3848093599

BUDOWNICTWO KRAKOWSKIE XVI/XVII W. 653

kamienic (z dwutraktowych na trzytraktowe). Może niekiedy odgrywały one jakąś rolę konstrukcyjną, wzmacniającą fasadę domu.

Pojawienia się barokowych portali w mieszczańskim budownictwie w pierwszej połowie XVII w. nie należy przeceniać, gdyż ilościowo zjawisko to nie jest tak imponujące, jakby się na pierwszy rzut oka zdawało; natomiast gospodarczo odgrywało ono w budownictwie krakowskim pewną rolę (wzniesienie portalu mogło nawet dość znacznie podnieść koszty budowy czy przebudowy kamienicy; zarazem portal podnosił wartość kamienicy, mógł być traktowany jako lokata kapitału) i przypomina nam o istnieniu jeszcze wówczas w Krakowie wielu zamożnych mieszczan, przypomina także o tym, iż była to epoka 'baroku lubującego się w zewnętrznych efektach i wystawności.

Prawdziwego ruchu budowlanego w dziedzinie kamienic mieszczańskich w XVII w. w Krakowie zupełnie prawie nie ma. Źródła nic nie mówią ani o budowie nowych kamienic, ani o wyburzaniu starych, by na ich miejscu wznieść bardziej nowoczesne. Nie rozbudowuje się wcale przedmieść³⁶. Wiemy, że murarz Andrzej Bianco nabył w 1604 r. zrujnowany i niezamieszkały dom drewniany przy ul. Wiślnej, zaś w r. 1618 wdowa po nim sprzedawała jednopiętrową kamienicę leżącą także przy ul. Wiślnej ³⁷; można sądzić, że w obu wypadkach chodzi o tę samą posesję, zatem owa jednopiętrowa kamienica została wzniesiona po 1604 r. na miejscu rozebranego drewnianego domu. W r. 1611 wirtelnicy opisali zniszczony dom drewniany kupca Szymona Mutego na Psim Rynku, zaś w 1612 r. mowa jest o nowozbudowanym domu drewnianym tegoż Mutego³⁸; i w tym wypadku chodzi o wzniesienie zupełnie nowego domu na miejscu starego. W r. 1632 murarz Franciszek Goyski budował kamienicę narożną dla niejakiego Gładysza; ów Gładysz budował dla siebie wiele różnych obiektów, np. w r. 1608 browar za bramą Mikołajską, w dwa lata później remontował dom i budował piwnicę na Grzegórzkach ^3#. Tego rodzaju wzmianek źródłowych jest jednak ilość tak znikoma, że nawet przyjmując, iż źródła nie podają informacji o wszystkich nowych budowlach — trzeba stwierdzić, że mieszczanie krakowscy w pierwszej połowie XVII w. prawie zupełnie zaniechali budowy nowych kamienic i rozbudowy miasta ^Ą0.

* Np. Gafbary po kompletnym zniszczeniu przez Maksymiliana w r. 1587 odbudowywały się bardzo powoli, raczej wyprzedawano tam puste place. K. P i e-reózka, Garbaty przedmieście Krakowa (1363—1587), Kraków 1931, s. 28 i inne Podobnie Kleparz zniszczony przez pożary i wojny w latach 1528, 1539 i 1587 w XVII w. nie wrócił do dawnej świetności. J. D z i k ó w n a, Kleparz do 1528 roku, Kraków 1932, s. 37 Tereny podmiejskie na wschód od miasta bardzo późno zaczęły się w ogóle zabudowywać, w XVII i XVIII w. istniały tu dworki i ogrody. H.Sw!e c h o w s k a Przedmieście Wesela, Studia nad przedmieściami Krakowa, Kraków

» WAP Kr 1377 AQ, s. 781. WAP Kr. 1378, AQ. s. 286. Por. St. Tomkowicz, Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII w., Lwów 1912, s. 41—43.

* WAP Kr. 1378, AQ, s. 168 i 182.

" St. Tomkowicz, Przyczynki, s. 56. WAP Kr. 1373, AQ, s. 40—1, 124.

⁴⁰ Zamiast rozbudowy mamy do czynienia z kurczeniem się zabudowy mieszczańskiej. gdvż mieszczenie wyzbywają się nieruchomości na rzecz szlachty lub instytucji kościelnych Wg obliczeń M. Niwińskiego. Stanomy podział własności nieruchomej w Krakowie XVI i XVII stulecia. Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby t. II Kraków 1938, s. 559 i 573, własnosć mieszczańska zmalała od r. 1580