4742460242

AUSTRIACKA SZKOŁA EKONOMII I JEJ PRZEDSTAWICIELE 53

W 1871 r. ukazało się dzieło jego życia Principles ofEconomics (Zasady nauki ekonomicznej), które przyniosło mu sławę i stanowisko profesorskie na Uniwersytecie Wiedeńskim. W latach osiemdziesiątych Menger zainicjował głośny „spór o metodę”, opowiadając się zanomotetycznym charakterem nauki ekonomicznej, a przeciwko metodzie opisowej, uprawianej przez szkoły historyczne. Menger nie zrealizował w pełni zamiaru prezentacji całościowego systemu nauki ekonomicznej. Miały się ukazać jeszcze tomy poświęcone teorii dochodów (zysk, płaca, procent, renta gruntowa) i kredytu; teorii i praktyce produkcji i handlu; krytyce polityki gospodarczej i postulatom reformy pieniężnej na terenie Austro--Węgier.

Główne tezy:

Teoria potrzeb

Menger pisał, że wszystkie poszukiwania teoretyczno—gospodarcze zaczynają się od uświadomienia faktu istnienia „potrzebującej natury ludzkiej”. Potrzeby są podstawą podstaw, znaczenie, jakie ich zaspokojenie ma dla nas, jest ostateczną miarą spraw, a zabezpieczenie ich zaspokojenia stanowi cel ostateczny całej ludzkiej gospodarki. Potrzeby wywodzą się z pierwotnych popędów i pożądań, następnie potrzeby indywidualne przekształcają się w potrzeby różnych wspólnot, aby ostatecznie stać się ogólnospołecznymi.

Teoria dóbr ekonomicznych

Wywodzi się od zbioru rzeczy stanowiących środowisko człowieka. Menger rozpatruje prosty stosunek: człowiek-rzecz. Jeśli istnieje u człowieka wiedza o potrzebie lub jej przewidywanie, jeżeli rzecz ma obiektywne właściwości zaspokojenia jego potrzeb, a człowiek o tym wie, i wreszcie jeśli dana rzecz jest dostępna, to stanowi ona dobro. Mamy tu już odwołanie się do kategorii użyteczności. Zbiór dóbr dzieli się na bezpośrednio dostępne w nieograniczonych ilościach i na dobra gospodarcze, które cechuje rzadkość, ograniczona ilość. Menger rozwija dalej podział dóbr gospodarczych według kryterium ich „odległości” od aktu zaspokojenia potrzeb. Dobrami pierwszego rzędu są dobra gospodarcze, które możemy wykorzystać bezpośrednio do zaspokojenia naszych potrzeb, np. potrawy, napoje i odzież. Dobrami drugiego i dalszych rzędów są te, bez których nie można pozyskać dóbr pierwszego rzędu - mają one zatem charakter środków produkcji²¹.

Kolejnym składnikiem ogólnych zasad ekonomii są rozważania Mengera na temat mierzenia wielkości potrzeb i dostępności dóbr. Potrze-

W. Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej, PWE.Warszawa 2007, s. 190.