276061770

fizyka wczoraj, dziś i jutro

literami A, B lub C), ściennie centrowane (oznaczane jako F) oraz przestrzennie (lub wewnętrznie) centrowane

(oznaczane symbolem I)² . Komórki prymitywne, czyli bez centrowania, oznaczane są symbolem P.

Jeśli uwzględnimy możliwe centrowanie komórki elementarnej, to okazuje się, że w przestrzeni trójwymiarowej jest możliwych tylko 14 typów (rodzajów) sieci przestrzennych²⁵ zwanych sieciami Bra-vais’go, definiujących całkowicie powtarzalność charakterystycznych cech kryształu bez odnoszenia się do szczegółów struktury (sieci te wyznaczone zostały w 1850 r.) - rys. 5.

Wprowadza się też pojęcie układu sieciowego²⁶ - tworzą go wszystkie sieci geometrycznie równoważne danej sieci, a więc mające ten sam kształt niecen-trowanej komórki elementarnej. Mamy wówczas siedem takich układów: trójsko-śny, jednoskośny, rombowy²⁷, tetragonal-ny, romboedryczny²⁸, heksagonalny i regularny²⁹.

Pamiętajmy, że kryształ „nie wie”, jaką mu przypisujemy sieć przestrzenną i w jakiej komórce elementarnej opisujemy jego strukturę. Można to zrobić na wiele sposobów. Istnieje przecież nieskończenie wiele baz określających tę samą sieć. Dlatego w krystalografii wprowadza się dodatkowe warunki na bazę, które zmniejszają dowolność jej wyboru³⁰. Opracowano szereg wygodnych w użyciu zasad, dzięki którym opis struktury staje się możliwy, prosty

i jednoznaczny (czyli standardowy, konwencjonalny). Wybiera się więc komórkę najprostszą³¹, najmniejszą i o najwyższej możliwej symetrii (rys. 6). Ostatni warunek pozwala na wybór komórki nieprymitywnej czyli centrowanej, ale zgodnej z jednym z typów sieci Bravais’go. Oczywiście bywają sytuacje, gdy wygodniejsze do opisu, np. zmian struktury zachodzących podczas strukturalnych przemian fazowych, będą tzw. niestandardowe wybory komórki elementarnej.

Przyjęto również zasadę jednolitego opisu osi układu współrzędnych (jest prawo-skrętny) oraz parametrów sieciowych. Schemat oznaczeń dla ogólnego przypadku komórki w układzie trójskośnym pokazany został na rys. 7. Tradycyjnie kąt jednoskośny, czyli ten różny od 90°, charakterystyczny dla układu jednoskośnego, wybiera się jako nieostry (>90°).

Takie nazwy odnosi się także do sieci; mówimy wówczas o sieci prostej, centrowanej ściennie (choć to jest żargon naukowy, bo przecież sieć nie ma ścian!) i centrowanej przestrzennie.

Jest 7 prymitywnych i 7 centrowanych sieci Bravais’go.

Dawniej układ sieciowy nazywano układem Bravais’go.

Nie: ortorombowy!

Uwaga - nie ma sieci trygonalnej, jest tylko trygonalny układ krystalograficzny! (patrz rozdział o układach krystalograficznych w trzeciej części).

Nie: kubiczny!

Oczywiście, krystalograf sam decyduje, w jakiej bazie chce opisać swój kryształ! Tu chodzi tylko

0    pewne zasady ujednolicania, o ile to możliwe i celowe, opisu różnych kryształów.

„Najprostsza” komórka to m.in. taka o największej liczbie kątów prostych między krawędziami

1    o najkrótszych translacjach.

fizyka w szkole