6827068991

15. Sejmiki w Rzeczpospolitej w XVI i XVII w.

Sejmik- organ samorządu ziemskiego. Sejmiki ziemskie- Były to zjazdy całej szlachty z terenu danej ziemi bądź województwa. Obradom sejmiku przewodniczył początkowo starosta (w Wielkopolsce), wojewoda (w Małopolsce) lub najwyższy godnością urzędnik ziemski. Stopniowo od pierwszej wolnej elekcji ukształtowała się funkcja marszałka sejmikowego. Sejmik uchwalał lokalne podatki i tworzył sąd sejmikowy. Na potrzeby sejmików był przeznaczany specjalny podatek tzw. czopowe.

Zależnie od funkcji sejmiki przybierały różne nazwy:

Sejmik przedsejmowy- Zwoływany przez króla na 2-3 tygodni przed sejmem. Wysłuchiwał legacji królewskiej o zwołaniu sejmu (powód), wybierał posłów na sejm walny i układał dla nich instrukcje.

Sejmik deputacki- od 1578r. Kiedy powstał Trybunał Koronny. Wybierano na nim corocznie deputata do trybunału koronnego Początkowo termin był dowolny później ustalono go na pierwszy poniedziałek po święcie Ofiarowania Pańskiego { Matki Bożej Gromnicznej).

Sejmik relacyjny- Zwoływany po sejmie walnym w celu przedstawienia przez posłów relacji z zakończonych obrad. Przedstawiane sprawozdania dotyczyły uchwał podjętych przez sejm oraz działań podejmowanych przez poszczególnych posłów. Na sejmik relacyjny zapadały także decyzje dotyczące sposobu wypełnienia uchwał sejmowych. Ustalał sposób rozdziału podatków uchwalonych na sejmie.

Sejmik elekcyjny- Sejmik zajmujący się wyborem kandydatów na urzędy ziemskie. Na wakujące urzędy podkomorzego, sędziego ziemskiego, podsędka i pisarza ziemskiego, a w Wielkim Księstwie Litewskim również na urząd stałego marszałka sejmikowego.

Sejmik kapturowy- Zwoływany na czas bezkrólewia dla wybrania władz konfederacji i sądu kapturowego.

Sejmik defibracyjny- Służyły rozpatrywaniu spraw w trybie nadzwyczajnym przez króla lub szlachtę. Najczęściej w związku z tzw. rokami (termin sądu ziemskiego) sądowymi.

Sejmik Gospodarczy- W XVII w. Był organem konsultacyjnym, gdzie szlachta wyrażała zgodę na nakładanie lokalnych podatków i kontrolowała wydatki. Sejmik gospodarczy wybierał także poborców podatkowych oraz kontrolował ich działalność, nakładał podatki wojewódzkie i decydował o ich przeznaczeniu. Uchwalał zaciąg żołnierza powiatowego i wyznaczał jego dowódców. Sejmik gospodarczy od 1677 wybierał deputatów do Trybunału Skarbowego Radomskiego.

Sejmik wybierając posła układał instrukcję dla niego, określając tym samym granice jego działania na sejmie walnym. Poseł, który działał sprzecznie z instrukcją, nie był karany-jedyną konsekwencją było niewybieranie go następnym razem. Posłowie poszczególnych prowincji zbierali się na sejmikach generalnych by ustalić swoje stanowisko przed obradami sejmu walnego. Uchwały sejmikowe zwano laudami. Od końca XVI wieku wpisywano je zwykle do ksiąg grodzkich.

Rządy sejmikowe: Znaczenie sejmików lokalnych wzrastało wraz z postępującą w XVII i XVIII w. dezorganizacją władz centralnych Rzeczpospolitej i zanikiem sejmów generalnych. Tzw. rządy sejmikowe wynikał z aspiracji szlachty do przejęcia pełni władzy w państwie polsko- litewskim. Kryzys pogłębił także fakt wprowadzenia zasady liberum veto.