1098872969

Moralność religijna odwołuje się do boskich źródeł i sankcji oraz celów moralności: Bóg jest moralnym prawodawcą i sędzią, dobrem najwyższym, moralność służy osiągnięciu zbawienia wiecznego. Moralność oparta na świeckim podłożu odwołuje się jedynie do źródeł, uzasadnień i sankcji doczesnych, społecznych, do ziemskiego dobra człowieka (T. Kotarbiński stosował określenie „etyka niezależna").

Zróżnicowanie moralności nie oznacza, że w jej obszarze nie występują wartości i zasady trwałe, ponadczasowe, ogólnoludzkie - uniwersalne, umożliwiające elementarne porozumienie się ludzi, wspólną ich orientację w wielu istotnych kwestiach, np. wartości życia, rodziny, praw człowieka, prawdy, pokoju, wolności czy godności, przy występowaniu różnic w innych kwestiach.¹

6. Deontologia, czyli nauka o powinnościach 6.1. Istota etyki zawodowej

W literaturze niewiele jest precyzyjnych definicji etyki zawodowej. Wg Z. Ziembińskiego „przez etykę zawodową jakiejś grupy rozumie się najczęściej doktrynę moralną systematyzującą oceny i normy moralne związane z wykonywaniem określonego zawodu, względnie formułującą normy moralne postulowane do przyjęcia przez przedstawicieli danego zawodu”². Inne definicje sprowadzają etyki zawodowe do norm spisanych funkcjonujących jako kompleksowe katalogi. I. Lazari-Pawłowska w książce pt. „Etyka. Pisma wybrane” podaje następujące określenie: „Etyką zawodową będę tu nazywać spisane normy odpowiadające na pytanie, jak ze względów moralnych przedstawiciele danego zawodu powinni, a jak nie powinni postępować. Etyka zawodowa występuje w postaci norm zinstytucjonalizowanych (kodeksy, przysięgi, ślubowania) oraz norm formułowanych jako indywidualne propozycje, luźne lub stanowiące zespół postulatów”³. Autorka pisze dalej: „Od tak rozumianej etyki zawodowej należy odróżnić rzeczywiście przez daną grupę zawodową reprezentowane przekonania moralne. Warto też wyodrębnić moralność zawodową rozumianą jako postępowanie danej grupy zawodowej oceniane ze względu na kryteria moralne"⁴.

Amerykańskie definicje są bardzo lapidarne, oto jedna z nich - etyka zawodowa to normy i zasady rządzące zachowaniem członków grupy zawodowej⁵. Współcześnie w amerykańskiej literaturze prawniczej zauważalne jest dwojakie podejście do rozumienia etyki zawodowej, co przekłada się na używaną terminologię. Prawnicy teoretycy, zwłaszcza profesorowie prawa, chętnie i często sięgają do dorobku etycznego i nie stronią od używania w swoich rozważaniach terminologii wyraźnie etycznej. Natomiast praktyka prawnicza, rozprawiając o problemach wykonywania zawodu i wypracowując jego zasady i reguły, coraz bardziej niechętnie używa terminologii związanej z etyką, a zwłaszcza terminu „etyka zawodowa”. W jego miejsce mówi o zasadach postępowania zawodowego lub zawodowej odpowiedzialności⁶. Tendencja ta daje się zaobserwować przez analizę kolejnych wersji amerykańskich

14

1

http://www.opracowania.info/readarticle.php?article_id=3266.

2

   Ziembiński Z.: Podstawy nauki o moralności, /w:/ Sarkowicz, Amerykańska etyka prawnicza, Zakamycze 2004 r„ Poznań 1981, s. 106.

3

   Lazari-Pawłowska I.: Etyka. Pisma wybrane, pod red. P. J. Smoczyńskiego, Wrocław 1992, s. 84 (Przedruk: Etyka. Antologia tekstów. Wybór, wstęp i opracowanie Z. Kalita, Wrocław 1995, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 193.

4

   Tamże.

5

   American Heritage Dictionary of the English Language, 3 ed. Houghton Miffin 1966 r. Iw:/ R. Sarkowicz, Amerykańska etyka prawnicza, Zakamycze 2004, s. 25.

6

   Sarkowicz, Amerykańska etyka prawnicza, Zakamycze 2004, s. 26.