6827068464

Posługiwanie się językiem - Schaffer Czym jest język?

Język został określony jako umowny system symboli. Termin ten często kojarzony jest z mową, choć, nie jest to cecha definicyjna. Kanai głosowy to jeden ze środków ekspresji językowej, lecz nie jedyny. Np. Dłonie też do tego służą (głuchoniemi). Jest jeden warunek- symbol musi być zrozumiały dla innych.

Nazwy jakich używa dziecko wcale nie muszą być takie same, jak stosowane przez innych ludzi, np. ojciec dla dziecka to tatuś, dla swojej żony to John, dla listonosza pan Smith, a dla babci dziecka synuś (najbardziej mylące). Nazwa jest symbolem, który zależy zarówno od osoby, względem której jest stosowane jak i od osoby która ją stosuje. A język to coś więcej niż tylko zbiór słów; jest to również spójny system, w którym panują reguły mówiące o tym, w jaki sposób łączyć te słowa. Dziecko by stać się biegłym użytkownikiem języka musi przyswoić więc nie tylko słownictwo, ale także gramatykę. Język pełni wiele funkcji, w szczególności jest środkiem komunikacji, myślenia i autoregulacji. (Na tym zdaniu zakończył się ten podpunkt, nie ma nic więcej o funkcjach, są tylko wymienione te 3)

Komunikacja

Przyswojenie sobie słownictwa i gramatyki to jedno, a ich stosowanie w życiu codziennym to drugie. By porozmawiać z drugim człowiekiem, trzeba mieć świadomość, że słuchacz będzie w stanie pojąć to, o czym mowa. Dzieci zwykle przyjmują, że inne osoby je rozumieją, ponieważ one same się rozumieją. Często nie są świadome, że ich przekaz jest niewłaściwy i popadają we frustrację. Umiejętności społeczne idą w parze z umiejętnościami językowymi- obie są konieczne, by komunikacja była skuteczna (jedno mówi, drugie słucha).

Myślenie

Symbole werbalne są znaczącymi narzędziami procesu myślowego. Umożliwiają nam m.in. przywoływanie przeszłości, przewidywanie przyszłości, łączenie rzeczy, które w rzeczywistości są odrębne, formułowanie pojęć i innych abstrakcji. Jednak to, w jaki sposób język i myśl wiążą się ze sobą w procesie rozwoju, nadal jest źródłem kontrowersji. Z jednej str. mamy pogląd Piageta: myśl jest wcześniej niż język, ponieważ rozwój myślenia za pomocą reprezentacji umożliwia posługiwanie się słowami. Język jest jedynie pewnym sposobem wyrażania myśli, i w związku z tym Piaget poświęcił mu niewiele miejsca w swoich pracach nad rozwojem poznawczym. Jest to całkowicie sprzeczne z punktem widzenia Wygotskiego, który ujmował język jako zdecydowanie najważniejsze narzędzie psychologiczne, jakim dysponuje gatunek ludzki, zdolne do przekształcenia sposobu myślenia o świecie i zmiany „całego systemu działania i struktury funkcji umysłowych". A zatem to język jest rzeczą nadrzędną względem myśli: rozwój zdolności posługiwania się słowami umożliwia pojawienie się myślenia za pomocą reprezentacji.

Piaget i Wygotski różnili się także w kwestii istoty początków mowy. Obaj zgadzali się, że w początkowych latach mowa ma charakter egocentryczny, tzn. jest w swej istocie osobista i raczej skierowana do siebie niż do innych, mimo iż wyrażona na głos. Zdaniem Piageta, nie ma ona żadnej konkretnej funkcji, jeśli chodzi o myślenie, i zanika po wykształceniu się myślenia reprezentacyjnego. Wygotski traktował mowę wewnętrzną jako uzewnętrznioną myśl, którą małe dzieci posługują się w trakcie rozwiązywania problemów, by ukierunkować swoje myślenie i planować działanie. Jednak dzieci po 3 r.ż uczą się odróżniać mowę komunikacyjną od egocentrycznej: obie nadal mają charakter zewnętrzny, z ty, że pierwsza jest wyraźnie skierowana do innych ludzi, a druga jest bieżącym komentarzem, za pomocą którego dziecko monitoruje swoje działania. Pod koniec okresu przedszkolnego mowa egocentryczna powoli zanika- nie po to jak myślał Piaget, żeby zniknąć w ogóle, lecz by „zejść do podziemia" i stać się cichym myśleniem za pomocą slow. W początkach okresu szkolnego nadal słychać jeszcze wypowiedzi kierowane do siebie, słowa są jednak skrótowe, słabiej słyszalne i zdecydowanie kierowane tylko do siebie.

Wiele badań potwierdza stanowisko Wygotskiego. Wykazano również, że mowa do siebieczęsto towarzyszy rozwiązywaniu problemów, nawet u małych dzieci. Bivens i Berk obserwowali dzieci w wieku od 6 do 7 lat, jak w klasie rozwiązywały problem matematyczny. Odnotowano każdy przypadek mowy do siebie. Tę samą procedurę powtórzono rok i 2 lata później. Okazało się, że ogólny wskaźnik występowania mowy do siebie byt bardzo wysoki. Ponadto w ciągu 3 lat obserwacji utrzymał się na podobnym poziomie.

Autoregulacja

Język ma wpływ nie tylko na myślenie, ale i na działanie. Gdy Furrow obserwował 2-latki podczas zabawy w domu zauważył ,że wydawały same sobie polecenia: „Nie, nie tam", „położę to tam", „połóż" itd. Zdaniem Łurii (zwolennika Wygotskiego) istnieją 3 etapy w rozwoju u dzieci zdolności wykorzystywania języka do kierowania własnym zachowaniem. W Ido ok 3 r.ż. słowne instrukcje innych ludzi mogą pobudzać do działania, lecz nie mogą go hamować- jeśli damy dziecku zabawkę do ściskania, poprawnie zareaguje na polecenie „ściśnij"; natomiast na polecenie „przestań" ściśnie ją ponownie. E etapie 2, do ok. 4-5 r.ż. dzieci reagują na polecenia w sposób impulsywny- gdy powie się im by ścisnęły tylko gdy zapali się światełko, będą ją ściskały kilka razy (im głośniejsza instrukcja, tym częściej będą ściskać). W końcu po 5 r.ż. zareagują, i będą umiały podjąć jak i powstrzymać działanie. Czy to wyłącznie ludzka zdolność?

Inne gatunki mają rozmaite sposoby komunikacji i czasem przybiera to dość rozbudowane formy, np. taniec pszczół, którym informują inne pszczoły o dokładnej lokalizacji kwiatów bogatych w pyłek. Oznacza to, że zwierzęta mogą posiadać (najczęściej bardzo ograniczony) zakres słownictwa, lecz brak im gramatyki. Podjęto wiele prób, by ustalić, czy małpy człekokształtne są w stanie nauczyć się języka. Małpki wychowywały się w domach badaczy, z ich dziećmi itp. W rezultacie okazało się, że szympansy wykazują większe niż się tego spodziewano możliwości przyswojenia różnych umiejętności (np. jedzenie łyżką). Jednak próby nauczenia ich języka dawały niejednoznaczne rezultaty ( małpy posiadają inny niż ludzie aparat głosowy). Jednak nauka języka migowego, przyniosła nieco lepsze wyniki. Jednej z najsłynniejszych prób dokonali Gardner i Gardner. Uczyli szympansa języka migowego ASL. Nie posługiwali się w ogóle mową. Małpka nie potrafiła przyswoić sobie znaków poprzez naśladowanie tak, jak potrafią to dzieci. Kiedy jednak Gardnerowie układali jej własne dłonie tak, by otrzymać właściwy znak .szybko zaczęła gromadzić słownictwo, osiągając w wieku 3 lat poziom 85 różnych znaków. Jej zdolność do łączenia znaków pozostała jednak ograniczona.

Istnieje wiele argumentów wskazujących na to, że język jest przywilejem ludzi. Szczegółowo omówił je Lenneberg:

•    Język jest jednakowy dla całego gatunku

1