1551622942

w jaki były one wpisywane. Publikacja przynosi odpowiedź na pytanie o przyczyny fenomenu intensywnej recepcji dramatów Witolda Gombrowicza w niemieckim obszarze językowym.

Niekwestionowanym współtwórcą sukcesu Gombrowicza w krajach obszaru niemieckojęzycznego był jego pierwszy tłumacz Rudolf Richter, piszący pod pseudonimem Walter Tiel, którego translacyjny talent i ogromna pracowitość sprawiły, że w stosunkowo krótkim czasie dokonał on licznych tłumaczeń⁴⁵. Przekłady Tiela stały się przedmiotem nieprzychylnych sądów i opinii, szczególnie ze strony autorów nowych wersji tłumaczeń. Nigdy jednak nie przestały się cieszyć uznaniem tak wielkich osobowości, jak slawisty Heinricha Kunstmanna (zasłużonego tłumacza polskiej literatury i propagatora polskiej kultury w Niemczech) oraz cenionych znawców twórczości Gombrowicza - Franęois Bondyego i Konstantego A. Jeleńskiego. Niezastąpione w swoim czasie musiały jednak po latach zostać poddane filologicznej kosmetyce, lub ustąpić pola tłumaczeniom sprawniejszym i nowocześniejszym⁴⁶. Wspomniani wydawcy drugiej edycji byli głównymi pomysłodawcami rewizji tłumaczeń Waltera Tiela. Zaangażowali oni do tego projektu młode pokolenie tłumaczy. Olaf KUhl na nowo przełożył powieść Kosmos oraz Dziennik pisarza, Renate Schmidgall opracowała przekład Pornografii. Wydawca Harald Fischer podjął pracę nad dotychczasowymi tłumaczeniami Iwony, Księżniczki Burgunda i Operetki. Fischer był również inicjatorem drugiego wydania Dzieł zebranych Gombrowicza w wersji kieszonkowej. Rolf Fieguth wraz z Hildą Fieguth dokonali nowego przekładu Ferdydurke⁴⁷. Głównym założeniem nowych wydawców było „odświeżenie” starych przekładów, „oczyszczenie” ich z wszelkich nieścisłości i błędów filologicznych. Wszystkie utwory monachijskiej edycji Dzieł zebranych ukazały się w całkowicie nowych przekładach. Istniejące tłumaczenia zostały poprawione i unowocześnione. Motywy tego przedsięwzięcia uzasadnia w posłowiu do opracowanego na nowo tłumaczenia Ferdydurke jeden z jego inicjatorów:

podstawą musiał jednak przystać na ostrożną przeróbkę (...)

Prędko podjęty niemiecki przekład Waltera Tiela, wystukany na staromodnej maszynie do pisania, wyglądającej jeszcze na bagaż uciekiniera lub czarnorynkowy zakup, w swej groteskowo-genialnej, pedantycznej staroświecczyźnie i niezdamości był i jest nie pozbawiony uroku. W wyniku konfrontacji z polską

⁴⁵    Zob. M. Z y b u r a (wyb. i oprać.): ‘Patagończyk w Berlinie’... s. 13-14.

⁴⁶    Zob. Tamże, s. 21.

⁴⁷    Zob. W. Gombrowicz: Ferdydurke. R. Fieguth, F. Arnold (Hrsg.): Gesammelte Werke in 13 Bd. (1983 - 1997) Munchen, Wien: Hanser. Bd. 1

⁴⁸    W. G o m b r o w i c z: Ferdydurke. Nachwort des Verlegers. R. Fieguth, F. Arnold (Hrsg.): Gesammelte Werke in 13 Bd. (1983 - 1997) Munchen, Wien: Hanser. Bd. 1 cytat za: E. K. D z i k o w s k a: Koń by się uśmiał - o kulturowych kolizjach w niemieckiej recepcji Gombrowicza. W: E. Skibińska (red.): Gombrowicz i tłumacze. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem 2004, s.86.

13