1300739170

Rozdział II:

Austriacka szkoła ekonomii

2.1. Carl Menger, rewolucja subiektywistyczna i narodziny austriackiej szkoły ekonomii⁷⁹

Za formalny początek austriackiej szkoły ekonomii uznaje się wydanie w 1871 r. książki Carla Mengera (1840-1921) pt. Grundsatze der \61kswirtschaftslehre (Zasady ekonomii), która wywarła ogromny wpływ na rozwój myśli ekonomicznej. Największym osiągnięciem austriackiego uczonego było odejście od przenikającego na wskroś klasyczną szkołę ekonomii obiektywizmu. Carl Menger zerwał z zakorzenioną w anglosaskiej ekonomii manierą traktowania gospodarki jako statycznego, pozostającego w stanie równowagi, idealnego bytu, który można kompletnie opisać za pomocą równań matematycznych - patrząc na nią z góry i nie zagłębiając się w istotę wydarzeń. Zamiast tego przedstawił ekonomię opartą na realistycznym subiektywizmie: gospodarkę, która nigdy nie znajdzie się w stanie wyteoretyzowa-nej równowagi, mimo że nieustannie w tym kierunku ewoluuje; gospodarkę, której podmiotem nie jest wszechwiedzący homo oeconomicus, który nigdy się nie myli - lecz przedsiębiorca: człowiek z krwi i kości, który zmaga się z wszechogarniającą niepewnością i niewiedzą - i podejmujący ryzyko, aby zrealizować swoje cele.

Do napisania tego wiekopomnego działa skłoniła owego austriackiego ekonomistę obserwacja kształtowania się cen na wiedeńskiej giełdzie oraz prowadzone badania nad ekonomią polityczną. Rzeczywistość żadną miarą nie chciała wpasować się w sztywne ramy, wyznaczone jej przez Adama Smitha, Davida Ricardo oraz ich następców - wobec tego należało zbudować fundament pod zupełnie nową naukę.

Ekonomia, którą zaproponował Carl Menger, opiera się na spostrzeżeniu, że za każdym działaniem stoją konkretni ludzie, kierujący się swoimi subiektywnymi sposobami postrzegania rzeczywistości gospodarczej i społecznej - nie zaś wyimaginowane homogeniczne byty, takie jak klasy społeczne. Ludzie ci podejmują decyzje dotyczące konkretnych ilości konkretnych obiektów - nie zaś homogenicznych dóbr produkcyjnych czy innych agregatów - a decyzje zawsze podejmowane są w określonych warunkach, przy wykorzystaniu subiektywnej wiedzy decydenta - nie zaś w oparciu o rzekomą obiektywną wiedzę całego rodzaju ludzkie-

⁷⁹ Na podst.: J. H. de Soto, Szkoła austriacka..., s. 45-68.

57