Teoretyczne podstawy rachunkowości
Zakład ubezpieczeń handluje ryzykiem strat z tytułu szkód o charakterze losowym. Ceną ochrony przed skutkami ryzyka jest składka ubezpieczeniowa. Ubezpieczenie to „zastąpienie niepewnej (co do wystąpienia) ale wielkiej (w razie zaistnienia) straty - stratą pewną ale niewielką, przez którą rozumie się koszt składki ubezpieczeniowej”10. Ubezpieczyciel pozyskuje więc składki od ubezpieczonych i tym samym zobowiązuję się do wypłaty odszkodowań na wypadek wystąpienia niekorzystnych zdarzeń losowych. Bankowość oraz ubezpieczenia to bardzo odpowiedzialne z ogólnospołecznego punktu widzenia obszary działalności gospodarczej. W związku z tym objęte są instytucjonalnym nadzorem publicznym1 2.
Metodyczne zarządzanie przedsiębiorstwem, także bankiem oraz zakładem ubezpieczeń, wymaga zastosowania odpowiednich instrumentów. Bilans oraz rachunek wyników to podstawowe narzędzia kierowania podmiotami prywatnymi. Bilans umożliwia systematyczną kontrolę posiadanych aktywów, efektywności ich wykorzystania oraz stanu zadłużenia. Rachunek wyników pozwala na planowanie i kontrolowanie bieżących przychodów i kosztów. Rachunkowość finansowa wspiera więc proces zarządzania podmiotami gospodarczymi. W tym celu grupuje na kontach księgowych podstawowe informacje o wykorzystaniu zasobów ekonomicznych oraz prezentuje ich syntetyczny obraz w okresowych sprawozdaniach finansowych12.
Fundamentem ekonomii publicznej jest rygor prawny, który jest niezbędny do skutecznego egzekwowania podatków. Podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa lub jednostki sa-
10 F. Wala, Finanse zakładów ubezpieczeń, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2005, s. 8.
W Polsce nadzór ten realizowany jest przez Komisję Nadzoru Finansowego.
12 Przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe, usługowe oraz budowlane stosują ten sam wzór bilansu oraz rachunku zysków i strat. Banki oraz zakłady ubezpieczeń sporządzają sprawozdania finansowe według odrębnych wzorców dostosowanych do ich specyfiki.