2033345855

W wiekach średnich zaliczano filologię do niezbędnych składników wykształcenia, a zarazem zdarzało się, że mylono ją nawet z wersyfikacją¹. Znaczny wpływ na rozwój historycznie zabarwionej neofilologii uwzględniającej literaturę światową, arcydzieła powstałe w językach żywych, przypisuje się Goethemu². W jego epoce:

„humanizm historyczny [... sprawiał, że] nie chodzi tu tylko o zebranie materiał[u] i wypracowywanie metod jego badania, lecz o coś więcej, o wniknięcie weń i wykorzystanie dla -żeby tak powiedzieć - wewnętrznej historii ludzkości, dla uzyskania koncepcji człowieka jednolitej w swej wielorakości. To właśnie od czasów Vica i Herdera było właściwym celem filologii; to uczyniło z niej naukę wiodącą. Filologia pociągnęła za sobą historię innych sztuk, historię religii, prawa, historię polityczną i wielorako splotła się z nimi we wspólnie zdobywanych pojęciach porządkujących i stawianych sobie celach”^{3 4}.

Według Auerbacha:

„Nauka, która poprzez interpretację dokumentów bada to, co uznawali oni za prawdziwe, zwie się filologią. Tak to filologia zostaje rozszerzona i staje się tym, co w Niemczech nazywamy naukami humanistycznymi [Geistesgeschichte]. Należą do niej wszystkie dziedziny historyczno-humanistyczne, włącznie z historią prawa i gospodarki. Ale Vikiańską ideę filologii z właściwą jej siłą pojmiemy dopiero wówczas, gdy zastosujemy jej własną terminologię. Vico przeciwstawia filologię filozofii - filologia bada to, co narody uważają za prawdę w ich stadium kultury (chociaż uchodzi to za prawdziwe tylko z powodu ich ograniczonego pola widzenia) i co wskutek tego jest podstawą ich działań i instytucji. Vico nazywa to certum - pewne albo stałe. Certum ulega przemianom historycznym, filozofia zaś ma do czynienia z niezmienną i absolutną prawdą, verum”^%.

Obecnie badacz młodszego pokolenia wykorzystuje termin „filologia”, zastanawiając się nad swoją zawodową tożsamością:

„[...] to nie lament, ale poszukiwanie podstaw swojej zawodowej przynależności. Jestem częścią dziwnej instytucji, filologii uniwersyteckiej, która utkwiła gdzieś w bocznej odnodze czasu, w drodze do rynkowej, korporacyjnej rzeczywistości akademickiego kapitalizmu. Wiem, że tam dotrze, ale póki co głoszę pochwałę anachronizmu uniwersyteckiej filologii, dzięki któremu można jeszcze uprawiać bezinteresowną refleksję nad językiem”⁵.

1

Czynił tak Grzegorz z Tours w De gloria confessorum i w Historii Franków, o czym pisze E. Auerbach, Język literacki i jego odbiorcy w późnym antyku łacińskim, przeł. R. Urbański, Kraków 2006, s. 97 i 99.

2

E. Auerbach, Filologia literatury światowej, przeł. A. Szewczukowa, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprać. H. Markiewicz, t. II, Kraków 1976, s. 203.

3

Ibidem.

4

E. Auerbach, Język literacki i jego odbiorcy w późnym antyku łacińskim i średniowieczu, przeł. R. Urbański, Kraków 2006, s. 21.

5

R. Koziołek, Szeregowy pracownik nauki o literaturze o sobie samym, języku i wielkim cmentarzu literatury, „Teksty Drugie” 2006, nr 6, s. 200.