Obraz1(1)

~1 72 FUNDAMENTALIZM ISL/ ^Ul$Kj

odwołując się do jedności symboli religijnych. Islam w Algierii okaże się kolektywnym dziedzictwem, po. zwalającym na odkrycie tożsamości narodowej. Nie można zrozumieć współczesnych dziejów tego wiek kiego kraju na południowym brzegu Morza Śródziem-nego, nie mając na uwadze tego początkowego zrównania religii z polityką.

Reformizm będzie głosił pewne idee, ale nie ujrzy wprowadzenia ich w rzeczywiste projekty polityczne, nacjonalizm krajów muzułmańskich w epoce postkolo nialncj nie będzie bowiem z nich korzystał choćby z te go powodu, że w centrum swojej strategii postawi zbu dowanie państwa, które faktycznie mogło i musiało po minąć odniesienie do religii. Nacjonalizm wprowadź w czyn - nawet kiedy konstytucje nowych państw post kolonialnych będą zawierać uroczyste określenia isla mu jako religii państwowej - faktyczny rozdział między religią a polityką, dowodząc, iż nie wierzy w możliwość pogodzenia islamu z nowoczesnością. Ujawnia się w tym zasadnicze ograniczenie ruchów reformistycznych: modernizacja islamu bez dokonywania kompromisów z nowoczesną kulturą, w przekonaniu, że można selektywnie przejąć od niej tylko pewne części, okazała się na dłuższą metę niemożliwa. Kiedy potwierdzi się konieczność dialektycznej relacji z kulturą zachodnią, na czele procesów zmierzających do narodowej niepodległości wcale nie znajdą się reformiści ani tym bardziej liderzy islamskiego świata religijnego. Wbrew ówczesnemu językowi politycznemu reformiści polityczni i religijni zostaną pokonani przez nowe elity nacjonalistyczne o podłożu zachodnim, często wykształcone w akade-

_iach wojskowych - nie przypadkiem w najbardziej la-• jcich środowiskach, przywykłych do kontaktów z zachodnią technologią wojskową. Kiedy te elity sięgną po władzę w nowo utworzonych państwach, będą usiłowały sprowadzić islam, nie usuwając go całkowicie ze sfe-ry życia publicznego, do faktu kulturowego, do prywatnego wymiaru religijnego albo do czynnika spójności narodowej. Negatywny wynik proponowanych przez mchy reformistyczne prób pogodzenia islamu i nowoczesności znacząco zbiega się z powstawaniem mchów radykalnych lub islamu politycznego.

Ukorzeni radykalizmu: Bracia Muzułmanie

Usunięcie islamu jako fundamentu nowych państw--narodów powstałych po upadku imperium osmańskiego i rozprzestrzenieniu się nacjonalistycznych lub socjalistycznych ideologii o podłożu zachodnim, jest jednym z czynników powstania radykalizmu islamskiego. Zachodnia penetracja ideologiczna połączona z procesem sekularyzacji, który dotyka społeczeństwa muzułmańskie, jest widziana jako zerwanie więzów społecznej jedności, leżących u podstaw życia wspólnotowego ukierunkowanego religijnie.

Radykalizm podziela więc pewne aspekty dwóch zarysowanych wyżej faz, ale jednocześnie wprowadza elementy zerwania z nimi. Z jednej strony nawiązuje do przebudzenia, kiedy z mocą głosi konieczność „powrotu do źródeł”, to znaczy do modelu społeczeństwa ukazanego przez Proroka w Medynie. Z drugiej strony, po-