1299076044

148 Rozwody

odsunięty od różnych spraw — „widocznie masz kogoś, jeżeli nie chcesz żyć ze swoją żoną. Jeżeli masz to powiedz”. Tak jest. (Les. 5)

Zazwyczaj osoba, która przyczyniła się do rozpadu związku, otrzymuje jakąś karę. Najczęściej kara polega na zakazie spożywania posiłków przy wspólnym stole wśród rodziny. Osoba ukarana w ten sposób powinna korzystać z innych naczyń, sztućców i spożywać potrawy przez siebie przygotowane (przyniesione). Jeżeli odwiedzi ona innych Romów i np. zje wraz z nimi obiad, to wtedy gospodarze spotkania i cala ich najbliższa rodzina zostaje skalana (Les.l).

Oficjalnie nie akceptuje się rozwodów. Rozwodnicy są raczej niemile widziani wśród członków społeczności i mogą odczuć (aczkolwiek nie muszą) swoją odmienność. Poza tym, jeżeli nie było społecznej zgody na rozpad związku, mężczyzna nigdy nie przestaje być mężem swojej pierwszej żony i zawsze ma prawo do niej wrócić. Według wójta Romów z Tomaszowa Mazowieckiego (War.l), na rozwód nikt nie zezwala i nikomu nie wolno się rozwieść. Niesubordynacja jest przyczyną skalania, co skutkuje ukaraniem osoby skalanej.

Małżeństwa romskie rozpadają się z różnych powodów. Nieraz młodzi nie chcą się wiązać, ale pobierają się, ponieważ tak postanowili rodzice. Po jakimś czasie odchodzą od siebie. Przyczyną rozstania się współmałżonków może być również kłótnia pomiędzy rodzinami, czy konflikt pomiędzy teściową a synową. W takich przypadkach mąż najczęściej nie popiera swojej żony, ale matkę, która zazwyczaj chce unieważnienia małżeństwa swojego syna. Źródłem konfliktu pomiędzy teściową a synową jest w większości przypadków niemożność zajścia w ciążę (czasem jest to tylko niezdolność czasowa powstała na skutek choroby) bądź niezaradność dziewczyny¹. Inna rzecz, kiedy chłopak wykazuje się nieodpowiedzialnością, tzn. chodzi na dyskoteki, upija się, bije żonę, czy jest notowany przez policję. W takiej sytuacji rodzice mają prawo zabrać swoją córkę do siebie i podjąć decyzję o rozwiązaniu małżeństwa. Po jakimś czasie kobieta ponownie wychodzi za mąż, tzn. wiąże się z innym mężczyzną (Plo.l).

W skrajnych przypadkach, gdy mąż niezadowolony jest z żony, może on po prostu wyrzucić ją z domu i obejść się bez pomocy i decyzji autorytetu, ale zdaniem respondentów są to przypadki rzadkie. Może bez przeszkód związać się z inną kobietą, ponieważ zawsze możliwy jest kolejny związek „cygański”. Niektórzy respondenci uważają, iż rozwiedzeni bez udziału autorytetu nie mają do tego prawa. Oczywiście w tej kwestii uprzywilejowany jest mężczyzna. Kobieta romska, porzucając rodzinę, wyrzeka się jednocześnie swojej przynależności etnicznej i grupowej:

...ona już nie jest Cyganką — została wykluczona z rodu... (Jag. 2)

Największym wykroczeniem w małżeństwie jest zdrada jednego ze współmałżonków. Ściślejszej kontroli i surowszej ocenie podlega oczywiście kobieta. Zła opinia przenosi się na całą rodzinę osoby zdradzającej współmałżonka. Zdrada jest traktowana jako wystąpienie przeciwko ustalonemu i potwierdzonemu odpowiednimi działaniami obrzędowymi porządkowi społecznemu. Jest ona również

1

A. Sutherland, op. cit., s. 236-239.