1105140837

20 Lech Chojnowski

jakości życia obywateli. W ten sposób państwo, dominujący podmiot w tradycyjnym rozumieniu bezpieczeństwa, zaczął zyskiwać konkurentów - człowieka i grupy społeczne.

Drugi etap ewolucji bezpieczeństwa przypada na przełom lat 80. i 90. Schyłek i następnie upadek bloku wschodniego, a tym samym zakończenie okresu zimnej wojny spowodowały radykalną zmianę ładu światowego: z dwubiegunowego w kierunku monocentrycznego, z jednym dominującym supermocarstwem. Zakończenie zimnej wojny oznaczało oddalenie wizji konfrontacji Wschód-Zachód (totalnej wojny konwencjonalnej i nuklearnej), a tym samym utratę głównego przedmiotu analiz studiów nad bezpieczeństwem. Główne zadanie analizy strategicznej konfrontacji Wschód-Zachód stało się zupełnie nieaktualne, gdyż główny obszar studiów bezpieczeństwa przestał istnieć. Zdecydowana redukcja zagrożeń militarnych spowodowała dalszy spadek atrakcyjności siły militarnej, z jednej strony oraz „odsłoniła" inne wymiary bezpieczeństwa, które w okresie zimnowojennym zdominowane było przez zagrożenia militarne i polityczne, z drugiej strony.

Przełom lat 80. i 90. to okres „jesień ludów" w krajach bloku wschodniego, w którym unaoczniły się istotne problemy tożsamościowe w państwach wielonarodowych. W niektórych krajach zostały one rozwiązane pokojowo (Czechosłowacja), zaś w innych proces dojścia do samostanowienia narodowego miał krwawy przebieg (Jugosławia). Obok ruchów separatystycznych w Europie dynamicznie rozwijała się integracja państw w ramach Unii Europejskiej, która również ma swoje implikacje w postaci problemów tożsamościowych. Powaga, zakres, a przede wszystkim skutki nierozwiązanych problemów tożsamościowych przyczyniły się do wyodrębnienia kolejnego sektora bezpieczeństwa - społeczno-kulturowego³.

Latach 90. to również rozwój międzynarodowej przestępczości zorganizowanej [Buzan, Waever, Jaap de Wilde 1998, s. 2], której trudno było przeciwstawić utrzymując tradycyjne, wąskie postrzeganie bezpieczeństwa. Zjawisko to generowało kolejny argument na rzecz poszerzenia zakresu znaczeniowego bezpieczeństwa.

'Problemy tożsamościowe stanowią zarzewie konfliktów w w ielu regionach świata.