2033345840

okresu historycznoliterackiego, w którym tworzył? Czy utwór zawiera ślady literackich lub filozoficznych wpływów? Czy można je powiązać ze znanymi badaczowi lekturami pisarza? Jak współcześni pisarzowi czytelnicy odbierali dzieło?²⁷

Bez pytania o atrybucję autorską nie da się gruntownie zrozumieć tekstu - tak obecnie twierdzi zarówno odnoszący sukcesy młody amerykański badacz, jak i uparty obrońca tradycji z Polski²⁸. Stanowisko ich jednak nie wyczerpuje funkcjonującego we współczesnym literaturoznawstwie spectrum poglądów.

Metoda filologiczna zdaje się dobrze funkcjonować na tle aprobowanego eklektyzmu²⁹. Odpowiedź na pytanie, czym jest ona sama, sprowadza się do wymienienia zasad postępowania badawczego filologa. Obowiązuje go uważne studiowanie badanych tekstów, a w szczególności rozróżnianie, co jest ogólnym wrażeniem badacza-czytelnika, co hipotezą interpretacyjną, a co dokumentacją. Praca nad dokumentacją właśnie stanowi najpoważniejsze zadanie. Składają się na nią: ustalenie pierwotnego (czyli w pewnym sensie dosłownego) znaczenia tekstu w macierzystym kontekście jego powstania oraz pierwszej publikacji³⁰. Dziewiętnastowieczne Lansonowskie zasady postępowania z tekstem ograniczały „wrażenie” (impresję) do wstępnego etapu pracy filologa, który powinien skupić się udokumentowaniu swojej hipotezy ba-

²⁷    A Handbook to Literary Research, ed. by S. Eliot and W.R. Owens, London 1998, s. 86.

²⁸    „Wypowiedź, której nie rozpoznajemy jako głosu konkretnej osoby, może znaczyć cokolwiek, ponieważ pozbawiona jest sankcji osobowej, usensowniającej gwarancji czyjegoś doświadczenia. To dlatego atrybucja autorstwa pozostaje pierwszym zabiegiem filologii w przypadku anonimowych utworów dawnych epok. Tylko głos podmiotowo konkretny (identyfiko-walny) jest w pełni prawdziwy, a treści przezeń przekazywane znaczą w sposób umożliwiający sensowne zajmowanie się nimi” (A. S t o f f, Jaką koncepcję prawdy implikuje interpre-towalność/interpretacja dzieła literackiego, [w:] Filozofia i etyka interpretacji, red. A.F. Kola, A. Szahaj, Kraków 2007, s. 55). Zdanie amerykańskiego badacza - zob. przyp. 12.

²⁹    A. H u t n i k i e w i c z, op. cit., s. 21: „[...] pluralistyczna postawa badawcza, która nazbyt powierzchownym obserwatorom jego twórczości naukowej mogła się wydawać niekiedy niefrasobliwym eklektyzmem i brakiem własnej, zdecydowanej metodologii, nonszalancją teo-retyczno-metodyczną. W istocie rzeczy sprawa przedstawiała się zupełnie odwrotnie, postawa uczonego była wyrazem konsekwencji i odpowiedzialności, wielość aspektów przedmiotu, mającego być terenem eksploracji naukowej, wymagała właśnie zastosowania różnych metod badawczych. Dlatego Kleiner, tak bardzo wyczulony na wszelką myśl teoretyczną i śledzący pilnie jej rozwój w skali światowej, nigdy nie przekreśla! pochopnie stanowisk, które w świetle ciągle zmiennych propozycji metodologicznych wydawały się wielu aspirantom nowoczesności anachroniczne. Nie potępiał więc totalnie pozytywistycznego biografizmu, genetyzmu i filologizmu, będąc przekonanym, że nie doprowadziły one w Polsce do jakichś nadużyć i przerostów nazbyt jaskrawych i zastosowane umiejętnie, z rozwagą, mogą jeszcze oddać cenne usługi”.

³⁰    Por. Z. M i t o s e k, op. cit., s. 119.