9427163153

I

Gabriela Przesławska

Instytucjonalne wymiary efektywnego państwa w procesie integracji

Wstęp

Perspektywa instytucjonalna włącza do analizy procesów gospodarczych czynniki instytucjonalne, takie jak prawa własności i struktury rządzenia (govemance structures). Według D. Northa, czołowego reprezentanta nowej ekonomii instytucjonalnej, laureata Nagrody Nobla z 1993 r., instytucjonalne uwarunkowania rozwoju rynku czyli reguły polityczne i prawne zawarte w konstytucji, prawa własności, normy zachowania, postawy społeczne stwarzają bodźce do produktywnej współpracy i tym samym decydują o różnicach w poziomie rozwoju między krajami¹.

W odniesieniu do roli państwa nowa ekonomia instytucjonalna (NEI) używa określenia governance oznaczającego „jakość rządzenia”. Pojęcie to zostało zapożyczone z ekonomii kosztów transakcyjnych (nurtu NEI), która m. in. analizuje zdolność różnych alternatywnych struktur rządzenia do redukcji kosztów transakcyjnych². W rozumieniu Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju „dobre rządzenie” oznacza efektywne świadczenie przez państwo usług niezbędnych do właściwego funkcjonowania rynku, tj. zapewnienie prawa, porządku publicznego, infrastruktury, stabilności makroekonomicznej, przejrzystego i sprawiedliwego systemu podatkowego i regulacyjnego³. Dobre rządzenie utożsamiane jest z:

właściwym pełnieniem przez władzę wykonawczą i administracją państwową swoich zadań oraz poddaniem się publicznej ocenie;

-    rządami prawa, tj. dostosowaniem ram prawnych do istniejących warunków oraz przestrzeganiem prawa przez podmioty prywatne i publiczne;

-    otwartością i przejrzystością procesu decyzyjnego w państwie, a także włączeniem w ten proces zainteresowanych grup;

uczestnictwem obywateli w sprawach publicznych (tzw. społeczeństwem obywatelskim). W odniesieniu do oceny wdrażania reform sektora publicznego, a głównie roli państwa w kształtowaniu strategii reform używa się określenia „zawodność rządzenia” (governance failure) rozumianego jako niepowodzenie instytucji publicznych w tworzeniu i utrzymaniu spójnej strategii gospodarczej. Zawodność rządzenia oznacza zatem złe rządzenie i nie może

1

   D.C. North. Prologue (w:) The Frontiers of the New Inastitufional Economics (1997). za: A. Ząbkowicz. Współczesna ekonomia instytucjonalna wobec głównego nurtu ekonomii. Ekonomista 2003. nr 6. s. 818.

2

   A. Wojtyna, Nowe kierunki badań nad ekonomiczną rolą państwa. Ekonomista 2001, nr 1, s. 11-12.

3

^ł Transition Report, EBRD. London 1999. s. 115 - 116.