WSP J POL50

Poprawność, norma t jej .vdmijnv

53

dawców, o posługiwanie się językiem tak, by - jeśli komunikat trafia do odbiorcy - jego prawa i potrzeby był)^- także brane pod uwagę.

Problem kontaktów językowych obejmuje także etykę odbiorców. Tak jak istnieje odpowiedzialność za słowo wypowiadane, tak też istnieje odpowiedzialność za odbiór słowa - maksymalnie wnikliwy i życzliwy. Tak jak nadawca odpowiada za wybór między milczeniem i mówieniem, tak też odbiorca - za wybór między słuchaniem (czytaniem) i niesłuchaniem (nieczy-taniem) komunikatów', zwłaszcza tych, na których odbiorze nadawcom szczególnie zależy.

Do etyki odbioru wypowiedzi językowych należy zarówno ogólnospołeczna zasada wysłuchiwania obrony tych. których o coś obwiniamy, jak też ważna w kontaktach indywidualnych zasada otwierania się na potrzeby tych wszystkich, którzy' ze względów' psychicznych (samotność, trudności wewnętrzne itp.) bardzo czekają na to, by' ich wysłuchano.

Poprawność, norma i jej odmiany

Tradycyjnie uznawanym składnikiem właściwego użycia języka są jego poprawność i sprawność. Poprawność językowa to posługiwanie się językiem zgodnie z jego normą.

O normie językowej mówi się w dwóch znaczeniach: (1) jako o zbiorze jednostek językowych i społecznie zaaprobowanych reguł ich łączenia (norma użytkowa), (2) jako o zbiorze reguł posługiwania się jednostkami językowymi, sformułowanych i skodyfikowanych przez językoznawców' (norma skody fikowana).

Pojęcie normy w pierwszym znaczeniu w różnych opracowaniach z zakresu kultury języka występuje jako jeden z członów triady: (1) system językowy (model abstrakcyjny: zbiór jednostek danego języka i reguł ich łączenia w konstrukcje językowe); (2) norma obejmująca swoim zasięgiem cechy nie tylko dystynktywne jednostek językowych (np. bezdźwięczną wymowę b) i ukazująca zasięg reguł niekategorialnych (np. to, że nie ma konstrukcji rzeczownikowej iście od czasownika iść); (3) uzus, tj. zbiór jednostek języka i ich połączeń spotykanych w tekstach danego okresu, ale nie zawsze społecznie aprobowanych. Tę triadę niektórzy redukują do dwu klas zjawisk, bez wyróżniania abstrakcyjnego systemu i mniej abstrakcyjnej normy. Wówczas normę (czyli system języka) przeciwstawia się uzusowi.

Pojęcie normy języka wiąże się ściśle z problemem jego odmian funkcjonalnych, socjalnych, terytorialnych, z jakością kontaktu (oficjalnego czy też nieoficjalnego, mówionego czy też pisanego). Wszystkie te odmiany w’ niniejszym lub większym stopniu różnią się od siebie, choć wszystkie za-