1841899319

[13] BEZPIECZEŃSTWO JAKO FENOMEN SPOŁECZNY 235

(3) Nadmierna subiektywizacja, nadwrażliwość w eksponowaniu zagrożeń, czyli nieadekwatna reprezentacja poznawcza także jest szkodliwa i może przybierać postać „prognoz samorealizujących się i samodestrukcyjnych”.²⁸

Ukazane powyżej dwa typy definiowania bezpieczeństwa - ogólnego (potocznego) i negatywnego - nie kończą możliwości naukowego definiowania bezpieczeństwa jako zjawiska społecznego. Współcześnie, coraz częściej eksponowane jest podejście pozytywne w wyznaczaniu sensu tego pojęcia, tzn. traktowanie bezpieczeństwa jako wyzwania i szansy.

3. Pozytywne definicje bezpieczeństwa

Ze względu na kierunek rozwoju współczesnych badań nad bezpieczeństwem pojęcie bezpieczeństwa ulega rozszerzeniu o dwa nowe wymiary: wyzwania i szanse. Stwierdzono bowiem, że negatywne ujęcie bezpieczeństwa traktujące je jako brak zagrożeń nie wytrzymuje niekiedy próby czasu. Może np. zajść sytuacja, w której niektóre zjawiska społeczne lub czynniki ujmowane są jako zagrożenie, tymczasem w rzeczywistości nie posiadają one takiego statusu. Nie jest to kwestia błędnej percepcji i oceny zagrożenia lecz trochę inna natura czynników, które są utożsamiane z zagrożeniami, a które w istocie rzeczy nimi nie są. Chodzi tu o pewien rodzaj niezbywalnych potrzeb ludzkich, które wymagają sformułowania stosownych odpowiedzi i adekwatnych dla nich reakcji. Ponieważ sytuacje takie jawią się w ludzkiej świadomości, indywidualnej i społecznej, jako dolegliwe psychicznie stąd też są one, niesłusznie traktowane, jako zagrożenia. Odróżnianie zagrożeń od wyzwań jest współcześnie ważne poznawczo i jawi się jako istotna trudność poznawcza przynajmniej z trzech powodów, ponieważ:

1.    jedno i drugie zjawisko bywa negatywnie postrzegane i wartościowane społecznie;

2.    granica między niepewnością, a zagrożeniem jest płynna;

3.    zakwalifikowanie określonego zjawiska do kategorii zagrożenia lub wyzwania zależy od subiektywnej oceny wartości podlegającej ochronie oraz wrażliwości percepcji społecznego podmiotu²⁹.

Reasumując, w literaturze naukowej przedmiotu funkcjonuje oprócz podejścia ogólnego podejście negatywne³⁰ w ujmowaniu bezpieczeństwa oraz

²⁸ Zwraca uwagę na takie niebezpieczeństwo P. Sztompka w swoim podręczniku socjologii. Zob. P. S z t o m p ic a, Socjologia. Kraków 2002, s. 27.

^2<) Na przykład zawodowi wojskowi są bardzo wyczuleni na zagrożenia dla bezpieczeństwa militarnego. W związku z tym przypisuje się tej grupie społecznej pewna cechę która nosi nazwę „alarmizmu”. Zob. J. Michalczak, Wojsko w systemie politycznym państwa, cz. 2, s. 43.

³⁰ J. S. N y e, Jr„ Problemy badań nad bezpieczeństwem. Sprawy' Międzynarodowe. R. 1989, nr 6, s. 54.