6827068532

Wstęp do prawoznawstwa - opracowanie

Na podstawie: J. Nowacki, Z. Tobor, Wstęp do prawoznawstwa, Wolters Kluwer, Warszawa 2016

Rozdział II

Fakty prawne, skutki prawne

1.    Fakty prawne

1.1. Charakterystyka

W polskim języku prawniczym nie ukształtowała się dotychczas jednolita, powszechnie aprobowana terminologia, stąd też przy faktach prawnych pojawiają się typowe rozbieżności terminologiczne.

Fakty prawne - wszystkie okoliczności wymieniane w przepisach prawa, które pociągają za sobą skutki prawne, czyli powodują powstawanie, zmianę lub wygasanie uprawnień, obowiązków lub obowiązków i uprawnień.

Postanowienia przepisów rozstrzygają, które okoliczności są faktami prawnymi wywołującymi skutki prawne.

1.2. Rodzaje faktów prawnych

Nie stworzono dotychczas powszechnej systematyki faktów prawnych.

Wszelkie fakty prawne dzielimy na zdarzenia i zachowania.

•    Zdarzenia - to okoliczności niezależne od zachowania się podmiotów prawa, wywołujące skutki prawne. Przykład: śmierć, urodzenie, upływ czasu.

•    zachowania - termin ten obejmuje działanie i zaniechanie.

Idąc dalej, zachowania dzielimy na działania i zaniechania.

•    działanie - zachowanie się podmiotu prawa polegające na wykonywaniu określonych czynności, a więc ruchów, które można poznać za pomocą obserwacji, np. znieważenie innej osoby, wydanie przedmiotu sprzedaży, spisanie testamentu itd.

•    zaniechanie - pewien brak działania, brak działania powinno to, wymaganego przez prawo, często określane w tekstach prawnych przez zanegowanie "kto nie wykonuje ...".

Zachowania możemy także podzielić na czynności prawne i czyny.

•    czyny - zachowanie się podmiotu, które rodzi skutki prawne, choć do ich wywołania podmiot swym zachowaniem nie zmierzał. Wyróżniamy czyny zgodne z prawem, np. znalezienie rzeczy oraz niezgodne z prawem, np. Wyrządzenie komuś szkody.

•    czynności - świadome i zgodne z przepisami prawa zachowania podmiotów, zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli. Dzielimy je na jednostronne, dwu lub wielostronne.

1.3. Orzeczenie sądowe jako fakt prawny

W wielu opracowaniach do grupy zachowań zgodnych z prawem i zmierzających do wywołania skutków prawnych zaliczane także bywają orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne.

Należy rozróżnić orzeczenia i decyzje o charakterze konstytutywnym i deklaratoryjnym. Tylko te pierwsze będą faktami prawnymi.

•    orzeczenia konstytutywne

- powodują zmianę stanu prawnego, czyichś obowiązków lub uprawnień,

•    orzeczenia deklaratoryjny - stwierdzają istnienie czyichś uprawnień lub obowiązków, nie rodzą nowych skutków prawnych.

Co ważne, dopiero razem wzięte zdarzenie lub zachowanie oraz konstytutywne orzeczenie sądowe wykazują cechy faktu prawnego. Stanowią z tego powodu, iż muszą być traktowane łącznie, odrębny rodzaj faktów prawnych, klasyfikowanych na równej płaszczyźnie ze zdarzeniami i zachowaniami.

Przykładem może być orzeczenie rozwodu, spowodowane trwałym i zupełnym rozkładem pożycia.

2.    Skutki prawne

Skutki prawne - wszystkie następstwa, jakie przepisy prawa wiążą z faktami prawnymi, jakie powinny nastąpić lub mogą nastąpić, jeżeli wyznacza je przepis iuris dispositivi, gdy zaistnieje fakt prawny.

Powiązania skutków prawnych z faktami prawnymi to powiązania o charakterze powinnościowym, normatywnym, gdy są narzucane mocą postanowień prawa.

Należy zaznaczyć, że nie zawsze fakty prawne powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego.