowników żeńskich końcówkę -ach, tak że do dziś dochowały się nieznaczne relikty pierwotnej końcówki -'ech w nazwach krajów identycznych w nom. pl. z nazwami ich mieszkańców': w Prusieck, w Niemczech, we Włoszech, na Węgrzech.