276062610

120 Maria Wojas

Oszacowana płatność może zatem mieć formę obowiązku prawnego lub zobowiązania zwyczajowego. W przedsiębiorstwie łatwiej jest stwierdzić istnienie obowiązku prawnego niż zobowiązania zwyczajowego. Obowiązek prawny wynika bowiem z zawartych i wykonanych umów lub (i) z mocy prawa i zazwyczaj ma charakter obligatoryjny, np. zobowiązania wynikające ze sprzedaży dóbr długotrwałego użytku, na które sprzedający udziela gwarancji. Natomiast obowiązek zwyczajowy wynikać może z chęci utrzymania dobrych stosunków z kontrahentami. Przykładem zobowiązania zwyczajowego może być np. honorowanie przez sprzedawców detalicznych zwrotów towarów przez klientów, bez wystąpienia merytorycznych przesłanek uzasadniających te zwroty. Praktyki takie często stosowane są przy wysyłkowej formie sprzedaży. Zobowiązania zwyczajowe mają zatem charakter uznaniowy. Zgodnie z zasadą ostrożności należy ocenić granice swobody w kwalifikowaniu tego zobowiązania. Granice te zależą od przyjętej w przedsiębiorstwie polityki rachunkowości w zakresie tworzenia rezerw¹².

Przy podejmowaniu decyzji o ujęciu zobowiązań w sprawozdaniu finansowym kierownik jednostki powinien ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia przyszłych zdarzeń, związanych z prowadzoną obecnie działalnością oraz racjonalnie oszacować ich wysokość. Należy przy tym mieć świadomość faktu, że utworzenie rezerw będzie skutkowało pogorszeniem bieżącego wyniku finansowego, ale w przyszłości złagodzi skutki ryzyka gospodarczego. Przy tworzeniu rezerw należy kierować się zasadą ostrożnej wyceny. Tworzenie i rozwiązywanie nieuzasadnionych rezerw może powodować manipulowanie wynikiem finansowym jednostki, zarówno w roku bieżącym, jak i w latach następnych.

4. Ujmowanie i prezentacja zobowiązań warunkowych

Rozpatrując zobowiązania z punktu widzenia czasu zaistnienia określonych zdarzeń i wynikających z nich obowiązków wykonania świadczeń, wyróżniono w rachunkowości kategorię „zobowiązania warunkowe”. W znowelizowanej ustawie zdefiniowano je jako obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie jest uzależnione od zaistnienia określonych zdarzeń (por. art. 3 pkt 28 znowelizowanej ustawy).

Kodeks cywilny nie definiuje jednoznacznie zobowiązań o charakterze warunkowym, jednakże w „Księdze pierwszej” (część ogólna Kodeksu), w art. 89-94 ustawodawca wskazuje na możliwość powstania (lub ustania) skutków czynności prawnej, uzależnionej od zaistnienia zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek).

¹² M. Gmytrasiewicz, Rezerwy w księgach rachunkowych - tworzenie, wykorzystanie, rozwiązywanie, Difin, Warszawa 2002.