1299076046

150 Rozwody

go”). Nie pomniejsza to jednak ewentualnych konsekwencji odejścia od współmałżonka, a zwiększa niechęć do związków mieszanych.

Mężczyzna nie ma oficjalnego przyzwolenia na zdradę. Jednak jeżeli wiąże się on z kobietą nie-romską, lecz nie jest to związek stały — to nie ma problemu zdrady. Natomiast jeżeli jest on, jak mówią romskie kobiety, „bigamistą”, ma dwie rodziny i dwie kobiety, albo kiedy ktoś go widuje z jedną kobietą przez dłuższy okres — to sytuacja staje się poważna i jest to powód do rozejścia się współmałżonków, czy też interwencji autorytetu. Jeżeli w takiej sytuacji pozwala się mężczyźnie na wybór rodziny, to najczęściej wybiera on swoją romską żonę, która przyjmuje go z powrotem. Bardzo często jest ona nawet do tego zobowiązana. A zatem pojęcie zdrady w przypadku mężczyzn jest niejednoznaczne. Z jednej strony funkcjonuje zakaz związków pozamałżeńskich, z drugiej — jeżeli mężczyzna zdradza swoją żonę, jest to sprawą jego sumienia.

Zdrada kobiety natomiast zawsze będzie miała wpływ na jej życie i stosunki społeczne, w jakich funkcjonuje ona i jej rodzina. W sytuacji sporu, sprzeczki, kłótni, każda inna osoba może jej czyn wypominać mężczyźnie — jej mężowi czy ojcu. Zdrada kobiety ośmiesza jej męża w oczach innych członków społeczności (Jag. 3). Jednakże sens zdrady ma daleko głębsze implikacje, wynikające ze sposobu definiowania i rozumienia „nieczystości” jako stanu zagrożenia. Nieczystość pochodzi z zabronionego życia seksualnego zarówno przed, jak i po zaślubinach. Niedozwolone czynności seksualne, prowadzące np. do przejęcia przez pannę roli matki niezamężnej (w sytuacji nieokreślonego ojcostwa), są dla kobiety zanieczyszczające. Jako osoba „nieczysta” jest nieodpowiednia dla mężczyzny w istocie „czystego”. Nielegalne życie seksualne jest zatem bardziej zanieczyszczające dla kobiety niż mężczyzny — wynika to z symboliki i fizjologii kobiecego ciała. Stosunek seksualny mężczyzny oznacza czasowe wchłonięcie go przez drugą osobę. Natomiast dla kobiety stosunek jest wchłonięciem czasowym obcego ciała do swojego wnętrza lub na stale — w chwili poczęcia (ciąża). Nieczystość charakteryzująca nie-Roma sprawia, ze stosunek seksualny z nim jest szczególnie zagrażający. Biorąc pod uwagę możliwość wchłonięcia przez kobietę romską nieczystości nie-Ro-ma (stosunek seksualny zakończony ciążą), jej związek z mężczyzną nieromskim zawsze jest w opinii społeczności romskiej bardziej zagrażający niż związek Roma z kobietą nieromską. Potwierdza to w swoich badaniach między innymi Okeley³.

Rozwód stanowi element burzący dotychczasowe relacje w układach społecznych mozolnie konstruowanych przez poszczególne rody. Chęć usankcjonowania rozwodu jest więc wystąpieniem przeciwko ustalonemu porządkowi społecznemu, za co grożą sankcje społeczne w postaci złej opinii i utraty dóbr materialnych na rzecz osoby poszkodowanej w tymże sporze. Kara wydalenia poza społeczność romską i odsunięcia od życia społecznego jest karą najcięższą, o której decyduje Szero Rom.

...dawniej kara ta trwała do pięciu lat. Obecnie jedzie się do najwyższego i on zdejmuje tę

karę... (Les. 1)

3

J. Okeley, op. cit., s. 64-65.