276061766

fizyka wczoraj, dziś i jutro

licznego) jako jednej z możliwych realizacji stanu stałego substancji. Obserwacje minerałów w 1849 r. skłoniły A. Bravais’go⁷ do przypuszczenia, że wyraźne prawidłowości w budowie zewnętrznej kryształów stanowią odbicie powtarzalnego, regularnego ułożenia przestrzennego atomów, z których składa się kryształ. Dopiero w czerwcu 1912 r. model ten został potwierdzony w eksperymentach dyfrakcyjnych W. Friedricha⁸, P. Knippinga⁹ (część doświadczalna) i M. Lauego^I<r (część teoretyczna)¹¹. Klasyczna definicja z 1956 r. (według M.J. Buergera¹² ale oparta na postulacie sformułowanym już przez R.J. Haiiyego¹³ w XVIII wieku) mówi, że

kiyształem jest fizycznie i chemicznie jednorodne i anizotropowe ciało stałe o prawidłowo (okresowo) powtarzającym się w trzech wymiarach rozmieszczeniu atomów, jonów lub cząsteczek, czyli ciało wykazujące określony tzw. translacyjny porządek dalekiego zasięgu.

To okresowe, periodyczne powtarzanie zachodzi na zaskakująco dużych odległościach. W zakresie do 5 a nawet do 9 rzędów wielkości mamy do czynienia wciąż z takim samym uporządkowaniem ato-

Auguste Bravais (1811-1863), francuski uczony o wszechstronnych zainteresowaniach, profesor astronomii i fizyki, członek francuskiej Akademii Nauk, pokazał istnienie 32 klas krystalograficznych i 14 sieci trójwymiarowych noszących dziś jego imię.

Walter Friedrich (1883-1969), niemiecki fizyk, jako doktorant Roentgena przeszedł do zespołu M. Lauego, profesor fizyki medycznej.

Paul C.M. Knipping (1883-1935), niemiecki fizyk.

Max Felix Theodor von Laue (1789-1960), niemiecki fizyk, otrzymał w 1914 Nagrodę Nobla z fizyki za odkrycie w 1912 r. (wspólnie z Friedrichem i Knippingiem) ugięcia promieniowania rentgenowskiego w krysztale; teoria tego zjawiska stanowi podstawę metody badania struktur krystalicznych i analizy widmowej promieniowania rentgenowskiego. Zajmował się teorią elektromagnetyzmu, ugięciem światła i teorią promieniowania cieplnego. Jako pierwszy uznał, że długość fali promieniowania rentgenowskiego jest rzędu odległości międzyatomowych, a zatem kryształy mogą spełniać rolę siatek dyfrakcyjnych dla tego promieniowania.

Dzień 8 VI1912 r. uważany jest za datę narodzin krystalografii rentgenowskiej; w tym dniu Arnold Sommerfeld przedstawił w Bawarskiej Akademii Nauk pracę Friedricha, Knippinga i Lauego o efekcie dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego w krysztale.

Martin Julian Buerger (1903-1986), ameiykański krystalograf, interesował się fizycznymi i chemicznymi własnościami minerałów, dał podstawy do tzw. metod bezpośrednich oznaczania struktury, opracował komorę precesyjną i wczesne modele dyfraktometrów, był współzałożycielem Międzynarodowej Unii Krystalograficznej.

fizyka w szkole